UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

rozszczepić

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozszczepię
 rozszczepimy
2 os. rozszczepisz
 rozszczepicie
3 os. rozszczepi
 rozszczepią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozszczepiłem
+(e)m rozszczepił
 rozszczepiłam
+(e)m rozszczepiła
 rozszczepiłom
+(e)m rozszczepiło
 rozszczepiliśmy
+(e)śmy rozszczepili
 rozszczepiłyśmy
+(e)śmy rozszczepiły
2 os. rozszczepiłeś
+(e)ś rozszczepił
 rozszczepiłaś
+(e)ś rozszczepiła
 rozszczepiłoś
+(e)ś rozszczepiło
 rozszczepiliście
+(e)ście rozszczepili
 rozszczepiłyście
+(e)ście rozszczepiły
3 os. rozszczepił
 rozszczepiła
 rozszczepiło
 rozszczepili
 rozszczepiły

bezosobnik: rozszczepiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. rozszczepmy
2 os. rozszczep
 rozszczepcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. rozszczepiłbym
bym rozszczepił
 rozszczepiłabym
bym rozszczepiła
 rozszczepiłobym
bym rozszczepiło
 rozszczepilibyśmy
byśmy rozszczepili
 rozszczepiłybyśmy
byśmy rozszczepiły
2 os. rozszczepiłbyś
byś rozszczepił
 rozszczepiłabyś
byś rozszczepiła
 rozszczepiłobyś
byś rozszczepiło
 rozszczepilibyście
byście rozszczepili
 rozszczepiłybyście
byście rozszczepiły
3 os. rozszczepiłby
by rozszczepił
 rozszczepiłaby
by rozszczepiła
 rozszczepiłoby
by rozszczepiło
 rozszczepiliby
by rozszczepili
 rozszczepiłyby
by rozszczepiły

bezosobnik: rozszczepiono by

bezokolicznik: rozszczepić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: rozszczepiwszy

gerundium: rozszczepienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: rozszczepiony

odpowiednik aspektowy: rozszczepiać

Pochodzenie

ogsł. *orz-ščepiti

Zob.  szczepić 

1. żerdź

Definicja

całkowicie lub częściowo rozdzielić coś wzdłuż na części

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  rozdzielić

Połączenia

  • rozszczepić kawałek drewna, kij, klocek, polano, zapałkę, żerdź; czaszkę, głowę
  • rozszczepić jednym uderzeniem

Cytaty

Karlik wysnuł pośpiesznie jedną nitkę, a następnie rozszczepił ją delikatnie na słabiutkie i cieniutkie jak pajęczyna niteczki.

źródło: NKJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1997

Arek trzeci raz z rzędu rozszczepił polanko jednym ciosem.

źródło: NKJP: Internet

Po omacku napełnił fajkę i wyjął rozszczepioną na dwoje zapałkę.

źródło: KWSJP: Albin Bobruk: Zagony Rososzy, 1984

Po rozszczepieniu klocka i przycięciu gałęzi do równej długości powstał prymitywny stołek.

źródło: NKJP: Andrzej Nazar: Stołki i krzesła: Dziennik Polski, 2002-12-11

Składnia

bez ograniczeń + rozszczepić +
CO + (na CO)

2. atom

Definicja

chem.  fiz. 
spowodować rozdzielenie czegoś na części składowe, stosując określone narzędzia lub procesy fizyczne albo chemiczne

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  rozdzielić

Połączenia

  • rozszczepić atom, barwę, jądro, pluton, promień, światło, uran, wiązkę

Cytaty

Isaac Newton był pierwszym człowiekiem, któremu udało się za pomocą pryzmatu rozszczepić światło na barwne części składowe.

źródło: NKJP: [sn]: Pozwólmy przemówić kolorom, Enter, 2004, nr 1

W ciągu kilku ostatnich lat udało się na gruncie teorii mikroskopowej, tj. opartej na założeniu ruchu indywidualnych nukleonów w jądrze, wyjaśnić również szereg własności zjawiska rozszczepienia jąder ciężkich.

źródło: KWSJP: Zdzisław Szymański: Wybrane zagadnienia teorii struktury jąder atomowych, 1970

Siatka dyfrakcyjna, dzięki zjawisku, które właśnie zbadaliśmy, dokonuje rozszczepienia światła na barwy spektralne.

źródło: NKJP: Andrzej Stasiewicz: C++Builder. Symulacje komputerowe, 2003

Składnia

bez ograniczeń + rozszczepić +
CO + (na CO)

3. osobowość

Definicja

książk. 
spowodować, że jakaś spójna całość przestaje nią być

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  rozdzielić

Połączenia

  • rozszczepić instytucję, społeczeństwo
  • rozszczepienie jaźni, osobowości

Cytaty

Była to chwila, gdy rząd niemiecki usiłował rozszczepić Ententę szukając zbliżenia z Petersburgiem, co wywołało zaniepokojenie w Wiedniu.

źródło: KWSJP: Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918, 1968

Schizofrenik nieustannie próbuje połączyć rozszczepione sfery.

źródło: NKJP: Internet

Familia zdobyła bardzo mocną pozycję materialną i polityczną, ale na pole elekcyjne przyszła rozszczepiona wewnętrznie na dwa klany: Czartoryskich i Poniatowskich.

źródło: KWSJP: Paweł Jasienica: Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje agonii, 1989

Zawiera także książka obszerny szkic o tym, jak polscy pisarze żydowskiego pochodzenia widzieli siebie w kontekście dwu kultur i własnej, często rozszczepionej narodowej świadomości.

źródło: KWSJP: Ryszard Matuszewski: Alfabet : wybór z pamięci 90-latka, 2004

Składnia

bez ograniczeń + rozszczepić +
KOGO/CO + (na KOGO/CO)
Data ostatniej modyfikacji: 13.04.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN