UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

czaszka

Chronologizacja

1437, SStp
Inne znaczenie: 'wklęsła kość kolana'

Pochodzenie

Zob. czasza

1. część szkieletu

Definicja

kości głowy tworzące osłonę chroniącą mózg i inne narządy w niej się znajdujące

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  czacha

Połączenia

  • ludzka; długa, duża, mała, masywna, szeroka, wąska; kompletna, niekompletna, pęknięta, zachowana czaszka
  • czaszka człowieka, dziecka, kobiety; zmarłego; dinozaura, królika, niedźwiedzia, słonia, szympansa...
  • czaszka i kości, czaszka i piszczele
  • anatomia, budowa, cechy, długość, konstrukcja, kształt, objętość, obwód, pojemność, powierzchnia, proporcje, rozmiary, ukształtowanie, wymiary, wielkość, wysokość; bok, czubek, dół, jamy, kości, kopuła, nasada, podstawa, pokrywa, sklepienie, (lewa, prawa) strona, szczyt, szwy, tył, wierzch, wnętrze, wypukłości, zawartość; część, fragment, kawałek, szczątki; deformacje; obrzęk, obrażenia, pęknięcie, stłuczenie, uraz, uszkodzenia, złamania, zniekształcenie; badania, pomiary, prześwietlenie, zdjęcie; operacja, otwarcie, trepanacja; odlew, rekonstrukcja, symbol; w głąb, w obrębie czaszki
  • czaszka należała do człowieka, dziecka, kobiety, mężczyzny...
  • rozłupać, rozpłatać, roztrzaskać, rozwalić; odnaleźć, wykopać, znaleźć; coś wypełnia czaszkę

Cytaty

Właściwa dla neandertalczyków masywna czaszka była cechą, która rozwinęła się w trakcie zasiedlania Europy.

źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na Ziemi : wprowadzenie do paleobiologii, 2003

Miała pękniętą czaszkę, krwiak i obrzęk mózgu, liczne rany, potłuczenia i obrzęki na ciele.

źródło: NKJP: Barbara Pietkiewicz: Laleczka śpiewa szwedzkie piosenki,Polityka, 2001-03-31

Najcenniejszy relikwiarz z czaszką świętej przechowywany jest w sejfie i wyjmowany jest tylko podczas największych uroczystości.

źródło: NKJP: Marek Henzler: Golgoty, kalwarie, święte źródła, Polityka, 2001-08-18

W pobliżu miasta Czerkasy nad Dnieprem odkryto 95 czaszek mamutów, ułożonych w krąg, które służyły jako fundamenty domów-szałasów o ścianach, podtrzymywanych przez kły mamucie.

źródło: NKJP: Architekci paleolitu, Kultura w kraju i na świecie, 1969

Chłopak wykopany przez partnera z lawiny miał złamaną podstawę czaszki (krwawił z ucha), zmiażdżony walcowo kręg lędźwiowy oraz złamaną nogę z bardzo wyraźnym przemieszczeniem.

źródło: NKJP: Michał Jagiełło: Wołanie w górach : wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czaszka
czaszki
D. czaszki
czaszek
C. czaszce
czaszkom
B. czaszkę
czaszki
N. czaszką
czaszkami
Ms. czaszce
czaszkach
W. czaszko
czaszki

2. głowa

Definicja

głowa ludzka

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:  czacha

Połączenia

  • łysa, łysiejąca czaszka
  • skóra czaszki; na środku czaszki
  • ogolona czaszka

Cytaty

[...] w głębi limuzyny, w półmroku błyszczała charakterystyczna łysa czaszka najdłużej urzędującego pierwszego ministra PRL.

źródło: NKJP: Andrzej Kozioł: Kawaler orderu, Dziennik Polski, 2003-06-07

[...] obróciło mnie w powietrzu, wyrżnąłem o posadzkę lewym barkiem, czaszka stuknęła o kamień, to się tak lekko teraz mówi, lecz wtedy byłem pewien co najmniej wstrząsu mózgu.

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2005

Zdjął kapelusz, deszcz momentalnie gładko przylepił do czaszki jego rzadkie włosy.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 2001

Schyliłem się szybko, żeby podnieść kieliszek, i czołem zderzyłem się z czaszką lokaja, który mnie ubiegł.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1995

Nie wiem w czyjej czaszce zrodził się pomysł, że komputer po odchodzącym pracowniku powinien być w jakimś celu przechowywany.

źródło: NKJP: A to przechera, Usenet -- pl.soc.polityka, 2003-10-08

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. czaszka
czaszki
D. czaszki
czaszek
C. czaszce
czaszkom
B. czaszkę
czaszki
N. czaszką
czaszkami
Ms. czaszce
czaszkach
W. czaszko
czaszki

Frazeologizmy

spokojna głowa
spokojna czaszka
ta czaszka już się nie uśmiechnie
trupia czaszka
Data ostatniej modyfikacji: 30.06.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj