UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wyprzedzić

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  przód 

1. autobus

Definicja

przemieszczając się za jakąś osobą, zwierzęciem lub pojazdem, wysunąć się przed nie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

  • wyprzedzić rowerzystę; ciężarówkę
  • wyprzedzić na finiszu, na mecie, na ostatnim okrążeniu; na trasie

Cytaty

Joanna wyprzedziła rodziców i szła przed nimi [...].

źródło: NKJP: Hanna Samson: Pułapka na motyla, 2000

Wtedy ruszyła do akcji jego ochrona, dżip wyprzedził polującą na Juszczenkę ciężarówkę i zmusił kierowcę do zatrzymania się.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Powrót do Lwowa, 2008

Grześ ze zdenerwowania bał się wyprzedzić nawet rowerzystę.

źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996

Ciekawy był bieg szóstoklasistek, w którym na samej mecie zwycięstwo wywalczyła Małgorzata Adamczyk z Kołczygłów. Wyprzedziła prowadzącą od startu Martynę Osiak

źródło: NKJP: Marcin Pacyno: Zdążyli na metę przed deszczem, Dziennik Bałtycki, 2008-04-18

Tuż przed Mężeninem zdecydował się na wyprzedzenie kolumny samochodów: trzech osobowych i dwóch ciężarowych.

źródło: NKJP: sj / Kurier Poranny: Wariat? Kierowca tir, Gazeta Pomorska, 2010-03-16

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedzę
 wyprzedzimy
2 os. wyprzedzisz
 wyprzedzicie
3 os. wyprzedzi
 wyprzedzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłem
+(e)m wyprzedził
 wyprzedziłam
+(e)m wyprzedziła
 wyprzedziłom
+(e)m wyprzedziło
 wyprzedziliśmy
+(e)śmy wyprzedzili
 wyprzedziłyśmy
+(e)śmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłeś
+(e)ś wyprzedził
 wyprzedziłaś
+(e)ś wyprzedziła
 wyprzedziłoś
+(e)ś wyprzedziło
 wyprzedziliście
+(e)ście wyprzedzili
 wyprzedziłyście
+(e)ście wyprzedziły
3 os. wyprzedził
 wyprzedziła
 wyprzedziło
 wyprzedzili
 wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedźmy
2 os. wyprzedź
 wyprzedźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłbym
bym wyprzedził
 wyprzedziłabym
bym wyprzedziła
 wyprzedziłobym
bym wyprzedziło
 wyprzedzilibyśmy
byśmy wyprzedzili
 wyprzedziłybyśmy
byśmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłbyś
byś wyprzedził
 wyprzedziłabyś
byś wyprzedziła
 wyprzedziłobyś
byś wyprzedziło
 wyprzedzilibyście
byście wyprzedzili
 wyprzedziłybyście
byście wyprzedziły
3 os. wyprzedziłby
by wyprzedził
 wyprzedziłaby
by wyprzedziła
 wyprzedziłoby
by wyprzedziło
 wyprzedziliby
by wyprzedzili
 wyprzedziłyby
by wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono by

bezokolicznik: wyprzedzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wyprzedziwszy

gerundium: wyprzedzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wyprzedzony

odpowiednik aspektowy: wyprzedzać

Składnia

bez ograniczeń + wyprzedzić +
KOGO/CO

2. pytanie

Definicja

zdarzyć się wcześniej od czegoś innego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Cytaty

Umowa przewidywała bowiem, że drugą połowę należności zacznie spłacać po otrzymaniu okien, gdy tymczasem wezwanie do zapłaty wyprzedziło dostawę towaru.

źródło: NKJP: Józef Bednarowski: Uchyły stopniowane, Dziennik Zachodni, 2002-02-27

W wielu miejscach frontu zawarto istotnie lokalne porozumienia o zaprzestaniu działań wojennych; wyprzedziły one rozejm ogólny i ułatwiły wprowadzenie go w życie.

źródło: NKJP: Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871-1918, 1967

[...] edycja książkowa [...] wyprzedziła o kilka tygodni prapremierę [...].

źródło: NKJP: Michał Głowiński: Ekspresja i empatia, 1997

Tak więc dobrze się składa, że to pytanie wyprzedziło moją wypowiedź.

źródło: NKJP: Sprawozdanie z 79. posiedzenia Senatu RP

Pożegnanie w „piątce” wyprzedziło niejako oficjalne pożegnanie ks. prałata przez mieszkańców miasta.

źródło: NKJP: (MYSZ): Przyjaciel „Piątki”, Gazeta Wrocławska , 2003-06-16

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedzę
 wyprzedzimy
2 os. wyprzedzisz
 wyprzedzicie
3 os. wyprzedzi
 wyprzedzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłem
+(e)m wyprzedził
 wyprzedziłam
+(e)m wyprzedziła
 wyprzedziłom
+(e)m wyprzedziło
 wyprzedziliśmy
+(e)śmy wyprzedzili
 wyprzedziłyśmy
+(e)śmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłeś
+(e)ś wyprzedził
 wyprzedziłaś
+(e)ś wyprzedziła
 wyprzedziłoś
+(e)ś wyprzedziło
 wyprzedziliście
+(e)ście wyprzedzili
 wyprzedziłyście
+(e)ście wyprzedziły
3 os. wyprzedził
 wyprzedziła
 wyprzedziło
 wyprzedzili
 wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedźmy
2 os. wyprzedź
 wyprzedźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłbym
bym wyprzedził
 wyprzedziłabym
bym wyprzedziła
 wyprzedziłobym
bym wyprzedziło
 wyprzedzilibyśmy
byśmy wyprzedzili
 wyprzedziłybyśmy
byśmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłbyś
byś wyprzedził
 wyprzedziłabyś
byś wyprzedziła
 wyprzedziłobyś
byś wyprzedziło
 wyprzedzilibyście
byście wyprzedzili
 wyprzedziłybyście
byście wyprzedziły
3 os. wyprzedziłby
by wyprzedził
 wyprzedziłaby
by wyprzedziła
 wyprzedziłoby
by wyprzedziło
 wyprzedziliby
by wyprzedzili
 wyprzedziłyby
by wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono by

bezokolicznik: wyprzedzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wyprzedziwszy

gerundium: wyprzedzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wyprzedzony

odpowiednik aspektowy: wyprzedzać

Składnia

Rznieżywotny + wyprzedzić +
CO

3. konkurencję

Definicja

okazać się lepszym lub szybszym niż ktoś inny, starający się zrobić to samo lub dążący do tego samego celu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wyminąć

Połączenia

  • wyprzedzić drużynę, konkurencję, konkurentów, lidera, rywali
  • wyprzedzić o ileś punktów
  • wyprzedzić w klasyfikacji, w sprzedaży, w rankingu

Cytaty

Ojneus był pierwszym śmiertelnikiem, jakiemu Dionizos podarował winną latorośl, ale Ikarios wyprzedził go w wyrobie wina.

źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997

Ross zaniedbywał swą karierę wojskową, inni lekarze wyprzedzili go na drodze awansu.

źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1970

[...] firma FOS wyprzedziła firmę Gerlach pod względem zatrudnienia i stała się czołowym zakładem optyczno-mechanicznym w imperium rosyjskim.

źródło: NKJP: Piotr Matejuk: Wojskowe przyrządy optyczne w II Rzeczypospolitej, 1997

Wiele innych gmin wyprzedziło nas w budowie infrastruktury oświatowo-sportowej.

źródło: NKJP: K. Jakubowski: Po kontroli RIO w Urzędzie Gminy w Szreńsku. Wójt ma zwrócić pieniądze, Tygodnik Ciechanowski, 2005-04-24

Uniwersytet Warszawski regularnie mieści się w czołówce prestiżowego międzynarodowego rankingu programistów Top Coder. Teraz nawet na pierwszym miejscu, wyprzedziwszy takie renomowane uczelnie jak Massachusetts Institute of Technology czy Stanford University.

źródło: NKJP: Łukasz Bąk: Dolina krzemowa jest w Polsce, Ozon, 2005

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedzę
 wyprzedzimy
2 os. wyprzedzisz
 wyprzedzicie
3 os. wyprzedzi
 wyprzedzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłem
+(e)m wyprzedził
 wyprzedziłam
+(e)m wyprzedziła
 wyprzedziłom
+(e)m wyprzedziło
 wyprzedziliśmy
+(e)śmy wyprzedzili
 wyprzedziłyśmy
+(e)śmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłeś
+(e)ś wyprzedził
 wyprzedziłaś
+(e)ś wyprzedziła
 wyprzedziłoś
+(e)ś wyprzedziło
 wyprzedziliście
+(e)ście wyprzedzili
 wyprzedziłyście
+(e)ście wyprzedziły
3 os. wyprzedził
 wyprzedziła
 wyprzedziło
 wyprzedzili
 wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedźmy
2 os. wyprzedź
 wyprzedźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłbym
bym wyprzedził
 wyprzedziłabym
bym wyprzedziła
 wyprzedziłobym
bym wyprzedziło
 wyprzedzilibyśmy
byśmy wyprzedzili
 wyprzedziłybyśmy
byśmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłbyś
byś wyprzedził
 wyprzedziłabyś
byś wyprzedziła
 wyprzedziłobyś
byś wyprzedziło
 wyprzedzilibyście
byście wyprzedzili
 wyprzedziłybyście
byście wyprzedziły
3 os. wyprzedziłby
by wyprzedził
 wyprzedziłaby
by wyprzedziła
 wyprzedziłoby
by wyprzedziło
 wyprzedziliby
by wyprzedzili
 wyprzedziłyby
by wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono by

bezokolicznik: wyprzedzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wyprzedziwszy

gerundium: wyprzedzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wyprzedzony

odpowiednik aspektowy: wyprzedzać

Składnia

Rzosobowy + wyprzedzić +
KOGO + (w CZYM)

4. swoje czasy

Definicja

okazać się w jakiejś dziedzinie bliższym dokonaniom następców niż twórczości, działaniom lub zachowaniom współczesnego pokolenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka określenia człowieka ze względu na jego działalność intelektualną

Połączenia

  • wyprzedzić epokę, swoje czasy

Cytaty

Komunardzi wyprzedzili swój czas, gdyż to, co postulowali, lub to, co przeprowadzali, współcześnie w krajach demokratycznych jest czymś zupełnie oczywistym.

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia Powszechna. Wiek XIX, 2008

W Londynie obowiązkowo zachodzę do Galerii Narodowej, żeby obejrzeć malarstwo Williama Turnera, który wyprzedził impresjonistów.

źródło: NKJP: Janusz Miliszkiewicz: Przygoda bycia Polakiem, 2007

Anglik Robert Thomson wpadł na pomysł wytwarzania ze zwulkanizowanej gumy nadmuchiwanych praopon. Ale pomysł wyprzedził swoje czasy: wtedy nie widziano dla niego zastosowania.

źródło: NKJP: Andrzej Kublik: Wynalazki, które zmieniły historię motoryzacji, Gazeta Wyborcza, 1999-01-14

To wielkie dzieło, które powstało w I poł. XX wieku, wyprzedziło swoją epokę. Z jego pomysłów czerpie nawet muzyka techno.

źródło: NKJP: Dominika Wesołowska: My wrocławianie, Gazeta Wrocławska , 2002-10-18

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedzę
 wyprzedzimy
2 os. wyprzedzisz
 wyprzedzicie
3 os. wyprzedzi
 wyprzedzą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłem
+(e)m wyprzedził
 wyprzedziłam
+(e)m wyprzedziła
 wyprzedziłom
+(e)m wyprzedziło
 wyprzedziliśmy
+(e)śmy wyprzedzili
 wyprzedziłyśmy
+(e)śmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłeś
+(e)ś wyprzedził
 wyprzedziłaś
+(e)ś wyprzedziła
 wyprzedziłoś
+(e)ś wyprzedziło
 wyprzedziliście
+(e)ście wyprzedzili
 wyprzedziłyście
+(e)ście wyprzedziły
3 os. wyprzedził
 wyprzedziła
 wyprzedziło
 wyprzedzili
 wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. wyprzedźmy
2 os. wyprzedź
 wyprzedźcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. wyprzedziłbym
bym wyprzedził
 wyprzedziłabym
bym wyprzedziła
 wyprzedziłobym
bym wyprzedziło
 wyprzedzilibyśmy
byśmy wyprzedzili
 wyprzedziłybyśmy
byśmy wyprzedziły
2 os. wyprzedziłbyś
byś wyprzedził
 wyprzedziłabyś
byś wyprzedziła
 wyprzedziłobyś
byś wyprzedziło
 wyprzedzilibyście
byście wyprzedzili
 wyprzedziłybyście
byście wyprzedziły
3 os. wyprzedziłby
by wyprzedził
 wyprzedziłaby
by wyprzedziła
 wyprzedziłoby
by wyprzedziło
 wyprzedziliby
by wyprzedzili
 wyprzedziłyby
by wyprzedziły

bezosobnik: wyprzedzono by

bezokolicznik: wyprzedzić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: wyprzedziwszy

gerundium: wyprzedzenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: wyprzedzony

odpowiednik aspektowy: wyprzedzać

Składnia

bez ograniczeń + wyprzedzić +
KOGO/CO
Data ostatniej modyfikacji: 29.08.2012
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN