Chronologizacja
Inne znaczenie: 'zdrobnienie od kur - kogut'
1. na dachu
Definicja
Pochodzenie
Zob. kur
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
Połączenia
- blaszany kurek
- kurek na dachu, na wieży
- strzelać do kurka
- chodzenie z kurkiem
Cytaty
|
Na pożegnanie pociągnął za spust, mierząc w blaszanego kurka na ratuszowej wieży. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: W czerwieni, 1999 |
|
|
Kurek na dachu, nakryty czapą ze śniegu, błyszczy w promieniach grudniowego słońca. źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Gdy owoc dojrzewa, 1958 |
|
|
W wielu rejonach rozpowszechniony był zwyczaj chodzenia z kurkiem. Chłopcy z umieszczonym na wózku kolorowym, drewnianym kogutem odwiedzali poszczególne domy, śpiewając i składając życzenia. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych, 2004 |
|
|
Premier, kapela w strojach ludowych, drewniane kurki w tle - taki obrazek idzie w telewizji. źródło: NKJP: Dominika Wielowieyska: Jak premier uświetnia prowincję, Gazeta Wyborcza, 1994-10-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kurek |
kurki |
|
| D. | kurka |
kurków |
|
| C. | kurkowi |
kurkom |
|
| B. | kurek |
kurki |
|
| N. | kurkiem |
kurkami |
|
| Ms. | kurku |
kurkach |
|
| W. | kurku |
kurki |
2. w zaworze
Definicja
Pochodzenie
Metaforycznie od znaczenia 'figurka koguta, kogucik'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn
Połączenia
- kurek gazowy; główny
- kurek kranu, wlewu; kurki kuchenki
- kurki od gazu; od kuchenki
- odkręcić/odkręcać, podkręcić, przekręcić/przekręcać, zakręcić/zakręcać kurek
Cytaty
|
Kiedy pod prysznicem odkręciło się kurek, zawsze leciała gorąca woda. źródło: NKJP: Współpracownik: Nigdy tam nie wrócę, Tygodnik Ciechanowski, 2004-10-05 |
|
|
41-letnia lokatorka bloku na os. Krakowiaków zamknęła się wraz z szóstką dzieci [...] w mieszkaniu i odkręciła kurki z gazem. źródło: NKJP: Złe geny?, Dziennik Polski, 2000-01-14 |
|
|
Po wyłamaniu kurka wlewu paliwa skradł 300 litrów oleju napędowego oraz dwa akumulatory. źródło: NKJP: Nowiny Raciborskie: 997, 2006-05-30 |
|
|
Jeden kurek kuchenki gazowej wypuszcza w ciągu godziny ćwierć metra sześciennego gazu. źródło: NKJP: Janusz Rudnicki: Chodźcie, idziemy, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kurek |
kurki |
|
| D. | kurka |
kurków |
|
| C. | kurkowi |
kurkom |
|
| B. | kurek |
kurki |
|
| N. | kurkiem |
kurkami |
|
| Ms. | kurku |
kurkach |
|
| W. | kurku |
kurki |
3. w broni
Definicja
Pochodzenie
Metaforycznie od znaczenia 'figurka koguta, kogucik'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
Połączenia
- napięty kurek
- odciągnąć/odciągać, odwieść/odwodzić kurek;
- napinanie kurka
Cytaty
|
Nacisk na spust powodował obrót luf, napięcie kurka, a następnie strzał. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Wówczas odwiodłem kurek, wycelowałem i wpakowałem cały zapas nabojów w otwarty pysk wilka. źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Akademia pana Kleksa, 1946 |
|
|
Broń [...] powinna być kompletna, czysta i zakonserwowana, a także mieć zwolniony kurek i odłączony magazynek. źródło: NKJP: Dz.U. z 2002r. Nr 134, poz. 1138 |
|
|
- Won! - krzyknął ponuro niewidoczny gość. - Won, bo oczy wysmalę - i strzyknął metalicznie, pewnie kurkiem flinty. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987 |
|
|
Pistolet posiada kurkowy mechanizm uderzeniowo-spustowy. Stała iglica jest osadzona w kurku. Lufa o gładkim przewodzie jest osadzona w szkielecie obrotowo. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kurek |
kurki |
|
| D. | kurka |
kurków |
|
| C. | kurkowi |
kurkom |
|
| B. | kurek |
kurki |
|
| N. | kurkiem |
kurkami |
|
| Ms. | kurku |
kurkach |
|
| W. | kurku |
kurki |
4. z pieniędzmi
Definicja
Pochodzenie
Metaforycznie od znaczenia 'część zaworu'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi
Połączenia
- finansowy kurek
- kurek z gotówką, z kredytami, z pieniędzmi, z pomocą (finansową)
- zamknąć kurek
Cytaty
|
W piątek poseł Kazimierz Sas naciskał w sprawie otwarcia kurka z gotówką nowego wojewodę Jerzego Adamika. źródło: NKJP: Układy i obietnice, Dziennik Polski, 2001-11-10 |
|
|
Daleko z chlebem „powszednim” nie zajadą. Skoro kurek z pieniędzmi zamknięty. źródło: NKJP: Jarosław Abramow-Newerly: Młyn w piekarni, 2002 |
|
|
Likwidacja funduszu alimentacyjnego i zastąpienie go dodatkiem dla samotnych rodziców [...] skłoni tysiące ludzi do krętactwa i łatwego podłączenia się pod państwowy kurek z gotówką. źródło: Marek Andrzejewski: Najdroższe obrączki świata, 2003-12-20 |
|
|
Ciekawe, co by się stało, jakby Stalprodukt odciął kurek z kasą? źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kurek |
kurki |
|
| D. | kurka |
kurków |
|
| C. | kurkowi |
kurkom |
|
| B. | kurek |
kurki |
|
| N. | kurkiem |
kurkami |
|
| Ms. | kurku |
kurkach |
|
| W. | kurku |
kurki |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | kurek | + |
z CZYM
|