UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kożuch

Chronologizacja

1420, SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kożuch	kożuchy
D.	kożucha	kożuchów
C.	kożuchowi	kożuchom
B.	kożuch	kożuchy
N.	kożuchem	kożuchami
Ms.	kożuchu	kożuchach
W.	kożuchu	kożuchy

Pochodzenie

psł. *kožuchъ 'skóra zwierzęca z włosem; odzienie z takiej skóry'

1.a skóra

Definicja

kawałek wyprawionej skóry owczej

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka sprzęty domowe i przedmioty codziennego użytku

Relacje znaczeniowe

synonimy:

kożuszek

Połączenia

podbity kożuchem

Cytaty

[...] wyjąłem album ze zdjęciami. Na pierwszej stronie przyklejono zdjęcie gołego oseska na kożuchu.

źródło: NKJP: Michal bielecki: Osiedle prominentów, 1997

Potem siadało się i zapinało na znajdujące się w obu bocznych poręczach kołki baranicę, czyli rodzaj ogromnej derki podbitej kożuchem. Zasłaniała ona całe nogi i sięgała aż do pasa.

źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Gdzie ten dom, gdzie ten świat, 1997

1.b ubranie

Definicja

ubranie wierzchnie o kroju podobnym do płaszcza lub kurtki, uszyte z owczej skóry odwróconej sierścią do spodu

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	kożuszek
	hiperonimy:	ubranie

Połączenia

barani, owczy; góralski, podhalański, zakopiański; długi, krótki; biały, czarny, ...; ciepły, ciężki, ogromny, olbrzymi; stary, zniszczony kożuch
kożuch do kostek, do samej ziemi
kożuch i czapka; kożuchy i futra; kożuchy i serdaki
kieszeń, poła kożucha
skóry na kożuchy
chłop, mężczyzna w kożuchu
narzucić/narzucać, zdjąć/zdejmować kożuch
nakryty, otulony kożuchem
otulony, okutany, ubrany w kożuch
chodzić w kożuchu

Cytaty

[...] przed świtem wielki rabi wstaje, ubiera się w chłopski kożuch i baranią czapę, bierze mocny postronek, zatyka siekierę za pas i idzie w stronę lasu.

źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998

Dopiero pod koniec życia zaczęła się ubierać po młodzieżowemu, chodziła w rozpiętym kożuchu i jaskrawej czapeczce, takie postacie kłębiły się na Krupówkach.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

Królują więc na straganach u górali [...] grube, z owczej wełny wykonane swetry, ciepłe skarpety, nie dające się żadnym mrozom, nawet tym tatrzańskim, kożuchy i kamizelki, zimowe czapki, owcze skóry.

źródło: NKJP: Idzie zima?, Dziennik Polski, 2000-09-11

2. na mleku

Definicja

stężała warstwa jakiegoś płynu powstająca na jego powierzchni

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	kożuszek
	hiperonimy:	warstwa

Połączenia

gęsty, gruby; obrzydliwy kożuch
kożuch śmietany, śmietanki
kożuch na mleku; na powierzchni czegoś

Cytaty

Ja też nie lubię kożuchów na kakao. Musimy kupić własne siteczka i nosić je ze sobą do barów mlecznych.

źródło: NKJP: Dziś 144. dzień roku, Dziennik Polski, 2000-05-23

Czasami droga wiedzie nad jeziorem, wtedy podmuch wielkiego śmigła marszczy powierzchnię wody niczym kożuch na kubku mleka.

źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1996

Tata nie był wymagający. Tyle że nie znosił kożuchów na mleku i musiał mieć kawę.

źródło: NKJP: Teresa Bogucka, Gazeta Wyborcza, 1997-03-28

Składnia

kożuch

(na CZYM)

3. warstwa

Definicja

warstwa czegoś zbierająca się na powierzchni czegoś lub pokrywająca albo otulająca coś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	kożuszek
	hiperonimy:	warstwa

Połączenia

brunatny, zielony; brudny; gęsty, gruby; obrzydliwy
kożuch brudu, grzyba, piany, pleśni, śmieci; glonów, rzęsy wodnej; chmur, dymu, kurzu, mchów, pleśni, roślin
kożuch na wodzie; na powierzchni czegoś

Cytaty

	Ciepła woda i dużo światła powodują intensywne namnażanie się glonów [...]. Na jeziorach tworzą się wtedy grube, zielone kożuchy, a woda ma mulisty, nieprzyjemny zapach źródło: NKJP: (PAP): Niebezpieczna kąpiel, Dziennik Polski, 2001-07-31
	Gnój, stare pralki, dywany, wełna, puszki, butelki - wszystko spływa do Dunajca i do zalewu. Pierwszego dnia ulewy zalew czorsztyński pokrywał kożuch śmieci. źródło: NKJP: Tomasz Ejtminowicz, Gazeta Wyborcza, 1997-07-28
	[...] dom był pusty. Gruby kożuch kurzu dowodził, że nikt żywy nie przebywał w nim od wielu lat. źródło: NKJP: Marcin Wolski: Alterland, 2003
	Już we wrześniu ziemia zaczynała stygnąć i podmarzać; w październiku przyoblekała się w zimowy biały kożuch śniegu. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1996
	Orzeł wspinał się wciąż w górę przez puste niebo, w kierunku szarego kożucha chmur. źródło: NKJP: Jerzy Gotowała, Najkrócej żyją motyle. Lotnictwo rozpoznawcze wciąż niezbędne, 1996

Składnia

kożuch

CZEGO

Frazeologizmy

kwiatek do/u kożucha

Data ostatniej modyfikacji: 31.01.2024