UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

gwardia

Chronologizacja

SPXVI: gwardyja, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil: gwardja, SJPWar: gwardja, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

wł. guardia 'ochrona, opieka; straż, warta'

1. straż

Definicja

straż powołana w celu ochrony dostojników państwowych

Noty o użyciu

D. C. Ms. lp i D. lm wymawiane: [gwardji].

Wymowa

[gwardja]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

straż

Połączenia

osobista; watykańska gwardia; gwardia cesarska, królewska, papieska, prezydencka, sułtańska; pretoriańska; pałacowa, przyboczna; Gwardia Szwajcarska
gwardia księcia, prezydenta; pretorianów
dowódca, komendant, oficer, żołnierze; koszary gwardii
żołnierze z gwardii
dowodzić gwardią
służyć w gwardii

Cytaty

	Regiment dragonii Józefa Łączyńskiego [...] został „oddany” hospodarowi Mołdawii Jerzemu Stefanowi jako gwardia przyboczna. źródło: NKJP: Internet
	Dwaj oficerowie czeskiej gwardii prezydenckiej, zajmujący jeszcze do niedawna dowódcze stanowiska, byli w przeszłości agentami komunistycznej służby bezpieczeństwa. źródło: NKJP: Fałszywy certyfikat, Dziennik Polski, 2002-04-05
	W II wieku po Chrystusie Cesarstwem Rzymskim rządziła praktycznie mała grupa pretorianów gwardii cesarskiej, stacjonująca w Rzymie. źródło: NKJP: O niedostatku rzeczników, Dziennik Polski, 2003-07-18
	Galowe mundury oficerów [...] gwardii królów, cesarzy, papieży były wyrazem dążenia do podkreślenia prestiżu władcy, wyeksponowania jego siły politycznej i gospodarczej. źródło: NKJP: Jan Szczepański: Wizje naszego życia, 1995
	Rozbudowano [...] gwardię osobistą Czyngis-chana: Straż Nocną z 80 do 1000, Straż Dzienną z 70 do 8000 osób. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gwardia	gwardie
D.	gwardii	gwardii	neut
D.	gwardii	gwardyj	char
C.	gwardii	gwardiom
B.	gwardię	gwardie
N.	gwardią	gwardiami
Ms.	gwardii	gwardiach
W.	gwardio	gwardie

Składnia

	+	gwardia	+	KOGO
	+	gwardia	+	JAKA

2. wojsko

Definicja

oddziały wojskowe złożone ze specjalnie dobranych, odznaczających się dużymi umiejętnościami żołnierzy

Noty o użyciu

Używane w nazwach formacji wojskowych, np. 24 Brygada Gwardii , Gwardia Konna Koronna .
D. C. Ms. lp i D. lm wymawiane: [gwardji].

Wymowa

[gwardja]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna armia

Połączenia

doborowa, elitarna gwardia; gwardia carska, hetmańska, napoleońska; wareska; koronna; konna, piesza; honorowa
brygada, dywizja, oddziały, korpus, pułk, regiment; dowódca, kapitan; grenadierzy, kirasjerzy, szwoleżerowie gwardii

Cytaty

	Lejbgwardia, czyli inaczej mówiąc gwardia, to doborowe, elitarne formacje armii rosyjskiej. [...] Jej oficerowie, a nawet podoficerowie, rekrutowali się spośród bogatej szlachty. źródło: NKJP: Barbara Buczek-Płachtowa: Tajemnica pewnego grobu, Eko. U nas, 2002
	Napoleon do boju posłał gwardię [...]. Gwardia ocaliła honor zarówno swój, jak i Cesarza. źródło: NKJP: Internet
	Cieszył się olbrzymią estymą wśród żołnierzy, zasłynął jako dowódca gwardii i dowódca rezerwy kawalerii Wielkiej Armii. źródło: NKJP: Internet
	Były to szable [...] z czasów napoleońskich, w które w 1820 r. uzbrojono strzelców konnych gwardii. źródło: NKJP: Włodzimierz Kwaśniewicz: Dzieje szabli w Polsce, 1993
	Ze stolicy Łotwy przybyły dwa pułki piechoty [...], z Anglii I Pułk Szwoleżerów Gwardii dowodzony przez hr. Jerzego Lubowskiego. źródło: NKJP: A.Fidrysiak: Szwoleżerowie wrócili po raz trzeci. Bitwa o ratusz, potyczki na błoniach, 2003-08-21

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gwardia	gwardie
D.	gwardii	gwardii	neut
D.	gwardii	gwardyj	char
C.	gwardii	gwardiom
B.	gwardię	gwardie
N.	gwardią	gwardiami
Ms.	gwardii	gwardiach
W.	gwardio	gwardie

Składnia

gwardia

(JAKA)

3. oddziały ochotnicze

Definicja

oddziały zbrojne złożone z ochotników, sformowane na wzór wojska - zespołu ludzi

Noty o użyciu

Używane w nazwach własnych, np. Gwardia Ludowa , Gwardia Republikańska .
D. C. Ms. lp i D. lm wymawiane: [gwardji].

Wymowa

[gwardja]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna armia

Połączenia

ochotnicza gwardia; gwardia cywilna, mieszczańska, obywatelska; narodowa, porządkowa, rewolucyjna; Żelazna Gwardia;
członkowie; szeregi; jednostki gwardii
broń dla gwardii
służba w gwardii
powołanie, utworzenie gwardii
wstąpić/wstępować do gwardii
służyć w gwardii

Cytaty

	Wieczorami pól strzeże gwardia obywatelska, by nie zginęła nawet kolba kukurydzy. źródło: NKJP: Lidia Ostałowska: Limalo szuka prawdziwych Cyganów, Gazeta Wyborcza, 1996-10-04
	Zgromadzenie Narodowe [...] poprosiło króla o oddalenie oddziałów regularnej armii i powierzenie straży nad Paryżem gwardii mieszczańskiej. źródło: NKJP: Zbigniew Anusik: Dyplomacja szwedzka wobec kryzysu monarchii we Francji w latach 1787-1792, 2000
	Opozycyjni politycy przypominają [...] kluczową rolę, jaką odegrały różne gwardie i inne jednostki paramilitarne w konflikcie jugosłowiańskim. źródło: NKJP: Andrzej Jagodziński: Słowacja, Gazeta Wyborcza, 1995-02-24
	Student wymienił znaczną liczbę spraw do załatwienia. [...] Najpilniejszą z nich wydawało się powołanie ochotniczej gwardii porządkowej. źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Skaza, 2006
	Mówili mi, że oprócz leśnych oddziałów mają jeszcze Gwardię Ludową garnizonową, czyli chłopów, którzy normalnie mieszkają na wsi, a tylko od czasu do czasu biorą broń do ręki i idą na jakąś akcję. źródło: NKJP: Teresa Torańska: Oni, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	gwardia	gwardie
D.	gwardii	gwardii	neut
D.	gwardii	gwardyj	char
C.	gwardii	gwardiom
B.	gwardię	gwardie
N.	gwardią	gwardiami
Ms.	gwardii	gwardiach
W.	gwardio	gwardie

Składnia

gwardia

(JAKA)

Frazeologizmy

młoda gwardia
stara gwardia

Data ostatniej modyfikacji: 15.05.2011