UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

popatrzyć

popatrzeć

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  patrzeć 

1. na zegarek

Definicja

spędzić krótki czas, patrząc na kogoś lub na coś

Warianty

Wymowa

[popatszyć] lub  pot.  [popaczszyć]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

Relacje znaczeniowe

synonimy:  popatrzyć się

Połączenia

  • popatrzyć na chmury, na ekran, na fotografię, na gwiazdy, na księżyc, na mapę, na niebo, na obraz, na reklamy, na rysunki, na słońce, na telewizję, na zdjęcie, na zegarek
  • popatrzyć po ludziach, po sali
  • popatrzyć pod nogi; pod światło
  • popatrzyć komuś w oczy, w gwiazdy, w lustro, w lusterko, w okno; w telewizor; w dal, w dół, w górę
  • popatrzyć z czułością, z dezaprobatą, z dumą, z niechęcią, z niedowierzaniem, z niepokojem, z odrazą, z podziwem, z pogardą, z politowaniem, z przerażeniem, z przyjemnością, z uśmiechem, z uznaniem, z wyrzutem, z zaciekawieniem, z zainteresowaniem; ze zdumieniem, ze zdziwieniem
  • popatrzyć za okno
  • popatrzyć bezradnie, dziwnie, krytycznie, krzywo, odruchowo, podejrzliwie, ponuro, pytająco, uważnie, wyczekująco, wymownie; dookoła, w lewo, wokoło, w prawo; z ukosa
  • pójść, przyjechać, przyjść, spróbować, wyjść, zechcieć popatrzyć; warto popatrzyć
  • popatrzyć i dotknąć, popatrzyć i posłuchać; przystanąć i popatrzyć, usiąść i popatrzyć

Cytaty

Roman wszedł do pustawej o tej porze kawiarni. Alicji jeszcze nie było. Usiadł, zamówił kawę i po namyśle dwa pączki. Popatrzył na zegarek. Spóźniała się.

źródło: NKJP: Janusz Płoński, Maciej Rybiński: Góralskie tango, 1978

Greta popatrzyła w lustro. Oglądała siebie samą w nowej białej sukni jak obcą osobę.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wielką miłość tanio sprzedam, 2003

Grzegorz nacisnął dzwonek. Za szybą na wysokim parterze ukazała się postać młodej ślicznej kobiety. Popatrzyła przez chwilę uważnie w głąb podwórka, opuściła złocistą storę.

źródło: KWSJP: Stanisław Dobiasz: Nienawidzę Seneki, 1984

Przywitał nas starszy, może czterdziestoletni Chińczyk [...]. Z Muriel przywitał się jak dobry znajomy, na mnie zaś popatrzył badawczo i zaraz spuścił wzrok.

źródło: KWSJP: Kamil Giżycki: Listy z Archipelagu Salomona, 1969

Niech pan popatrzy, czy drzwi do mieszkania są rzeczywiście zamknięte - przypominała mu starsza pani.

źródło: KWSJP: Leopold Rybarski: Konterfekt z cieniem, 1985

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. popatrzę
 popatrzymy
2 os. popatrzysz
 popatrzycie
3 os. popatrzy
 popatrzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. popatrzyłem
+(e)m popatrzył
 popatrzyłam
+(e)m popatrzyła
 popatrzyłom
+(e)m popatrzyło
 popatrzyliśmy
+(e)śmy popatrzyli
 popatrzyłyśmy
+(e)śmy popatrzyły
2 os. popatrzyłeś
+(e)ś popatrzył
 popatrzyłaś
+(e)ś popatrzyła
 popatrzyłoś
+(e)ś popatrzyło
 popatrzyliście
+(e)ście popatrzyli
 popatrzyłyście
+(e)ście popatrzyły
3 os. popatrzył
 popatrzyła
 popatrzyło
 popatrzyli
 popatrzyły

bezosobnik: popatrzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. popatrzmy
2 os. popatrz
 popatrzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. popatrzyłbym
bym popatrzył
 popatrzyłabym
bym popatrzyła
 popatrzyłobym
bym popatrzyło
 popatrzylibyśmy
byśmy popatrzyli
 popatrzyłybyśmy
byśmy popatrzyły
2 os. popatrzyłbyś
byś popatrzył
 popatrzyłabyś
byś popatrzyła
 popatrzyłobyś
byś popatrzyło
 popatrzylibyście
byście popatrzyli
 popatrzyłybyście
byście popatrzyły
3 os. popatrzyłby
by popatrzył
 popatrzyłaby
by popatrzyła
 popatrzyłoby
by popatrzyło
 popatrzyliby
by popatrzyli
 popatrzyłyby
by popatrzyły

bezosobnik: popatrzono by

bezokolicznik: popatrzyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: popatrzywszy

gerundium: popatrzenie

Inne uwagi

Wariantywne formy czasu przeszłego:  popatrzył ,  popatrzyła  itp., pochodzące od  popatrzyć , używane są częściej od form  popatrzał ,  popatrzała  itp., pochodzących od  popatrzeć 

Składnia

Rzżywotny + popatrzyć +
na KOGO/CO | w CO | po KIM/CZYM
Rzżywotny + popatrzyć +
GDZIE
Rzżywotny + popatrzyć +
ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

2. na problem

Definicja

rozpatrzyć i ocenić w jakiś sposób

Warianty

Wymowa

[popatszyć] lub  pot.  [popaczszyć]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Relacje znaczeniowe

synonimy:  spojrzeć się

Połączenia

  • popatrzyć na świat, na życie; na jakąś sprawę, na sytuację, na jakieś zagadnienie; na efekty, na sondaże, na statystyki
  • popatrzyć z dystansu, z perspektywy
  • popatrzyć z nadzieją
  • popatrzyć obiektywnie, realnie; inaczej

Cytaty

Dzięki Unii Europejskiej inaczej popatrzyłam na naukę języków obcych. Przywiązuję do nich teraz większą wagę, gdyż wiem, że są bardzo ważne w życiu.

źródło: NKJP: Beata Lewera: Droga Iwonko!, Nowiny Raciborskie, 2005-05-10

Myślę, że teraz wszyscy będziemy ostrożniejsi [...] i bardziej realnie popatrzymy na nasze możliwości. Jeszcze raz powtarzam, dysponujemy rozwojową drużyną i to kiedyś musi zaowocować.

źródło: NKJP: walp: Podsumowania w Okocimskim, Dziennik Polski, 2002-07-16

Obrazy artystki są optymistyczne, radosne, bo - jak sama mówi - nawet wtedy, kiedy ma jakiś problem, stara się pozytywnie popatrzyć na świat.

źródło: NKJP: WT: Złociste pejzaże, Dziennik Polski, 2006-09-11

Nierówności społeczne [...] systematycznie rosną. Jak długo uda się utrzymać taką sytuację? [...] Jeśli popatrzysz na historię, to w znakomitej większości przypadków systemy skrajnie spolaryzowane upadały.

źródło: NKJP: Bogna Świątkowska: Uwięzieni w mieszczańskim salonie. Co robić?, Bęc Zmiana, 2008-12-04

Przypomnij sobie prostą prawdę, że każda akcja wywołuje reakcję. Wycofaj się i popatrz z boku na wasze problemy, złap potrzebny dystans.

źródło: KWSJP: Monika Berand: Ostatnia próba, Cosmopolitan, 2000

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. popatrzę
 popatrzymy
2 os. popatrzysz
 popatrzycie
3 os. popatrzy
 popatrzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. popatrzyłem
+(e)m popatrzył
 popatrzyłam
+(e)m popatrzyła
 popatrzyłom
+(e)m popatrzyło
 popatrzyliśmy
+(e)śmy popatrzyli
 popatrzyłyśmy
+(e)śmy popatrzyły
2 os. popatrzyłeś
+(e)ś popatrzył
 popatrzyłaś
+(e)ś popatrzyła
 popatrzyłoś
+(e)ś popatrzyło
 popatrzyliście
+(e)ście popatrzyli
 popatrzyłyście
+(e)ście popatrzyły
3 os. popatrzył
 popatrzyła
 popatrzyło
 popatrzyli
 popatrzyły

bezosobnik: popatrzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. popatrzmy
2 os. popatrz
 popatrzcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. popatrzyłbym
bym popatrzył
 popatrzyłabym
bym popatrzyła
 popatrzyłobym
bym popatrzyło
 popatrzylibyśmy
byśmy popatrzyli
 popatrzyłybyśmy
byśmy popatrzyły
2 os. popatrzyłbyś
byś popatrzył
 popatrzyłabyś
byś popatrzyła
 popatrzyłobyś
byś popatrzyło
 popatrzylibyście
byście popatrzyli
 popatrzyłybyście
byście popatrzyły
3 os. popatrzyłby
by popatrzył
 popatrzyłaby
by popatrzyła
 popatrzyłoby
by popatrzyło
 popatrzyliby
by popatrzyli
 popatrzyłyby
by popatrzyły

bezosobnik: popatrzono by

bezokolicznik: popatrzyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: popatrzywszy

gerundium: popatrzenie

odpowiednik aspektowy: patrzyć

Inne uwagi

Wariantywne formy czasu przeszłego:  popatrzył ,  popatrzyła  itp., pochodzące od  popatrzyć , używane są częściej od form  popatrzał ,  popatrzała  itp., pochodzących od  popatrzeć 

Składnia

Rzosobowy + popatrzyć +
na CO + (JAK)

3. popatrz pan

Definicja

czasownik, którego używamy, aby zwrócić uwagę na to, co chcemy powiedzieć

Noty o użyciu

Używane zwykle w trybie rozkazującym.

Warianty

Wymowa

[popatszyć] lub  pot.  [popaczszyć]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie

Relacje znaczeniowe

synonimy:  patrzyć

Połączenia

  • proszę popatrzyć
  • popatrz pan; niech pani popatrzy; popatrzcie państwo

Cytaty

- Ona jeszcze nas wszystkich zadziwi. Pisze wiersze. - Och, och! - zdziwił się Dmuchawiec. - Popatrz, popatrz. Czy to jest jej główna zaleta?

źródło: KWSJP: Małgorzata Musierowicz: Szósta klepka, 1977

– Był calusieńki goły, bez niczego! – No popatrz, pani , co to się ludziom wyrabia. I mówi pani, że tak go znaleźli?

źródło: NKJP: Jarosław Maślanek: Haszyszopenki, 2008

- Ty masz dwadzieścia osiem lat, mogłabyś [...] dopiero zaczynać. - A ty, mamo? Popatrz, wydawało się, że już wszystko masz za sobą, a dla ciebie to życie zaczęło się dopiero teraz.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Rosyjski kochanek, 1996

To porządna szkoła siedmioklasowa: ma sześciu nauczycieli, [...] a nad tablicą wisi orzeł, Piłsudski i jeszcze ktoś, kogo pani Karolina, niestety, nie pamięta. - Popatrz, że ja nie pamiętam... - mówi zdziwiona do synów.

źródło: NKJP: Osobista historia Polski, Dziennik Polski, 2006-11-10

- Za te nasze wspólne lata! - O, Artur! Kopę lat... popatrz, jak ten czas leci...

źródło: KWSJP: Dawid Bieńkowski: Nic, 2005

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo

bezokolicznik: popatrzyć

Składnia

Rzosobowy + popatrzyć +
(że ZDANIE | ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE)

Frazeologizmy

jest na co popatrzeć
jest na co popatrzyć
ktoś popatrzył innymi oczyma na kogoś/coś
ktoś popatrzył innymi oczami na kogoś/coś
ktoś popatrzył z boku
Data ostatniej modyfikacji: 30.04.2013
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN