Chronologizacja
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
spoglądam |
spoglądamy |
|||
| 2 os. |
spoglądasz |
spoglądacie |
|||
| 3 os. |
spogląda |
spoglądają |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
spoglądałem +(e)m spoglądał |
spoglądałam +(e)m spoglądała |
spoglądałom +(e)m spoglądało |
spoglądaliśmy +(e)śmy spoglądali |
spoglądałyśmy +(e)śmy spoglądały |
| 2 os. |
spoglądałeś +(e)ś spoglądał |
spoglądałaś +(e)ś spoglądała |
spoglądałoś +(e)ś spoglądało |
spoglądaliście +(e)ście spoglądali |
spoglądałyście +(e)ście spoglądały |
| 3 os. |
spoglądał |
spoglądała |
spoglądało |
spoglądali |
spoglądały |
bezosobnik: spoglądano
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę spoglądał będę spoglądać |
będę spoglądała będę spoglądać |
będę spoglądało będę spoglądać |
będziemy spoglądali będziemy spoglądać |
będziemy spoglądały będziemy spoglądać |
| 2 os. |
będziesz spoglądał będziesz spoglądać |
będziesz spoglądała będziesz spoglądać |
będziesz spoglądało będziesz spoglądać |
będziecie spoglądali będziecie spoglądać |
będziecie spoglądały będziecie spoglądać |
| 3 os. |
będzie spoglądał będzie spoglądać |
będzie spoglądała będzie spoglądać |
będzie spoglądało będzie spoglądać |
będą spoglądali będą spoglądać |
będą spoglądały będą spoglądać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
spoglądajmy |
|
| 2 os. |
spoglądaj |
spoglądajcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
spoglądałbym bym spoglądał |
spoglądałabym bym spoglądała |
spoglądałobym bym spoglądało |
spoglądalibyśmy byśmy spoglądali |
spoglądałybyśmy byśmy spoglądały |
| 2 os. |
spoglądałbyś byś spoglądał |
spoglądałabyś byś spoglądała |
spoglądałobyś byś spoglądało |
spoglądalibyście byście spoglądali |
spoglądałybyście byście spoglądały |
| 3 os. |
spoglądałby by spoglądał |
spoglądałaby by spoglądała |
spoglądałoby by spoglądało |
spoglądaliby by spoglądali |
spoglądałyby by spoglądały |
bezosobnik: spoglądano by
bezokolicznik: spoglądać
imiesłów przysłówkowy współczesny:
spoglądając
gerundium: spoglądanie
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | spoglądanie |
spoglądania |
| D. | spoglądania |
spoglądań |
| C. | spoglądaniu |
spoglądaniom |
| B. | spoglądanie |
spoglądania |
| N. | spoglądaniem |
spoglądaniami |
| Ms. | spoglądaniu |
spoglądaniach |
| W. | spoglądanie |
spoglądania |
imiesłów przymiotnikowy czynny: spoglądający
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | spoglądający |
spoglądający |
spoglądający |
spoglądające |
spoglądająca |
| D. | spoglądającego |
spoglądającego |
spoglądającego |
spoglądającego |
spoglądającej |
| C. | spoglądającemu |
spoglądającemu |
spoglądającemu |
spoglądającemu |
spoglądającej |
| B. | spoglądającego |
spoglądającego |
spoglądający |
spoglądające |
spoglądającą |
| N. | spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającą |
| Ms. | spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | spoglądający |
spoglądający |
spoglądające |
spoglądające |
| D. | spoglądających |
spoglądających |
spoglądających |
spoglądających |
| C. | spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającym |
spoglądającym |
| B. | spoglądających |
spoglądających |
spoglądających |
spoglądające |
| N. | spoglądającymi |
spoglądającymi |
spoglądającymi |
spoglądającymi |
| Ms. | spoglądających |
spoglądających |
spoglądających |
spoglądających |
odpowiedniki aspektowe: spoglądnąć , spojrzeć
Pochodzenie
psł. *ględati 'patrzeć'
Z przedrostkiem s- od dawnego poglądać (st.pol. poględać ‘patrzeć’, od XVI w. poglądać / poględać) < psł. *ględati ‘patrzeć, wpatrywać; doglądać, opiekować się’ (Bor).
