UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

czy

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Pochodzenie

psł. *či

1. Czy pada?

Definicja

mówiący chciałby uzyskać potwierdzenie lub zaprzeczenie treści odpowiedniego zdania

Noty o użyciu

1) tworzy pytania rozstrzygnięcia ( Czy przyjdziesz wieczorem? ), dysjunkcyjne ( Przyjdziesz wieczorem czy nie? ), pytania o potwierdzenie ( Przyjdziesz wieczorem, czy tak? ), echo-pytania ( – Przyjdziesz wieczorem? – Czy przyjdę wieczorem? ), używane także w pytaniach złożonych ( Czy i z kim przyjdziesz? )
2) może tworzyć pytania retoryczne, np. Czy jest coś ważniejszego niż życie?

Kategoria znaczeniowa

wykładnik niewiedzy

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

albo, alboż, czyżby, li

Cytaty

	Czy kontynuuje Pan sposób nauczania, którego sam doświadczył? źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998
	Żyj i pozwól żyć innym... Akurat! A czy ci inni pozwolą żyć mnie? źródło: NKJP: Ryszard Marek Groński: Nauka pływania dla topielców. Wypisy z histerii najnowszej 1989-1998, 1999
	Np. zysk dystrybutora nie zależy od tego, ilu i czy w ogóle wprowadza do organizacji innych dystrybutorów. źródło: NKJP: Mac Jerzy Sławomir: Tajemnica Amwaya, 1998
	Czy ta władza, którą mamy, nie mogłaby trochę odpocząć? źródło: NKJP: Jerzy Urban: Klątwa Urbana, 1996
	EUGENIUSZ: Arturze, wiesz, że ja nie popieram Stomila, ale czy nie posuwasz się za daleko? źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964

Odmiana

część mowy: modyfikator deklaratywności

podklasa: operator wypowiedzeń pytajnych

Składnia

czy _ Zd. _pyt.
szyk: stała pozycja inicjalna w zdaniu

2. zastanawia się, czy

Definicja

wyrażenie wprowadzające zdanie podrzędne wyrażające niewiedzę

Noty o użyciu

1) występuje przy wyrażeniach wskazujących na niewiedzę mówiącego, np. zastanawia się, czy , wątpi, czy , pytanie, czy
2) stanowi wariant funkcjonalny że w kontekstach zaprzeczonych (np. nie wie, czy , nie stwierdzono, czy ) oraz wyrażających niewiedzę mówiącego ( niezależnie od tego, czy , ważne jest, czy )

Cytaty

	Bill rzeczywiście mógł być niezdecydowany, wahać się, niepewny, czy już nadszedł jego czas. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Polityka po amerykańsku, 1996
	Wielu naszych korespondentów wysuwa wątpliwości, czy bylibyśmy w ogóle w możności odbudować armię polską na Zachodzie. źródło: NKJP: Mieroszewski Juliusz: Finał klasycznej Europy, 1997
	Nie pamiętam, czy stało się to przed czy po skandalu z Prawinem. źródło: NKJP: Torańska Teresa: Oni, 1997
	Nikt się nie zastanawia, czy faktycznie jest gdzieś wolny etat. źródło: NKJP: B. Jaga: Okruchy nowotarskie: Tygodnik Podhalański nr 22, 1996
	To, czy zauważyli na pół zakopaną w zaspie dziewczynę, nie było do końca pewne. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Pogrzeb czarownicy, 2003

Odmiana

część mowy: włącznik

Składnia

_: Zd.Nadrz., czy _: Zd.Podrz. Zd.Nadrz.: Cz., Rz., Przym. - wyrażający niewiedzę
aglutynacja: fakultatywna: czym , czyś , czyśmy , czyście
korelat: fakultatywnie: to
ograniczenia zakresu użycia: nie: Cz. _{t. rozk.}
szyk: zmienny: pozycja centralna lub początkowa względem obu członów stała antepozycja względem wprowadzanego członu

Informacja normatywna

przecinek między zdaniami składowymi

3. to czy tamto

Definicja

nie wiedząc, czy o tym, o czym mowa (o czym pod danym względem można powiedzieć tylko jedno) można powiedzieć to, co zostało powiedziane, mówiący wskazuje, że także coś jeszcze innego mogłoby być o tym powiedziane; dla tego, o czym mowa, nie jest ważne, które się powie

Noty o użyciu

może tworzyć struktury wyliczeniowe: ..., czy ..., czy ...

Kategoria znaczeniowa

wykładnik wyboru

Relacje znaczeniowe

	(quasi)synonimy:	abo, albo, bądź, lub
	(quasi)antonimy:	ani, i, ni, oraz

Cytaty

	Czy istnieje inny powód, żeby Wampir-Jagielski, Tygrys-Michalczewski czy Halski-Kondrat zamieniali się w restauratorów i zachęcali do odwiedzenia swoich knajp? źródło: NKJP: Monika Piątkowska, Leszek Talko: Talki w wielkim mieście, 2002
	Na nauki czy wahania po prostu nie ma czasu. źródło: NKJP: Krystyna Janda, Bożena Janicka: Gwiazdy mają czerwone pazury, 1998
	Taka śniada Brazylijka czy inna Mulatka, dokładnie jak na karnawale w Rio. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004
	Wreszcie na wiosnę 1988 roku zwrócili uwagę Fariana - nie głosami czy muzyką, ale wyglądem. źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem. Kronnika czasów popkultury, 2002
	Nie maluję przecież jabłek czy gruszek wyłącznie dla ich estetycznej urody. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą. Rozmowy z artystami, 1998

Odmiana

część mowy: spójnik

podklasa: właściwy szeregowy hipotetyczny

Składnia

_ czy _ w obu pozycjach człony tego samego rodzaju
szyk: stały: interpozycja

4. w Azji czy gdzieś

Definicja

pot.

mówiący wskazuje, że użyte przez niego właśnie wyrażenie może nie być adekwatne, ale dla sprawy, o którą chodzi, nie jest to istotne

Kategoria znaczeniowa

wykładnik przybliżenia

Relacje znaczeniowe

(quasi)synonimy:

czy _ to tam, czy jakoś tak

Cytaty

Którejś nocy, lekko pijany, omsknął się jakoś czy coś, w każdym razie spadł z dziury w suficie prosto na świeczki.

źródło: NKJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997

A dziewczyna przyszła potem do Hrybków z koszem pełnym warzyw czy czegoś.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971

Zobacz, jakie rzeczy się na świecie wyrabiają, w tym całym Afganistanie czy gdzieś.

źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005

Odmiana

część mowy: komentarz metatekstowy

Składnia

_ czy _ Pozycja II: zaimek nieokreślony jednorodny funkcjonalnie z wyrażeniem z bezpośrednio poprzedzającego kontekstu
ograniczenia zakresu użycia: Nie w Zd. [sub]rozk.[sub]
szyk: zewnętrzny: stały: postpozycja względem komentowanego wyrażenia

Data ostatniej modyfikacji: 31.01.2023