Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *sъnъ [< *sъpnъ < *sŭpno-] 'spanie, sen'
Wyraz słowiański oparty jest na temacie pie. przypadków zależnych *sŭpn-
1. odpoczynek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | spoczynek | |
| hiperonimy: | odpoczynek |
Połączenia
- długi, dwugodzinny, kilkugodzinny, krótki; czujny, płytki; dobry, zdrowy; niespokojny, spokojny; popołudniowy, poranny, wieczorny sen
- lekarstwo, środek, tabletka na sen
- potrzebować snu
- kłaść się, szykować się, układać się; kołysać (kogoś), opowiadać (komuś), śpiewać (komuś) do snu; obudzić się, ocknąć się; wybudzić (kogoś) ze snu
- walczyć ze snem
Cytaty
|
Teraz, to może się nawet zdrzemnąć pomiędzy pełnymi godzinami, ale jest to bardzo nerwowy sen. źródło: NKJP: Najwyższe stanowisko, Dziennik Polski, 1998-06-19 |
|
|
Zaburzenie rytmu dobowego wpływa nie tylko na sen, ale także na zdolność skupiania uwagi i na apetyt. źródło: NKJP: Marilyn Chase: Sposób na senność po locie przez Atlantyk, Dodatek do Gazety Wyborczej, 1995-03-13 |
|
|
Ja się bardzo źle czuję, biorę proszek na sen i kładę się do łóżka. źródło: NKJP: Jerzy Stawiński: Piszczyk , 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | sen |
sny |
|
| D. | snu |
snów |
|
| C. | snowi |
snom |
|
| B. | sen |
sny |
|
| N. | snem |
snami |
|
| Ms. | śnie |
snach |
|
| W. | śnie |
sny |
2. śnienie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | jawa |
Połączenia
- bajkowy, baśniowy, dziwny, fantastyczny, kolorowy, surrealistyczny; cudny, miły, piękny, najpiękniejszy; koszmarny, makabryczny, straszny, upiorny, zły; proroczy sen
- sen o dzieciństwie, o lataniu, o matce, o umieraniu
- sen spełnia się, śni się
- mieć, opowiedzieć, pamiętać sen; miewać, tłumaczyć sny
- wierzyć w sny
- widzieć (kogoś), zobaczyć (kogoś) we śnie
- piękny jak sen
Cytaty
|
Gdy byłem dzieckiem młodzieńcem, sny moje były piękne! źródło: NKJP: Kazimierz Wyka: Rzecz wyobraźni , 1997 |
|
|
Tej nocy miałem sen. Śniło mi się, że jesteśmy bogaci. źródło: NKJP: Monika Piątkowska, Leszek Talko: Talki w wielkim mieście, 2002 |
|
|
Bartek przypomniał sobie swoje ostatnie sny o matce. źródło: NKJP: Dorota Terakowska: Władca Lewawu, 1996, |
|
|
Wiadomo, że niektórych ludzi nękają stale przykre sny, inni znów mają sny pogodne. źródło: NKJP: Antoni Kępiński: Melancholia, 1996 |
|
|
Położyłem się i czekałem na sen o lataniu, gdy usłyszałem na dziedzińcu głos Ignaticy. źródło: NKJP: Gorące południe. Opowiadania bułgarskie 1960-1966, 1967 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | sen |
sny |
|
| D. | snu |
snów |
|
| C. | snowi |
snom |
|
| B. | sen |
sny |
|
| N. | snem |
snami |
|
| Ms. | śnie |
snach |
|
| W. | śnie |
sny |
Składnia
|
+ | sen | + |
(o KIM/CZYM)
|
3. o szczęściu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- sen o demokracji, o karierze, o niepodległości, o potędze, o szczęściu, o wolności
- sen (nie) spełnił się
Cytaty
|
Ich sen o powrocie „prezydenta” i „ojca” , którego podobizny widnieją na spalonych przez słońce i ogień murach, ziścił się. źródło: NKJP: Piotr Paziński: Portrety, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1994-10-07 |
|
|
Skończył się też jego sen o powtórzeniu sukcesu z ubiegłego roku, gdy po kilku zwycięstwach w cudownym stylu doszedł do półfinału (przegrał wówczas z Jimem Courierem). źródło: NKJP: Piotr Czostkiewicz: Tenis - US Open, Gazeta Wyborcza , 1992-09-07 |
|
|
Realizację snów o własnej wielkości Saddam postanowił zacząć od podboju małego, ale bogatego Kuwejtu, do którego Irak od dawna rościł sobie pretensje. źródło: NKJP: Marek Maszek: Irak - czoło agresji, Gazeta Wyborcza, 1992-08-03 |
|
|
Spełnił się ukraiński sen: niepodległość. źródło: NKJP: Anna Strońska: Dopóki milczy Ukraina, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | sen |
sny |
|
| D. | snu |
snów |
|
| C. | snowi |
snom |
|
| B. | sen |
sny |
|
| N. | snem |
snami |
|
| Ms. | śnie |
snach |
|
| W. | śnie |
sny |
Składnia
|
|
+ | sen | + |
o CZYM
|