UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dyscyplina

Chronologizacja

SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

łac. disciplīna 'uczenie się, nauczanie, instrukcja'

1. rygor

Definicja

rygorystyczne reguły postępowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

porządek, rygor

Połączenia

bezwzględna, ogromna, ostra, surowa, żelazna; obowiązująca dyscyplina; dyscyplina parlamentarna, partyjna, służbowa, szkolna, wojskowa
dyscyplina w klasie, w policji, w pracy, w szkole, w wojsku
dyscyplina i kontrola; porządek i dyscyplina, rygor i dyscyplina
ustawa o dyscyplinie
dyscyplina obowiązywała, panowała gdzieś
pilnować, przestrzegać; nauczyć się, uczyć, uczyć się dyscypliny
podporządkować się jakiejś dyscyplinie
łamać, naruszyć, złamać; narzucić/narzucać, trzymać, utrzymać/utrzymywać, wprowadzić/wprowadzać, wzmocnić, zachować, zaostrzyć, zarządzić dyscyplinę

Cytaty

U nas trzeba się podporządkować naszej dyscyplinie. Przede wszystkim nie ma mowy o piciu alkoholu. Ani kropli. [...] Trzeba też poddać się regulaminowi schroniska.

źródło: NKJP: Stanisław Sierko: Bezdomni od św. Alberta - samowystarczalni, bez kropelki, Gazeta Kociewska, 2008-01-12

Szkoła [...] prowadzona przez Parsona Archibalda Campbella znana była z surowej dyscypliny i wysokich wymagań.

źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyscyplina	dyscypliny
D.	dyscypliny	dyscyplin

C.	dyscyplinie	dyscyplinom
B.	dyscyplinę	dyscypliny
N.	dyscypliną	dyscyplinami
Ms.	dyscyplinie	dyscyplinach
W.	dyscyplino	dyscypliny

Inne uwagi

Zwykle lp

2. podporządkowanie rygorowi

Definicja

podporządkowanie się rygorystycznym regułom postępowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	karność
	antonimy:	rozprzężenie

Połączenia

bezwzględna, ogromna, ostra, surowa, żelazna dyscyplina; dyscyplina duchowa, wewnętrzna
dyscyplina postępowania, pracy
dyscyplina wśród młodzieży, wśród uczniów
dyscyplina w klasie, w policji, w pracy, w szkole, w wojsku
dyscyplina i karność, dyscyplina i lojalność, dyscyplina i posłuszeństwo
brak, kwestia, poziom dyscypliny
kłopoty, problemy z dyscypliną
nauczyć się, uczyć się; wymagać; brakować dyscypliny
wyegzekwować dyscyplinę
zmusić do dyscypliny
dbać, prosić o dyscyplinę

Cytaty

Tu prezydent nostalgicznie wspominał komunistyczną przeszłość, kiedy to była wysoka dyscyplina i posłuszeństwo obywateli wobec prawa.

źródło: NKJP: Wojciech Tochman, Gazeta Wyborcza, 1998-01-30

W sekcie manipuluje się ludźmi po to, by nad nimi uzyskać pełną kontrolę. Przywódca może wyegzekwować dyscyplinę i posłuszeństwo. Do tego stopnia, że młody człowiek ogranicza kontakty z domem rodzinnym, kręgiem przyjaciół i znajomych. Odcina się go od korzeni.

źródło: NKJP: Złudna droga do raju, Dziennik Polski, 2002-10-25

Strefę buforową pomiędzy dyrekcją a załogą stanowił niższy szczebel zarządzania - kierownicy i mistrzowie. To oni odpowiadali bezpośrednio za dyscyplinę pracy, od ich autorytetu wśród załogi zależały wyniki pracy.

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce : od średniowiecza do czasów współczesnych: praca zbiorowa, 2005

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyscyplina	dyscypliny
D.	dyscypliny	dyscyplin

C.	dyscyplinie	dyscyplinom
B.	dyscyplinę	dyscypliny
N.	dyscypliną	dyscyplinami
Ms.	dyscyplinie	dyscyplinach
W.	dyscyplino	dyscypliny

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

dyscyplina

CZEGO

3. wiedzy

Definicja

dziedzina wiedzy lub nauki

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka działalność naukowa

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

dział, dziedzina

Połączenia

pokrewna, samodzielna dyscyplina; dyscyplina akademicka, badawcza, naukowa, uniwersytecka; artystyczna, ekonomiczna, filozoficzna, humanistyczna, pedagogiczna, ścisła, techniczna
dyscyplina nauki, wiedzy
przedstawiciel; rozwój jakiejś dyscypliny
uprawiać jakąś dyscyplinę
interesować się jakąś dyscypliną

Cytaty

Większe firmy mogą np. zatrudniać większą liczbę specjalistów z różnych dyscyplin wiedzy, dzięki czemu powstają lepsze warunki dla kojarzenia osiągnięć, mogą równolegle realizować większą liczbę wariantów rozwiązania danego problemu badawczego, co przyspiesza moment uzyskania oczekiwanego wynalazku.

źródło: NKJP: Edward Stawasz: Innowacje a mała firma, 1999

Folklorystyka nie rozwinęła się na tyle, by mogła się stać samodzielną dyscypliną naukową.

źródło: NKJP: Folklor nieusuwalny i konieczny, Gazeta Wyborcza, 1992-07-31

Dopóki dyscypliny humanistyczne nie przyswoją sobie głównych pojęć i terminów używanych dziś w naukach ścisłych i mowie potocznej, będą robiły wrażenie wiedzy wątpliwej, nieaktualnej, nie zdążającej za ogólnym poziomem nauk.

źródło: NKJP: Jerzy Stempowski: Szkice literackie. Klimat życia i klimat literatury: 1948-1967, 2001

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyscyplina	dyscypliny
D.	dyscypliny	dyscyplin

C.	dyscyplinie	dyscyplinom
B.	dyscyplinę	dyscypliny
N.	dyscypliną	dyscyplinami
Ms.	dyscyplinie	dyscyplinach
W.	dyscyplino	dyscypliny

Składnia

	+	dyscyplina	+	CZEGO
	+	dyscyplina	+	JAKA

4. sportu

Definicja

rodzaj uprawianego sportu

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport dyscypliny, imprezy i rozgrywki sportowe

Połączenia

ekstremalna, pokazowa, popularna, widowiskowa; zimowa dyscyplina; poszczególne dyscypliny; dyscyplina olimpijska, sportowa; indywidualna; lekkoatletyczna, siłowa
dyscyplina sportu; dyscypliny walki
dyscypliny i konkurencje
przedstawiciel; popularność, promocja jakiejś dyscypliny
poświęcić się jakiejś dyscyplinie
trenować, uprawiać jakąś dyscyplinę
interesować się, zajmować się jakąś dyscypliną

Cytaty

[...] chyba mógłbym grać w piłkę nożną lub koszykówkę. [...] Obie dyscypliny uprawiałem kiedyś niemal wyczynowo.

źródło: NKJP: Janusz Kulig: We are the champions, CKM, 2001

Lata szkoły średniej to okres uprawiania wielu dyscyplin lekkoatletycznych - skok wzwyż, rzut oszczepem, pchnięcie kulą [...]. Wtedy również zaczęła mi się podobać siatkówka.

źródło: NKJP: Wanda Rutkiewicz: Na jednej linie, 2010

Organizowane cyklicznie od 1993 roku mistrzostwa mają charakter otwarty i spotykają się w nich przedstawiciele różnych dyscyplin walki. W Piasecznie zawodnicy rywalizowali w trzech konkurencjach: walce sportowej, samoobronie sportowej i mocowaniu.

źródło: NKJP: (SK): VI Mistrzostwa Polski Sport Jiujutsu. Przeżyjmy to jeszcze raz, Co Tydzień Jaworzno, 2003-04-23

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyscyplina	dyscypliny
D.	dyscypliny	dyscyplin

C.	dyscyplinie	dyscyplinom
B.	dyscyplinę	dyscypliny
N.	dyscypliną	dyscyplinami
Ms.	dyscyplinie	dyscyplinach
W.	dyscyplino	dyscypliny

Składnia

	+	dyscyplina	+	CZEGO
	+	dyscyplina	+	JAKA

5. bat

Definicja

książk.

krótki bat o kilku rzemieniach służący do wymierzania kary lub do biczowania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

bat

Połączenia

rzemienna dyscyplina
dyscyplina z rzemieni
trzymać (w ręku) dyscyplinę
bić, lać kogoś dyscypliną

Cytaty

	Maryla Wacławkówna na przykład pamięta tylko jeden pokaz wychowawczy rektora Porrmanna. Kiedy jakaś dziewczynka ukradła coś z szatni, kazał dzieciom ustawić się w koło i bił złodziejkę dyscypliną. źródło: NKJP: Małgorzata Szejnert: Czarny ogród, 2007
	Ja wiem, że te jej dzieci są nieznośne (np. rzucają kulkami śnieżnymi po moich oknach), i przeklinają [...], i robią parę innych niezbyt akceptowalnych rzeczy, ale to nie znaczy, że trzeba je lać dyscypliną ...! źródło: Internet
	[...] granicę między biciem a znęcaniem się nad dzieckiem łatwo przekroczyć. Przywiązani do swej władzy rodzice demonstrują ją ręką, pasem, sznurem od żelazka, smyczą, laską, batem, kijem, pałką.[...] Czasami przygotowują sobie wcześniej specjalne narzędzia do bicia: pejcze, dyscypliny, rzemienie, mokre szmaty. źródło: NKJP: Justyna Dąbrowska: Raport, Gazeta Wyborcza, 1993-05-28
	Biczownicy uczestniczący w procesjach smagali swe obnażone plecy rzemiennymi dyscyplinami lub uplecionymi wiciami. źródło: NKJP: Od zapustów do zmartwychwstania, Dziennik Polski, 2003-04-18

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	dyscyplina	dyscypliny
D.	dyscypliny	dyscyplin

C.	dyscyplinie	dyscyplinom
B.	dyscyplinę	dyscypliny
N.	dyscypliną	dyscyplinami
Ms.	dyscyplinie	dyscyplinach
W.	dyscyplino	dyscypliny

Frazeologizmy

dyscyplina klubowa
dyscyplina partyjna

Data ostatniej modyfikacji: 02.01.2014