Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *chlěbъ
z germ. *hlaiba-
1. pieczywo
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | pieczywo |
Połączenia
- czerstwy, suchy, świeży, zeschnięty; pachnący; darmowy chleb; chleb pszenny, żytni; pełnoziarnisty; pytlowy, razowy; tostowy; wiejski
- jeden chleb; dwa, trzy chleby
- chleb z tegorocznego zboża
- chleb z cukrem, z dżemem, z jajecznicą, z kiełbasą, z margaryną, z masłem, z pasztetową, z serem, z solą, z szynką, z twarogiem, z wędliną; z mlekiem; ze smalcem
- chleb i mleko; chleb i sól; chleb i wino
- wypiek; cena; smak, zapach; skórka; gatunek, rodzaj; bochen, bochenek, kawał, kawałek, kęs, kromka, okruszki, pajda, porcja; zjadacz chleba
- skórka od chleba
- półka, sklep; kosz, pojemnik; golonka, kapuśniak, zupa z chlebem
- chleb drożeje, podrożał, zdrożał
- żałować komuś chleba; zabrakło chleba
- piec, upiec; kroić, łamać, pokroić, ukroić; posmarować, smarować czymś; kupić; dowozić; dawać, rozdawać; jadać, jeść, spożyć, zjeść chleb; wypieczony chleb
- częstować; łamać się chlebem; pachnie chlebem; przyjąć, przywitać, witać kogoś chlebem i solą
- jeść, podawać coś z chlebem
- dobry jak chleb
Cytaty
|
Od dłuższego czasu maluchy jedzą jedynie chleb z masłem, są dni, kiedy matka nie może im zapewnić nawet obiadu. źródło: NKJP: Katarzyna Kęsicka: Wigilia z Gazetą, Gazeta Wyborcza, 1993-12-09 |
|
|
Msza św. dziękczynna za plony, przekazanie chleba z tegorocznego zboża na ręce przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej oraz konkurs wieńców dożynkowych - to najważniejsze wydarzenia Dożynek Ziemi Małopolskiej 2000, które odbyły się wczoraj w Krakowie. źródło: NKJP: Szczególnie trudny rok, Dziennik Polski, 2000-08-28 |
|
|
W Wielki Czwartek nie wolno było piec chleba, bo groziło to nieudanymi zbiorami. źródło: NKJP: G.Czerwińska: O Wielkim Tygodniu i przygotowaniach do Wielkanocy, Tygodnik Ciechanowski, 2002-03-26 |
|
|
Kosze z chlebem wywożono do miejsc, gdzie można było dotrzeć z saniami - w ten sposób ludzie w gminie zaopatrywali się przynajmniej w chleb. źródło: NKJP: Życie w śniegu, Dziennik Polski, 2002-01-07 |
|
|
W wielu kulturach [...] do dziś pozostał zwyczaj obrzędowego łamania się chlebem. źródło: NKJP: M.Barwicka: Cztery kilo na zakwasie, Tygodnik Ciechanowski, 2008-01-13 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | chleb |
chleby |
|
| D. | chleba |
chlebów |
|
| C. | chlebowi |
chlebom |
|
| B. | chleb |
chleby |
|
| N. | chlebem |
chlebami |
|
| Ms. | chlebie |
chlebach |
|
| W. | chlebie |
chleby |
2. praca
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | praca |
Połączenia
- nauczycielski; ciężki, lekki, łatwy chleb
- odebrać, zabrać komuś chleb
- emigrować, pojechać, wyjechać, wyruszyć gdzieś za chlebem
Cytaty
|
Dla mnie klęską nas wszystkich jest fakt, że wielu wspaniałych, wykształconych Polaków musi emigrować w poszukiwaniu chleba. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 26. posiedzenia Senatu RP w dniu 30 czerwca 1994 |
|
|
Współtworzył legendę Piwnicy Pod Baranami, wiele lat temu wyjechał za chlebem do Meksyku. źródło: NKJP: Mój „Dzienniczek Polski”, Dziennik Polski, 1999-10-01 |
|
|
Chciałam przerwać złą passę; chciałam się zaznaczyć, miałam wrażenie, że - mimo iż staram się pracować dobrze - mało kto to widzi. Postanowiłam zaistnieć. Tym bardziej dziwiły mnie komentarze, że oto w konkursie startuje gwiazda Buffo, która odbiera chleb młodym, nieznanym. źródło: NKJP: Lubię pod prąd, Dziennik Polski, 2001-02-17 |
|
|
Gdybym poznał głębię myśli Anny S.[...] lat temu 25, moje życie byłoby pełniejsze, piękniejsze i bardziej godne. Niestety dopiero teraz zostałem słuchaczem jej kazań dotyczących etyki seksualnej. Pani poseł, zabierając chleb duchownym i Lwu S.[...], zajmuje się etyką seksualną i generalnie nawracaniem zbłąkanych owiec. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Rób to świadomie, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-06 |
|
|
– Co ich interesuje? – Młodzieżowe tematy... Kino, koncerty. Namawiam na pisanie o czymś poważniejszym... wie pani, pisanie o filmach rezerwują sobie stare wygi albo naczelni tygodników, łatwy chleb. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Polka, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | chleb |
chleby |
|
| D. | chleba |
chlebów |
|
| C. | chlebowi |
chlebom |
|
| B. | chleb |
chleby |
|
| N. | chlebem |
chlebami |
|
| Ms. | chlebie |
chlebach |
|
| W. | chlebie |
chleby |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | chleb | + |
JAKI
|
3. utrzymanie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | chleb powszedni, chlebuś, utrzymanie, życie |
Połączenia
- być bez chleba
- (nie) mieć, pracować, zarobić/zarabiać na chleb
- być, żyć na cudzym chlebie
Cytaty
|
[...] jestem wygnańcem na cudzej łasce i cudzym chlebie. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
- Ot, chwast złodziejski jeden z drugim - zaburczał groźnie Kargul. - To wy swoim rodakom ciemną nocą przyszli krzywdę zrobić? - Nam też ciężko bez chleba żyć - usprawiedliwiał się jeden z szabrowników. źródło: NKJP: Andrzej Mularczyk: Sami swoi, 1967 |
|
|
[...] bywało, że nie miał na chleb, i że za tym chlebem jeździł z gitarą na Zachód i tam grał na ulicach. źródło: NKJP: Katarzyna Kaczorowski: Bez hipokryzji: Gazeta Wrocławska, 2003-02-07 |
|
|
[...] zapisałam się na kurs krawiecki. Pomyślałam, że w ten sposób będę mogła zarobić na chleb, nawet nie znając języka. Poza tym potrzebowałam konkretnego zawodu. źródło: NKJP: Remigiusz Grzela: Bądź moim Bogiem, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | chleb |
chleby |
|
| D. | chleba |
chlebów |
|
| C. | chlebowi |
chlebom |
|
| B. | chleb |
chleby |
|
| N. | chlebem |
chlebami |
|
| Ms. | chlebie |
chlebach |
|
| W. | chlebie |
chleby |
Inne uwagi
Zwykle lp