UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

instynkt

Chronologizacja

SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

łac. instinctus 'podnieta, popęd'

1. popęd

Definicja

wrodzona zdolność - charakteryzująca ludzi i poszczególne gatunki zwierząt - do niewyuczonych, celowych działań, pozwalających zarówno jednostce, jak i całemu gatunkowi przetrwać w środowisku

Wymowa

[instyŋkt] lub [ĩstyŋkt] lub [instynkt]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Połączenia

dziki, nagi, rozwinięty, silny; atawistyczny, naturalny, pierwotny, prymitywny, wrodzony instynkt; instynkt macierzyński, ojcowski, opiekuńczy, rodzicielski, seksualny, społeczny, stadny, zwierzęcy
instynkt przetrwania, walki, życia; gatunku, stada; łowcy; pożądania, władzy
brak, zanik instynktu
mieć (dobrze rozwinięty), zatracić instynkt

Cytaty

	Lochy wyposażone w duże zady i brzuchy mają dobrze rozwinięty instynkt macierzyński. źródło: NKJP: Marcin Fabjański: Superświnia, Gazeta Wyborcza - Dodatek 1998-09-18
	[...] Woolf miała odwagę konsekwentnie głosić pacyfistyczny pogląd, zgodnie z którym kobiety nie powinny w żaden sposób przykładać się do wojny, stanowiącej emanację męskiego instynktu panowania. źródło: NKJP: Juliusz Kurkiewicz: Eseistka feministka, Polityka, 2007-04-07
	Ten prosty instynkt opiekuńczy matki i ojca wobec dzieci jest trwałym fundamentem, na którym zbudowano największe cywilizacje. źródło: NKJP: Więcej nepotyzmu proszę, Ozon, 2005
	W przerażonych ludziach budzą się zwierzęce instynkty, wśród których najważniejszy jest instynkt przetrwania, ustępują przed nimi inne uczucia. źródło: NKJP: Roman Pawłowski: Tiananmen na scenie, Gazeta Wyborcza , 1994-11-21

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	instynkt	instynkty
D.	instynktu	instynktów
C.	instynktowi	instynktom
B.	instynkt	instynkty
N.	instynktem	instynktami
Ms.	instynkcie	instynktach
W.	instynkcie	instynkty

Składnia

	+	instynkt	+	(JAKI)
	+	instynkt	+	(CZEGO)

2. intuicja

Definicja

wewnętrzne przekonanie o słuszności jakiegoś zachowania lub decyzji

Wymowa

[instyŋkt] lub [ĩstyŋkt] lub [instynkt]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

instynkt każe (coś), mówi (żeby...), ostrzega (przed czymś), podpowiada (coś)

Cytaty

	Od lat nauczył się w chwilach niebezpieczeństwa słuchać ostrzegającego go instynktu. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Rok Płonącego Konia, 1976
	Moim zdaniem wtedy po raz pierwszy instynkt zawiódł Józefa Piłsudskiego. źródło: NKJP: Roman Wapiński: Między Hitlerem a Stalinem, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1998-11-06
	Grałam bez zastanowienia, kierując się tylko instynktem. źródło: NKJP: Krystyna Janda, Bożena Janicka: Gwiazdy mają czerwone pazury, 1998
	Instynkt podpowiedział mu także, żeby na pierwszą sesję nagraniową zabrać Arethę na południe Stanów Zjednoczonych. źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem : kronnika czasów popkultury, 2000
	I tu było małe skrzyżowanie, wysokie kamienice, ale tego się nie bałem, instynkt mi mówił, że tu bezpiecznie, nie przewidzieli, że obiorę tędy drogę, nie przygotowali zasadzki... źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1983

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	instynkt	instynkty
D.	instynktu	instynktów
C.	instynktowi	instynktom
B.	instynkt	instynkty
N.	instynktem	instynktami
Ms.	instynkcie	instynktach
W.	instynkcie	instynkty

Inne uwagi

Zwykle lp

3. talent

Definicja

talent do czegoś

Wymowa

[instyŋkt] lub [ĩstyŋkt] lub [instynkt]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

synonimy:

nerw, talent, żyłka

Połączenia

instynkt aktorski, dyplomatyczny, malarski, polityczny, teatralny
mieć, posiadać instynkt

Cytaty

	To był geniusz, człowiek o niezwykłym wprost instynkcie teatralnym, baletowym, muzycznym, plastycznym, organizacyjnym. źródło: NKJP: Bogusław Kaczyński: Dzikie orchidee, 1983
	Z czasem profesorowie literatury, archeologii czy historii nauczyli się reguł handlu i znakomicie łączyli sentyment do starej kultury z instynktem kupieckim - targowali się nie gorzej od straganiarzy sprzedających w przyległych uliczkach ciuchy i różnego rodzaju chińskie lekarstwa [...]. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Rok Płonącego Konia, 1976
	Piłsudski cenił jego talenty wojskowe uważając jednocześnie, że Rydz-Śmigły pozbawiony jest instynktu politycznego. źródło: NKJP: Andrzej Garlicki: IV Brygada, Polityka, 2005-11-26
	W prawdziwych podróżach na trzech kontynentach okazało się, że ma instynkt topograficzny, prawie nieomylny, czego mi brakuje i bardzo często gubię się w miastach. źródło: NKJP: Piotr Parandowski: Mitologia wspomnień, 2008
	Najważniejsza jest moja córka Kasia, która ma zmysł krytyczny, potrzebę doskonałości, instynkt filmowy, no i jest wobec mnie bardzo wielkoduszna. źródło: NKJP: Zdzisław Pietrasik: Umiem wywołać płacz, Polityka, 2006-12-02

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	instynkt	instynkty
D.	instynktu	instynktów
C.	instynktowi	instynktom
B.	instynkt	instynkty
N.	instynktem	instynktami
Ms.	instynkcie	instynktach
W.	instynkcie	instynkty

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

instynkt

JAKI

Frazeologizmy

instynkt samozachowawczy
instynkt zachowawczy

Data ostatniej modyfikacji: 18.07.2011