UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pistolet

Chronologizacja

SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

fr.

1. broń

Definicja

ręczna broń służąca do strzelania, mająca jedną krótką lufę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń

Relacje znaczeniowe

synonimy:  klamka, pistol
hiperonimy:  broń

Połączenia

  • nabity, naładowany, załadowany; dymiący; policyjny, wojskowy pistolet; pistolet automatyczny, pneumatyczny, półautomatyczny, samopowtarzalny, szybkostrzelny; gazowy, jednostrzałowy; bojowy, pojedynkowy, sportowy, sygnałowy; amerykańskie, czeskie, hiszpańskie... pistolety
  • pistolet Mauzer, Parabellum, Walther...
  • pistolet jakiegoś kalibru
  • pistolet na (gazową, ostrą) amunicję, na naboje (gazowe, hukowe)
  • pistolet z tłumikiem
  • pistolety i granaty, pistolety i karabiny, pistolety i rewolwery, pistolety i strzelby; karabinek i pistolet; szable i pistolety
  • kolba, lufa, magazynek, rękojeść, spust; atrapa, imitacja pistoletu
  • amunicja, magazynki, naboje, pocisk do pistoletu; ogień, seria, strzał, wystrzał; postrzał z pistoletu; kabury do pistoletów
  • człowiek, facet, kobieta, mężczyzna; ochroniarz, policjant, żołnierz z pistoletem
  • pistolet strzelił/strzela, wypalił, wystrzelił
  • użyć pistoletu
  • schować, trzymać, wyciągnąć/wyciągać, wyjąć/wyjmować; odbezpieczyć/odbezpieczać, przeładować; przyłożyć/przykładać, przystawić/przystawiać (do głowy, łba, skroni...), wycelować; wyrwać, wyszarpnąć pistolet
  • wymachiwać; grozić; sterroryzować, straszyć kogoś pistoletem
  • celować, mierzyć, strzelić/strzelać; zastrzelić kogoś z pistoletu

Cytaty

Widzieli, jak przykłada mu pistolet do głowy i naciska spust.

źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006

Przed Klossem stał Poller z pistoletem gotowym do strzału.

źródło: NKJP: Andrzej Zbych: Stawka większa niż życie, 1967

Nieważne jest, czy śmiertelna kula padła z pistoletu czy też z automatycznego karabinu typu kałasznikow.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.03.2000

Wycelowane pistolety sprawiły, że klienci natychmiast wypełnili polecenie bandziorów i położyli się na podłogę.

źródło: NKJP: S.Żagiel: Bandyci obrabowali bank w Sochocinie. Napad trwał 20 sekund, Tygodnik Ciechanowski, 2003-11-20

Pomyślał o swoich czterdziestu czterech latach i o małym pistolecie Walther obciążającym wewnętrzną kieszeń marynarki.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. pistolet
pistolety
D. pistoletu
pistoletów
C. pistoletowi
pistoletom
B. pistolet
pistolety
N. pistoletem
pistoletami
Ms. pistolecie
pistoletach
W. pistolecie
pistolety

2. urządzenie

Definicja

urządzenie zasadą działania przypominające pistolet - broń, służące do rozpylania płynnych substancji na powierzchni różnych rzeczy bądź do mocowania ostro zakończonych przedmiotów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  urządzenie

Połączenia

  • pistolet natryskowy
  • pistolet do malowania, do piankowania, do przekłuwania uszu; do silikonu; do gwoździ, do kołków, do zszywek
  • pistolet na gwoździe
  • przebijać coś pistoletem

Cytaty

Na początek zainwestował w kilka maszyn, urządzeń do mierzenia spalin, kompresor, pistolet do malowania.

źródło: NKJP: B.S.: Na czterech kółkach, Nowiny Raciborskie, 2007-09-04

Farbę, rozcieńczoną wodą lub benzyną lakową, natryskuje się na ścianę za pomocą specjalnego pistoletu natryskowego.

źródło: NKJP: Budowanie od A do Z, Dziennik Polski, 2001-03-21

Na przygotowaną już powierzchnię przedmiotu nanosi się specjalnym pistoletem lakier proszkowy i element lakierowany wkłada się do pieca.

źródło: NKJP: Proszkiem malowane, Dziennik Polski, 2000-07-01

Przy używaniu pistoletów do wstrzeliwania kołków należy zastosować środki zabezpieczające ludzi przed wypadkami.

źródło: NKJP: Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych i rozbiórkowych z dnia 28 marca 1972

U każdej kosmetyczki jest możliwość przebicia nosa pistoletem.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. pistolet
pistolety
D. pistoletu
pistoletów
C. pistoletowi
pistoletom
B. pistolet
pistolety
N. pistoletem
pistoletami
Ms. pistolecie
pistoletach
W. pistolecie
pistolety

Składnia

bez ograniczeń + pistolet +
(JAKI)
bez ograniczeń + pistolet +
(do CZEGO)

3. mężczyzna

Definicja

pot. 
mężczyzna energiczny, szybki i zdecydowany w działaniu, ale niekiedy reagujący zbyt gwałtownie i porywczo

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie

Połączenia

  • młody; dziennikarski pistolet

Cytaty

Ruppenthal był młodziutkim chłopcem. Miał w baterii opinię pistoleta i pragnął poświęcić się zawodowo karierze wojskowej.

źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański, Polska jesień, 1955

Hemmings dałby głowę, że tekst wyszedł spod pióra młodego, bezwzględnego dziennikarskiego „pistoleta”, tymczasem człowiek w brązowym wielbłądzim blezerze wydawał się uosobieniem niewinności i łagodności.

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Czerwony byk, 2007

Kokietowałem Sławka przez dwa lata [...] Ściągnąłem go wtedy do URM, w którym najmłodszy dyrektor miał z 58 lat, ośmiu młodych pistoletów [...].

źródło: NKJP: Joanna Solska: Sławek po Wiesławie, Polityka, 2003-01-18

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. pistolet
pistoleci
ndepr
pistolety
depr
D. pistoleta
pistoletów
C. pistoletowi
pistoletom
B. pistoleta
pistoletów
N. pistoletem
pistoletami
Ms. pistolecie
pistoletach
W. pistolecie
pistoleci
ndepr
pistolety
depr

Frazeologizmy

pistolet maszynowy
Data ostatniej modyfikacji: 29.11.2020
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj