Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | broda |
brody |
|
| D. | brody |
bród |
|
| C. | brodzie |
brodom |
|
| B. | brodę |
brody |
|
| N. | brodą |
brodami |
|
| Ms. | brodzie |
brodach |
|
| W. | brodo |
brody |
Pochodzenie
psł. *borda 'zarost na dolnej części twarzy; dolna część twarzy'
1. część twarzy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | podbródek |
Połączenia
- cofnięta, odstająca, wydatna, wystająca; mięsista, mocna, silna broda
- dwie brody
- broda z małym dołkiem, z obwisłym podbródkiem
- broda i szyja, czoło i broda, nos i broda, usta i broda
- gest brodą
- czapka, hełm z paskiem pod brodą
- blizna, brodawka, pryszcz na brodzie, włosy na głowie i brodzie, zarost na brodzie; ktoś o jakiejś brodzie; dołeczek, dołek, dziurka, kolczyk w brodzie
- broda drga, drży, opada (na pierś), porusza się, trzęsie się komuś; swędzi, szczypie
- obetrzeć, wycierać brodę; potrzeć/pocierać brodę; podpierać brodę pięścią, ręką; oprzeć, wesprzeć brodę na czymś; przycisnąć brodę do piersi; rozbić (sobie), rozciąć (sobie) czymś, rozwalić (sobie) brodę
- kiwnąć, poruszyć brodą
- coś popłynęło, spływa ku brodzie
- wywalić język na brodę; naciągnąć coś, zakryć się czymś po brodę; podciągnąć kolana; podstawić coś komuś, podsunąć coś komuś; coś sięga; ująć kogoś pod brodę; drapać się; polizać kogoś; zadać cios w brodę; trzymać się za brodę; język wywalony, wywieszony na brodę, ktoś przykryty czymś po brodę, chustka zawiązana pod brodę
- rozpiąć coś, zapiąć coś, zawiązać coś pod brodą
- czuć coś; swędzi kogoś, szczypie kogoś na brodzie; coś cieknie, kapie, polało się, płynie, spływa, ścieka; liznąć/lizać, polizać kogoś po brodzie
- równo z brodą
Cytaty
|
Z szeroko otwartych oczu Marysi pociekły łzy. Płakała bezgłośnie, tylko broda drgała jej lekko. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
|
Chłopak został zabity silnym uderzeniem zadanym z wielką precyzją w brodę pięścią lub maczugą. źródło: NKJP: Marcin Ryszkiewicz: Przepis na człowieka, 1996 |
|
|
Lewski wyraźnie się rozpogodził, poprawił serwetkę pod brodą, rozlewano białe wino. źródło: NKJP: Wiesław Paweł Szymański: Niedźwiedź w katedrze, 1979 |
2.a uwłosienie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | zarost |
Połączenia
- biała, czarna, kruczoczarna, posrebrzana, ruda, siwa, szpakowata; długa, duża, krótka, mała, przycięta; gęsta, obfita, okazała, rzadka, suta; kędzierzawa, krzaczasta; capia, kozia, szpiczasta; piękna, wypielęgnowana, zadbana; brudna, niegolona, rozczochrana, rozwiana, rozwichrzona, zmierzwiona, zwichrzona; islamska, patriarchalna, patriarsza, tołstojowska, zbójecka, żydowska broda; broda przyprószona siwizną
- (krótka) broda typu hiszpańskiego
- broda w nieładzie
- broda i długie włosy, broda i pejsy, broda i wąsy; broda i okulary; brwi i broda, wąsy i broda, włosy, wąsy i broda
- pielęgnacja brody
- chłopak, facet, gość, mężczyzna, pan, starzec, zakonnik, Żyd z brodą
- broda odróżnia mężczyzn od kobiet, upodabnia kogoś do kogoś; okala twarz; odrasta, rośnie, sypie się, urosła; kłuje, przeszkadza komuś, sterczy, zjeżyła się; sięga piersi, sięga, zwisa do pasa; dodaje powagi, postarza, szpeci, zdobi
- mieć, nosić, zapuścić/zapuszczać; czesać, gładzić, przeczesywać, rozczesać/rozczesywać palcami, wyczesać; golić, podstrzygać, zgolić; szarpać brodę
- targać się, targać kogoś za brodę
- twarz zarośnięta brodą
- rozpoznać kogoś po brodzie; zanurzyć palce w brodzie
- broda jak łopata, jak szczotka
- broda (zmierzwiona) jak u Marksa, jak u patriarchy
Cytaty
|
Grupą wyróżniającą się byli Żydzi, których znak rozpoznawczy stanowiły broda, pejsy, chałat i stale noszone nakrycie głowy. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce, 2005 |
|
|
Dopiero pod wieczór napotkano gromadę żołnierzy asyryjskich o gęstych, kręconych brodach. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996 |
|
|
Każdy szanujący się opozycjonista pragnący uchodzić za konspiratora obowiązkowo zapuszczał brodę i wąsy. źródło: Internet |
|
|
Noszenie brody, wąsów, bokobrodów to kwestia gustu i mody, ale również tego czy danemu mężczyźnie taki zarost po prostu pasuje. źródło: Internet |
|
|
W Egipcie nikomu nie wolno było nosić brody, ten przywilej miał wyłącznie faraon. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1988 |
2.b imitacja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
Połączenia
- odklejająca się, przyklejona, przylepiona, przypięta, przyprawiona broda; futrzana, wełniana broda; broda trzymająca się na gumce
- broda z konopi, z waty
- broda z peruką
- broda na gumce
- (sztuczne) wąsy, broda i peruka
- broda odkleja się
- przykleić (sobie), przyprawić (sobie) brodę
Cytaty
|
Idę kiedyś ulicą i widzę Wojtka w jakimś dziwnym kapeluszu, z przylepioną brodą i wąsami. źródło: NKJP: Tadeusz Kwiatkowski: Panopticum, 1995 |
|
|
Idealnym sposobem na sztuczną brodę [...] jest przyklejenie każdego włosa osobno, a potem ich przycięcie do pożądanego fasonu. Taka broda jest praktycznie nie do odróżnienia od prawdziwej [...]. źródło: NKJP: Pejzaż-Glina jak karuzela , DziennikPolski - 2003-05-19 |
|
|
Broda powstała ze sznurków, włóczki, wstążki, resztek tkanin. źródło: NKJP: Dziennik Polski-Małopolska -2003-03-05 |
|
|
Sfinks ma męskie nakrycie głowy, a niegdyś posiadał sztuczną rytualną brodę, z jaką portretowano władców. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999 |
3. u zwierząt
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- lwia broda
- broda na kufie
- broda i brwi
- koza z brodą, sznaucer z rudą brodą
Cytaty
|
Ptaszysko w klatce nieruchomieje, jeży brodę czarnych piór i z wysiłkiem zdobywa się na gardłowy bulgot. źródło: NKJP: Sentyment do blachy, Dziennik Polski, -Magazyn - 1998-06-22 |
|
|
Słowo pudel w języku starogermańskim oznaczało kałużę, we Francji psy tego typu nazywano barbetami ze względu na ich kosmate brody. źródło: Internet |
|
|
Dziób żółtoszary, zakrzywiony [...], pod dziobem sztywne dłuższe pióra tworzą tzw. brodę. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1996 |
|
|
Włos pokrywowy [...] Na kufie tworzy typową twardą brodę, a nad oczami krzaczaste brwi. źródło: Internet |
4. o roślinach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
Połączenia
- broda mchów, porostów, traw, wodorostów
Cytaty
|
Wreszcie wyrywa się małżowi brodę. Tak nazywa się potocznie drobne wodorosty, które przedostają się do środka skorupy i zwisają na zewnątrz. źródło: NKJP: Francuski notes: szaszłyk z mięczaka, Dziennik Polski- 2002-11-09 |
|
|
Z ogromnych drzew mających kilkaset lat zwisają liany i zielone brody porostów. źródło: Internet |
|
|
W wieku zobaczyłyśmy niewielki otwór [...], ciekła przezeń deszczówka, sklejająca pleśnią pakiety papierów, z rozdarcia wisiała zielonkawa broda grzybni. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną zmroku. Zabawa w chowanego, 1995 |
Składnia
|
+ | broda | + |
CZEGO
|