Chronologizacja
Pochodzenie
1. lód
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | zarwać się | |
| hiperonimy: | zniszczyć się |
Połączenia
- dach, lód załamał się; podłoga załamała się; schody załamały się
- załamać się pod ciężarem kogoś/czegoś, pod kołami, pod stopami
Cytaty
|
Uderzenie okazało się tak silne, że w aucie [...] została rozbita przednia szyba, a pod ciężarem zlodzonego śniegu załamał się dach. źródło: NKJP: Uszkodzone cinquecento, Dziennik Polski, 1999-02-18 |
|
|
Mężczyzna, chcąc ratować swego topiącego się psa, położył się na lodzie i zaczął go kruszyć deską. Lód załamał się pod nim i mężczyzna zaczął się topić. źródło: KWSJP: Cienka pokrywa lodu jest niebezpieczna, Metropol, 2001 |
|
|
Usłyszała trzask, jak gdyby pod kołami załamała się podłoga, po czym kierowca przyhamował gwałtownie i wyskoczył z szoferki. źródło: KWSJP: Maria Klimas-Błachutowa: Skandal w niebie, 1969 |
|
|
Drewniany most załamał się, nie pozostawało nic innego, jak rzucać się do wody i ratować ucieczką. źródło: KWSJP: Zofia Jeżewska: W królestwie pierzastego węża, 1964 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
załamię się |
załamiemy się |
|||
| 2 os. |
załamiesz się |
załamiecie się |
|||
| 3 os. |
załamie się |
załamią się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałem się +(e)m się załamał |
załamałam się +(e)m się załamała |
załamałom się +(e)m się załamało |
załamaliśmy się +(e)śmy się załamali |
załamałyśmy się +(e)śmy się załamały |
| 2 os. |
załamałeś się +(e)ś się załamał |
załamałaś się +(e)ś się załamała |
załamałoś się +(e)ś się załamało |
załamaliście się +(e)ście się załamali |
załamałyście się +(e)ście się załamały |
| 3 os. |
załamał się |
załamała się |
załamało się |
załamali się |
załamały się |
bezosobnik: załamano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
załammy się |
|
| 2 os. |
załam się |
załamcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałbym się bym się załamał |
załamałabym się bym się załamała |
załamałobym się bym się załamało |
załamalibyśmy się byśmy się załamali |
załamałybyśmy się byśmy się załamały |
| 2 os. |
załamałbyś się byś się załamał |
załamałabyś się byś się załamała |
załamałobyś się byś się załamało |
załamalibyście się byście się załamali |
załamałybyście się byście się załamały |
| 3 os. |
załamałby się by się załamał |
załamałaby się by się załamała |
załamałoby się by się załamało |
załamaliby się by się załamali |
załamałyby się by się załamały |
bezosobnik: załamano by się
bezokolicznik: załamać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
załamawszy się
gerundium: załamanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | załamanie się |
załamania się |
| D. | załamania się |
załamań się |
| C. | załamaniu się |
załamaniom się |
| B. | załamanie się |
załamania się |
| N. | załamaniem się |
załamaniami się |
| Ms. | załamaniu się |
załamaniach się |
| W. | załamanie się |
załamania się |
odpowiednik aspektowy: załamywać się
Składnia
| Rznieżywotny | + | załamać się | + |
(pod KIM/CZYM)
|
2. kołnierzyk
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | zagiąć się |
Połączenia
- kołnierzyk załamał się; rękawy załamały się
Cytaty
|
Pamiętam, że Adam był już w swojej „stalinówce”. nowiutkiej, bo nie załamały się jeszcze zaprasowane rękawy. źródło: KWSJP: Tadeusz Hołuj: Raj, 1972 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
załamię się |
załamiemy się |
|||
| 2 os. |
załamiesz się |
załamiecie się |
|||
| 3 os. |
załamie się |
załamią się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałem się +(e)m się załamał |
załamałam się +(e)m się załamała |
załamałom się +(e)m się załamało |
załamaliśmy się +(e)śmy się załamali |
załamałyśmy się +(e)śmy się załamały |
| 2 os. |
załamałeś się +(e)ś się załamał |
załamałaś się +(e)ś się załamała |
załamałoś się +(e)ś się załamało |
załamaliście się +(e)ście się załamali |
załamałyście się +(e)ście się załamały |
| 3 os. |
załamał się |
załamała się |
załamało się |
załamali się |
załamały się |
bezosobnik: załamano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
załammy się |
|
| 2 os. |
załam się |
załamcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałbym się bym się załamał |
załamałabym się bym się załamała |
załamałobym się bym się załamało |
załamalibyśmy się byśmy się załamali |
załamałybyśmy się byśmy się załamały |
| 2 os. |
załamałbyś się byś się załamał |
załamałabyś się byś się załamała |
załamałobyś się byś się załamało |
załamalibyście się byście się załamali |
załamałybyście się byście się załamały |
| 3 os. |
załamałby się by się załamał |
załamałaby się by się załamała |
załamałoby się by się załamało |
załamaliby się by się załamali |
załamałyby się by się załamały |
bezosobnik: załamano by się
bezokolicznik: załamać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
załamawszy się
gerundium: załamanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | załamanie się |
załamania się |
| D. | załamania się |
załamań się |
| C. | załamaniu się |
załamaniom się |
| B. | załamanie się |
załamania się |
| N. | załamaniem się |
załamaniami się |
| Ms. | załamaniu się |
załamaniach się |
| W. | załamanie się |
załamania się |
odpowiednik aspektowy: załamywać się
Składnia
| Rznieżywotny | + | załamać się | + |
|
3. światło
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- światło załamało się
Cytaty
|
Światło słoneczne padające na chmurę kropli deszczowych tworzy tęczę główną. Wszystkie krople, w których światło załamało się jednokrotnie, widziane są pod kątem 42 stopni. źródło: Internet |
|
|
Bladoniebieskie światło księżyca z trudem wdzierało się przez barwione szkło witrażowych okien świątyni [...]. Jego promienie załamały się na chwilę na maleńkiej postaci [...] przemieszczającej się po podłodze. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
załamię się |
załamiemy się |
|||
| 2 os. |
załamiesz się |
załamiecie się |
|||
| 3 os. |
załamie się |
załamią się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałem się +(e)m się załamał |
załamałam się +(e)m się załamała |
załamałom się +(e)m się załamało |
załamaliśmy się +(e)śmy się załamali |
załamałyśmy się +(e)śmy się załamały |
| 2 os. |
załamałeś się +(e)ś się załamał |
załamałaś się +(e)ś się załamała |
załamałoś się +(e)ś się załamało |
załamaliście się +(e)ście się załamali |
załamałyście się +(e)ście się załamały |
| 3 os. |
załamał się |
załamała się |
załamało się |
załamali się |
załamały się |
bezosobnik: załamano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
załammy się |
|
| 2 os. |
załam się |
załamcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałbym się bym się załamał |
załamałabym się bym się załamała |
załamałobym się bym się załamało |
załamalibyśmy się byśmy się załamali |
załamałybyśmy się byśmy się załamały |
| 2 os. |
załamałbyś się byś się załamał |
załamałabyś się byś się załamała |
załamałobyś się byś się załamało |
załamalibyście się byście się załamali |
załamałybyście się byście się załamały |
| 3 os. |
załamałby się by się załamał |
załamałaby się by się załamała |
załamałoby się by się załamało |
załamaliby się by się załamali |
załamałyby się by się załamały |
bezosobnik: załamano by się
bezokolicznik: załamać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
załamawszy się
gerundium: załamanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | załamanie się |
załamania się |
| D. | załamania się |
załamań się |
| C. | załamaniu się |
załamaniom się |
| B. | załamanie się |
załamania się |
| N. | załamaniem się |
załamaniami się |
| Ms. | załamaniu się |
załamaniach się |
| W. | załamanie się |
załamania się |
odpowiedniki aspektowe: łamać się , załamywać się
Składnia
| Rznieżywotny | + | załamać się | + |
(w CZYM | na CZYM)
|
4. handel
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Połączenia
- atak, budżet, eksport, handel, komunizm, pucz, rynek, system załamał się; gospodarka, kariera, pogoda, sprzedaż, szarża; czyjaś wiara załamała się; natarcie, uderzenie załamało się; rozmowy załamały się
- załamać się pod wpływem czegoś
- załamać się całkowicie, dramatycznie; finansowo
Cytaty
|
Zaskoczenie się nie udało, atak załamał się po kilku minutach. źródło: NKJP: Wojciech Giełżyński: Portrety, Gazeta Wyborcza, 1994-12-09 |
|
|
Komunizm załamał się szybciej, niż przypuszczano, gdyż opierał się na błędnej teorii ekonomicznej. źródło: NKJP: Marek Ostrowski: Co by było, gdyby, Polityka 2008, nr 2660 |
|
|
Ustawicznie pojawiały się nowe gazetki ścienne [...], które zawzięcie atakowały rektora i wszystkich niemal pracowników naukowych. Młodzież wiecowała poza uczelnią, a dyscyplina załamała się całkowicie. źródło: KWSJP: Stanisław Głąbiński: Rok Płonącego Konia, 1976 |
|
|
Wiara w przyszłe szczęśliwe życie w Niemczech załamała się. źródło: KWSJP: Gerhard Menzel: Gorzkie są ostatnie krople, 1965 |
|
|
Paniczna reakcja giełd światowych na załamanie się kursu rubla odzwierciedla obawę przed załamaniem się systemu politycznego w Rosji. źródło: KWSJP: Łukasz Kwiecień: Panika na parkietach, Dziennik Polski, 1998-08-29 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
załamię się |
załamiemy się |
|||
| 2 os. |
załamiesz się |
załamiecie się |
|||
| 3 os. |
załamie się |
załamią się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałem się +(e)m się załamał |
załamałam się +(e)m się załamała |
załamałom się +(e)m się załamało |
załamaliśmy się +(e)śmy się załamali |
załamałyśmy się +(e)śmy się załamały |
| 2 os. |
załamałeś się +(e)ś się załamał |
załamałaś się +(e)ś się załamała |
załamałoś się +(e)ś się załamało |
załamaliście się +(e)ście się załamali |
załamałyście się +(e)ście się załamały |
| 3 os. |
załamał się |
załamała się |
załamało się |
załamali się |
załamały się |
bezosobnik: załamano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
załammy się |
|
| 2 os. |
załam się |
załamcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałbym się bym się załamał |
załamałabym się bym się załamała |
załamałobym się bym się załamało |
załamalibyśmy się byśmy się załamali |
załamałybyśmy się byśmy się załamały |
| 2 os. |
załamałbyś się byś się załamał |
załamałabyś się byś się załamała |
załamałobyś się byś się załamało |
załamalibyście się byście się załamali |
załamałybyście się byście się załamały |
| 3 os. |
załamałby się by się załamał |
załamałaby się by się załamała |
załamałoby się by się załamało |
załamaliby się by się załamali |
załamałyby się by się załamały |
bezosobnik: załamano by się
bezokolicznik: załamać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
załamawszy się
gerundium: załamanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | załamanie się |
załamania się |
| D. | załamania się |
załamań się |
| C. | załamaniu się |
załamaniom się |
| B. | załamanie się |
załamania się |
| N. | załamaniem się |
załamaniami się |
| Ms. | załamaniu się |
załamaniach się |
| W. | załamanie się |
załamania się |
odpowiedniki aspektowe: załamywać się , łamać się
Składnia
| Rznieżywotny | + | załamać się | + |
|
5. człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- załamać się niepowodzeniem, porażką
- załamać się po czyjejś śmierci
- załamać się pod ciężarem, pod presją, pod wpływem czegoś
- załamać się kompletnie, zupełnie; psychicznie; do końca
Cytaty
|
Dwie głupio stracone bramki [...] i było po wszystkim. Nie było siły rażenia, chłopcy się załamali i przegraliśmy. źródło: NKJP: (IK): Jakby piłka parzyła, Dziennik Polski, 2006-10-02 |
|
|
Nie wyszkolę barana. Poddaję się – załamał się Major. źródło: KWSJP: Jarosław Abramow-Newerly: Młyn w piekarni, 2002 |
|
|
Walery, od początku smutny, teraz załamał się zupełnie, skurczył niemal. źródło: KWSJP: Jerzy Jesionowski: Nad urwiskiem, 1987 |
|
|
Roosevelt nie załamał się porażką w walce o stanowisko burmistrza Nowego Jorku. źródło: KWSJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
załamię się |
załamiemy się |
|||
| 2 os. |
załamiesz się |
załamiecie się |
|||
| 3 os. |
załamie się |
załamią się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałem się +(e)m się załamał |
załamałam się +(e)m się załamała |
załamałom się +(e)m się załamało |
załamaliśmy się +(e)śmy się załamali |
załamałyśmy się +(e)śmy się załamały |
| 2 os. |
załamałeś się +(e)ś się załamał |
załamałaś się +(e)ś się załamała |
załamałoś się +(e)ś się załamało |
załamaliście się +(e)ście się załamali |
załamałyście się +(e)ście się załamały |
| 3 os. |
załamał się |
załamała się |
załamało się |
załamali się |
załamały się |
bezosobnik: załamano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
załammy się |
|
| 2 os. |
załam się |
załamcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
załamałbym się bym się załamał |
załamałabym się bym się załamała |
załamałobym się bym się załamało |
załamalibyśmy się byśmy się załamali |
załamałybyśmy się byśmy się załamały |
| 2 os. |
załamałbyś się byś się załamał |
załamałabyś się byś się załamała |
załamałobyś się byś się załamało |
załamalibyście się byście się załamali |
załamałybyście się byście się załamały |
| 3 os. |
załamałby się by się załamał |
załamałaby się by się załamała |
załamałoby się by się załamało |
załamaliby się by się załamali |
załamałyby się by się załamały |
bezosobnik: załamano by się
bezokolicznik: załamać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
załamawszy się
gerundium: załamanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | załamanie się |
załamania się |
| D. | załamania się |
załamań się |
| C. | załamaniu się |
załamaniom się |
| B. | załamanie się |
załamania się |
| N. | załamaniem się |
załamaniami się |
| Ms. | załamaniu się |
załamaniach się |
| W. | załamanie się |
załamania się |
odpowiednik aspektowy: załamywać się
Składnia
| Rzosobowy | + | załamać się | + |
(CZYM)
|