UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

policzek

Chronologizacja

1376, SStp

Pochodzenie

Od wyrażenia przyimkowego  po licu  'po twarzy'; zob.  lico 

1. część twarzy

Definicja

jedna z dwóch bocznych część twarzy poniżej oka między nosem a uchem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • lewy, prawy; cały; gorący; różowy; nieogolony policzek; dziewczęce; białe, czerwone, pobladłe, rumiane, zaczerwienione, zaróżowione, zarumienione; błyszczące; obwisłe, okrągłe, pełne, pucułowate, pulchne, pyzate, tłuste, zaokrąglone; chude, wklęsłe, wychudłe, wydęte, wystające, zapadłe, zapadnięte; chropowate, delikatne, gładkie, szorstkie; mokre (od łez), rozpalone, suche, zimne; piegowate; zarośnięte policzki
  • oba, obydwa policzki
  • policzek i nos, policzek i oko, policzek i skroń, policzek i ucho
  • kości, mięśnie, skóra policzków; w okolicy policzków
  • róż do policzków
  • buziak, całus, pocałunek; cios w policzek
  • skóra; blizna, plama, siniak, szrama, tatuaż; krosta, pieprzyk, znamię... na policzku; dołeczki; rumieńce, wypieki, wysypka; zarost na policzkach
  • policzki pieką, palą, płoną
  • muskać, pogładzić, pogłaskać, potrzeć; przycisnąć do czegoś, przyłożyć do czegoś, przytulić do czegoś; oprzeć na czymś/o coś policzek; nadąć/nadymać, wydąć/wydymać policzki
  • przycisnąć/przyciskać, przykładać, przyłożyć, przytulić do policzka
  • podłożyć dłoń, rękę... pod policzek; całować, cmoknąć, pocałować, ucałować; dać, dostać, chlasnąć, uderzyć, uszczypnąć w policzek; szczypać w policzki
  • czuć, poczuć coś na policzku; gładzić, głaskać, klepnąć, pogładzić, pogłaskać, poklepać, przeciągnąć (palcem, paznokciem), przejechać po policzku; łzy ciekną, leją się, płyną, spływały po policzkach

Cytaty

Wzięła dziecko na ręce, sprawdziła, czy ma sucho, i przytuliła policzek do jego główki.

źródło: NKJP: Anna Bolecka: Concerto d'amore, 2004

Był to Alosza, młodziutki, świeżutki, złotowłosy. [...] Tak przypadł do serca Nastii, że sama wybrała się na nocną zmianę do parowozowni, świeżą chusteczką otarła mu z policzka smugę smaru i przycupnąwszy przyglądała się jego zwinnym rękom i wszystkiemu, co wykonywał przy pracy.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1998

Podsunąłem się pod wyszczerbioną strzelnicę, zarepetowałem broń,wystawiłem jak należy lufę, przyłożyłem kolbę do policzka i ostrożniutko wyjrzałem.

źródło: NKJP: Tomasz Domaniewski: Niedaleko od prawdy, 1975

Miał też trochę inną twarz, bo brodę i policzki pokrywał mu kilkudniowy zarost.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Rosyjski kochanek, 1996

Pocałował mnie w policzek na pożegnanie i już na zawsze wyjechał z Polski.

źródło: NKJP: „Złotej rączce” działkowicze zarzucili brak wychowania, Życie na gorąco, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. policzek
 policzki
D. policzka
 policzków
C. policzkowi
 policzkom
B. policzek
 policzki
N. policzkiem
 policzkami
Ms. policzku
 policzkach
W. policzku
 policzki

2. w jamie ustnej

Definicja

boczna strona jamy ustnej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Połączenia

  • błona śluzowa, śluzówka policzka
  • śluz, wymaz z policzka

Cytaty

Wystarczy wysłać probówkę z wymazem z policzka lub śliną oraz przelać na konto firmy około tysiąca dolarów. Po dwóch tygodniach za pomocą przeglądarki WWW klient dostaje dostęp do swojego profilu genetycznego wraz z informacjami o predyspozycjach zachorowania na różne choroby uwarunkowane genetycznie.

źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Świat. Reanimacja, Polityka, 2008-03-22

Gruczoły ślinowe są gruczołami [...] wytwarzającymi wydzielinę zwaną śliną (saliva), która dostaje się do jamy ustnej, gdzie zwilża błonę śluzową policzków i warg oraz bierze udział w procesie żucia, formowania kęsa i połykania.

źródło: NKJP: Jan Zarzycki, Jan Kuryszko: Anatomia mikroskopowa zwierząt domowych i człowieka , 1995

Po pobraniu śluzu z policzka i dwóch miesiącach
wytężonej pracy komputerów NASA okazało się, że pochodzę od tzw. Euroazjatyckiego Adama, podobnie, jak wszyscy ludzie mieszkający poza Afryką.

źródło: NKJP: „Andrzej”: Haplogroup RIB, Usenet -- pl.soc.polityka, 2007-03-19

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. policzek
 policzki
D. policzka
 policzków
C. policzkowi
 policzkom
B. policzek
 policzki
N. policzkiem
 policzkami
Ms. policzku
 policzkach
W. policzku
 policzki

3. uderzenie

Definicja

uderzenie otwartą dłonią w policzek - część twarzy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  uderzenie

Połączenia

  • honorowy; mocny, siarczysty policzek
  • wymierzyć komuś policzek

Cytaty

Powodem pożaru był policzek wymierzony przez ówczesnego leśniczego służącej, która z zemsty podłożyła ogień pod zabudowania [...].

źródło: NKJP: Leśniczówka, Lipnik, prasa, 1997

Milcz! - przyskoczyła do syna i wycięła mu policzek tak silny, że chłopcu w oczach pociemniało.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952

Zamachnął się prawą ręką i uderzył przeciwnika w twarz. Tomek pobladł, przysunął się ku Gołosowowowi, lecz nie oddał policzka.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963

Jeżeli ktoś częstuje mnie policzkiem, ja mu daję kopniaka ... i wcale nie czuję się zobowiązany do szanowania takich osobników...

źródło: NKJP: koń by zrozumiał, Usenet -- pl.hum.poezja, 2003-04-22

Tekla błyskawicznie zorientowała się w sytuacji, schwyciła Jegora za brodę i wymierzyła mu dwa siarczyste policzki.

źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Gdy owoc dojrzewa, 1958

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. policzek
 policzki
D. policzka
 policzków
C. policzkowi
 policzkom
B. policzek
 policzki
N. policzkiem
 policzkami
Ms. policzku
 policzkach
W. policzku
 policzki

4. zniewaga

Definicja

słowa lub czyny odczuwane jako zniewaga

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

  • bolesny, mocny policzek
  • policzek dla dyrektora, dla premiera..., dla naukowców, dla robotników..., dla Amerykanów, dla Litwinów, dla Polaków..., dla narodu, dla społeczeństwa, dla Rosji, dla USA...

Cytaty

Pół roku temu Krawczuk usiłował w Waszyngtonie wytargować od Amerykanów identyczne gwarancje bezpieczeństwa w zamian za rakiety taktyczne. Korzystając z nieobecności prezydenta, prorosyjscy generałowie wywieźli resztę rakiet do Rosji. Dla Krawczuka był to siarczysty policzek - wyszło na to, że nie panuje nad własną armią.

źródło: NKJP: Andrzej Łomanowski: Ukraina, Gazeta Wyborcza, 1992-11-12

Pismo to jest szczytem arogancji i hipokryzji Zarządu Powiatu wobec uczniów tego ośrodka, rodziców, nauczycieli. To także kolejny policzek wobec opozycji. Zredukowano nas dzisiaj tylko do tych, którzy na tej sali mają zapewnić kworum.

źródło: NKJP: Redakcja: Zadyma w Radzie Powiatu: Na razie ich nie zlikwidują!, Tygodnik Ciechanowski, 2002-03-03

Na inauguracji roku szkolnego wójt [...] powitał tylko dzieci z klas początkowych, traktując te ze starszych niczym powietrze. Wieś odebrała to jak bolesny policzek, postanawiając w konsekwencji urządzić nauczanie po swojemu.

źródło: NKJP: Ostatni szkolny strajk, Dziennik Polski, 1999-09-18

Prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush uznał działalność agenta za policzek dla amerykańskiego narodu.

źródło: NKJP: Elżbieta Ringer: Policzek dla Amerykanów, Dziennik Polski, 2001-02-22

Mimo kilku otrzymanych już policzków ciągle wierzymy, że [...] stworzą z czasem koalicję dla dobra Torunia i jego mieszkańców przeciwko kombinatorom i cwaniakom.

źródło: NKJP: Radny Klubu AWS Klub Radnych UW, Gazeta Miejska, 1999

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. policzek
 policzki
D. policzka
 policzków
C. policzkowi
 policzkom
B. policzek
 policzki
N. policzkiem
 policzkami
Ms. policzku
 policzkach
W. policzku
 policzki

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + policzek +
(dla KOGO)

Frazeologizmy

ktoś nadstawia drugi policzek
ktoś nadstawił drugi policzek
Data ostatniej modyfikacji: 15.09.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN