Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *či
1. Czy pada?
Definicja
Noty o użyciu
1) tworzy pytania rozstrzygnięcia (Czy przyjdziesz wieczorem?), dysjunkcyjne (Przyjdziesz wieczorem czy nie?), pytania o potwierdzenie (Przyjdziesz wieczorem, czy tak?), echo-pytania (– Przyjdziesz wieczorem? – Czy przyjdę wieczorem?), używane także w pytaniach złożonych (Czy i z kim przyjdziesz?)
2) może tworzyć pytania retoryczne, np. Czy jest coś ważniejszego niż życie?
Kategoria znaczeniowa
wykładnik niewiedzy
Cytaty
Czy kontynuuje Pan sposób nauczania, którego sam doświadczył? źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998 |
|
Żyj i pozwól żyć innym... Akurat! A czy ci inni pozwolą żyć mnie? źródło: NKJP: Ryszard Marek Groński: Nauka pływania dla topielców. Wypisy z histerii najnowszej 1989-1998, 1999 |
|
Np. zysk dystrybutora nie zależy od tego, ilu i czy w ogóle wprowadza do organizacji innych dystrybutorów. źródło: NKJP: Mac Jerzy Sławomir: Tajemnica Amwaya, 1998 |
|
Czy ta władza, którą mamy, nie mogłaby trochę odpocząć? źródło: NKJP: Jerzy Urban: Klątwa Urbana, 1996 |
|
EUGENIUSZ: Arturze, wiesz, że ja nie popieram Stomila, ale czy nie posuwasz się za daleko? źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964 |
Odmiana
część mowy: modyfikator deklaratywności
podklasa: operator wypowiedzeń pytajnych
Składnia
czy _ Zd. pyt. |
||
szyk: stała pozycja inicjalna w zdaniu |
2. zastanawia się, czy
Definicja
Noty o użyciu
1) występuje przy wyrażeniach wskazujących na niewiedzę mówiącego, np. zastanawia się, czy, wątpi, czy, pytanie, czy
2) stanowi wariant funkcjonalny że w kontekstach zaprzeczonych (np. nie wie, czy, nie stwierdzono, czy) oraz wyrażających niewiedzę mówiącego (niezależnie od tego, czy, ważne jest, czy)
Cytaty
Bill rzeczywiście mógł być niezdecydowany, wahać się, niepewny, czy już nadszedł jego czas. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Polityka po amerykańsku, 1996 |
|
Wielu naszych korespondentów wysuwa wątpliwości, czy bylibyśmy w ogóle w możności odbudować armię polską na Zachodzie. źródło: NKJP: Mieroszewski Juliusz: Finał klasycznej Europy, 1997 |
|
Nie pamiętam, czy stało się to przed czy po skandalu z Prawinem. źródło: NKJP: Torańska Teresa: Oni, 1997 |
|
Nikt się nie zastanawia, czy faktycznie jest gdzieś wolny etat. źródło: NKJP: B. Jaga: Okruchy nowotarskie: Tygodnik Podhalański nr 22, 1996 |
|
To, czy zauważyli na pół zakopaną w zaspie dziewczynę, nie było do końca pewne. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Pogrzeb czarownicy, 2003 |
Odmiana
część mowy: włącznik
Składnia
_: Zd.Nadrz., czy _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz., Rz., Przym. - wyrażający niewiedzę |
|||
aglutynacja: fakultatywna: czym, czyś, czyśmy, czyście | |||
korelat: fakultatywnie: to | |||
ograniczenia zakresu użycia:
nie: Cz. t. rozk.
|
|||
szyk: zmienny: pozycja centralna lub początkowa względem obu członów stała antepozycja względem wprowadzanego członu |
Informacja normatywna
przecinek między zdaniami składowymi
3. to czy tamto
Definicja
Noty o użyciu
może tworzyć struktury wyliczeniowe: ..., czy ..., czy ...
Kategoria znaczeniowa
wykładnik wyboru
Cytaty
Czy istnieje inny powód, żeby Wampir-Jagielski, Tygrys-Michalczewski czy Halski-Kondrat zamieniali się w restauratorów i zachęcali do odwiedzenia swoich knajp? źródło: NKJP: Monika Piątkowska, Leszek Talko: Talki w wielkim mieście, 2002 |
|
Na nauki czy wahania po prostu nie ma czasu. źródło: NKJP: Krystyna Janda, Bożena Janicka: Gwiazdy mają czerwone pazury, 1998 |
|
Taka śniada Brazylijka czy inna Mulatka, dokładnie jak na karnawale w Rio. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
Wreszcie na wiosnę 1988 roku zwrócili uwagę Fariana - nie głosami czy muzyką, ale wyglądem. źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem. Kronnika czasów popkultury, 2002 |
|
Nie maluję przecież jabłek czy gruszek wyłącznie dla ich estetycznej urody. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998 |
Odmiana
część mowy: spójnik
podklasa: właściwy szeregowy hipotetyczny
Składnia
_ czy _ w obu pozycjach człony tego samego rodzaju |
||
szyk: stały: interpozycja |
4. w Azji czy gdzieś
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik przybliżenia
Relacje znaczeniowe
(quasi)synonimy: | czy _ to tam, czy jakoś tak |
Cytaty
Którejś nocy, lekko pijany, omsknął się jakoś czy coś, w każdym razie spadł z dziury w suficie prosto na świeczki. źródło: NKJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997 |
|
A dziewczyna przyszła potem do Hrybków z koszem pełnym warzyw czy czegoś. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
Zobacz, jakie rzeczy się na świecie wyrabiają, w tym całym Afganistanie czy gdzieś. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005 |
Odmiana
część mowy: komentarz metatekstowy
Składnia
_ czy _ Pozycja II: zaimek nieokreślony jednorodny funkcjonalnie z wyrażeniem z bezpośrednio poprzedzającego kontekstu |
|||
ograniczenia zakresu użycia:
Nie w Zd. [sub]rozk.[sub]
|
|||
szyk: zewnętrzny: stały: postpozycja względem komentowanego wyrażenia |