1. na zdjęcie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły
Połączenia
- tłum spogląda; przechodnie, turyści spoglądają
- spoglądać na drzwi, na ekran, na kalendarz, na księżyc, na mapę, na niebo, na obrazek, na posąg, na zegarek
- spoglądać przez ramię
- spoglądać spod brwi, spod rzęs
- spoglądać w lusterko, w lustro, w niebo, w obiektyw, w oczy, w okno; w jakąś stronę
- spoglądać po twarzach, po zebranych; po kątach
- spoglądać w zadumie, w zamyśleniu; w bok, w dal, w dół, w górę, w jakimś kierunku, w przód
- spoglądać z ciekawością, z dumą, z nadzieją, z niechęcią, z niedowierzaniem, z niepokojem, z obrzydzeniem, z podziwem, z przerażeniem, z trwogą, z ufnością, z utęsknieniem, z zaciekawieniem, z zainteresowaniem, z zazdrością; ze smutkiem, ze strachem, ze zdumieniem
- spoglądać badawczo, bezradnie, bystro, chętnie, czule, czujnie, dumnie, dyskretnie, dziwnie, groźnie, lękliwie, łakomie, nerwowo, niecierpliwie, niepewnie, niespokojnie, nieufnie, odruchowo, podejrzliwie, pogardliwie, ponuro, posępnie, pożądliwie, przenikliwie, przyjaźnie, pytająco, smętnie, tęsknie, tępo, trwożnie, ufnie, uważnie, wyczekująco, wymownie, zalotnie, zazdrośnie, złowrogo, znacząco; ukradkiem; w lewo, w prawo
- bać się, jąć, począć, przestać spoglądać
- odwracać się i spoglądać, zatrzymywać się i spoglądać
Cytaty
|
Zezwalam na lot. Potem jeszcze krótkie oświadczenie dla radzieckiego radia, pożegnanie z przyjaciółmi. Główny Konstruktor spogląda ukradkiem na zegarek, ale kosmonauta zrozumiał: trzeba się śpieszyć. źródło: NKJP: Zdzisław Kazimierczuk: 108 minut, które wstrząsnęły światem, Młody Technik, 1971 |
|
|
Dni wypełniają mu sprawy związane z przeprowadzką. Jedynie wieczorami ma czas na czytanie, głównie klasyki, oraz spoglądanie w telewizor. źródło: NKJP: GOR: Debiut księdza, Dziennik Polski, 2006-10-09 |
|
|
W sali telewizyjnej nikogo nie było, lecz w korytarzu zobaczyłem łysiejącego mężczyznę po czterdziestce. W zamyśleniu spoglądał przez okno na przyszpitalny park. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S. A., 1997 |
|
|
Były wójt [...], spoglądając z okna biura na pusty cokół, rozmyślał od czasu do czasu, co z nim zrobić, jak go wykorzystać, na tym się jednak skończyło. źródło: NKJP: Wiesław Ziobro: Pomnik do wynajęcia, Dziennik Polski, 2005-10-08 |
|
|
Kiedy wozy strażackie dotarły na miejsce, płonęło już całe poddasze oraz wejście do domu. [...] Przerażona właścicielka ze łzami w oczach spoglądała, jak płomienie trawią dorobek jej życia. źródło: KWSJP: GSz: Dorobek życia strawił ogień, Życie Podkarpackie, 2005 |
Składnia
|
+ | spoglądać | + |
na KOGO/CO | w CO | po CZYM
|
2. z perspektywy czasu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka
Połączenia
- spoglądać jakimś (krytycznym niechętnym, przychylnym...) okiem
- spoglądać na świat, na rzeczywistość, na wydarzenia
- spoglądać w przeszłość, w przyszłość
- spoglądać z perspektywy; z dystansem, z optymizmem
- spoglądać inaczej, krytycznie, łaskawie, niechętnie, optymistycznie, pobłażliwie, przychylnie, spokojnie, trzeźwo, życzliwie
Cytaty
|
Dziś, w dziesięć lat po tamtych wydarzeniach, spoglądamy na nie z perspektywy państwa niepodległego i demokratycznego. źródło: NKJP: Wojciech Maziarski: Polskie „Archiwum X”?, Gazeta Wyborcza, 1999-04-06 |
|
|
Staszek to przykład człowieka, którego bardzo ciężko wyprowadzić z równowagi. Jedna z osób, które na życie spoglądają z niezmiennym optymizmem. źródło: NKJP: Daniel Weimer: Kicia, czyli brat-łata, Dziennik Polski, 2005-05-13 |
|
|
Mława to specyficzne miasto. Przekonuję się o tym jako jej mieszkaniec, aczkolwiek taki, który z rezerwą i krytycznie spogląda na nią, jak przystało historykowi z wykształcenia. źródło: NKJP: K. Jakubowski: Przewietrzyć Mławę, Tygodnik Ciechanowski, 2007-08-02 |
|
|
Obecny rząd ukraiński bardzo przychylnie spogląda na kulturalną współpracę z naszym krajem. źródło: NKJP: Łukasz Gazur: Dzieła sztuki wrócą do Polski?, Dziennik Polski, 2008-09-11 |
|
|
Kilka europejskich firm chce tłoczyć gaz ziemny z Turkmenistanu. Azerowie, z dystansem spoglądający na Rosję, szukają również nowych rynków zbytu. źródło: NKJP: Jędrzej Wieniecki: Wplątani w rury, Polityka, 2007-04-21 |
Składnia
|
|
+ | spoglądać | + |
na CO +
(JAK)
|