Chronologizacja
Pochodzenie
Wyraz pochodzenia orientalnego (może z tunguskiego *sele-me), do polskiego przejęty prawdopodobnie z węg. szablya (wymawianego z s-) 'szabla', ze zmianą nagłosowego s- > sz-, związaną prawdopodobnie z hiperpoprawnym unikaniem rzekomo zmazurzonego s- (Bor).
1. dawna broń
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Połączenia
- ozdobna, srebrna, złota; krzywa, zakrzywiona; ostra; ciężka, lekka; zardzewiała; goła, naga, obnażona, uniesiona; oryginalna, prawdziwa; pamiątkowa, zabytkowa szabla; szabla husarska, kawaleryjska, legionowa, oficerska, ułańska; bojowa, paradna; dobyte szable; szable żołnierskie; orientalne, ormiańskie, tureckie, węgierskie..., wschodnie
- szabla oficera; Kmicica, Kościuszki, Wołodyjowskiego
- szabla nad głową
- szabla przy boku; w dłoni
- szabla i buława, szabla i karabin, szabla i koń, szabla i lanca, szabla i ostrogi, szabla i pałasz; szable i bagnety, szable i lance, szable i miecz, szable i muszkiety, szable i pistolety, szable i rapiery
- głownia, klinga, ostrze, płaz, rękojeść; pochwa; forma, typ, wzór szabli; szczęk, świst szabel
- cios szablą
- ułani z szablami
- szabla błyszczała; szable zabłysły
- dobyć/dobywać; używać szabli
- chwycić/chwytać, schować, trzymać, wznieść, wyciągnąć/wyciągać; złamać szablę
- machać, wywijać; bronić czegoś, walczyć szablą
- uzbrojony w szable
Cytaty
|
Najpierw wyciągał na postrach szablę, potem strzelał w powietrze, raniąc nieraz biesiadników rykoszetem. źródło: NKJP: (waw): O karczmarzach oszustach, Nowiny Raciborskie, 2006-11-28 |
|
|
Ranił go szablą w rękę tak straszliwie, iż ledwie wisiała bezwładna, a drugim cięciem rozpłatał mu nogę. źródło: NKJP: Zbigniew Mikołejko: Żywoty świętych poprawione, 2000 |
|
|
Kawalerzyści byli uzbrojeni w [...] karabiny oraz szable. źródło: NKJP: Internet |
|
|
W ciągu XVII wieku powstały polskie typy szabel, z rękojeścią otwartą i zamkniętą. źródło: NKJP: Włodzimierz Kwaśniewicz: Dzieje szabli w Polsce, 1993 |
|
|
Nawet w okresie II Rzeczypospolitej, nie tak znowu dawno, dochodziło do wielu zwad - i to na szczytach władzy. Rozstrzygała szabla i szpada. źródło: NKJP: Jerzy Besala: Cham w polityce, Dziennik Polski, 2003-04-30 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szabla |
szable |
|
| D. | szabli |
szabli |
neut |
| szabel |
char | ||
| C. | szabli |
szablom |
|
| B. | szablę |
szable |
|
| N. | szablą |
szablami |
|
| Ms. | szabli |
szablach |
|
| W. | szablo |
szable |
2.a broń sportowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem
Połączenia
- szabla sportowa
- szable i szpady
Cytaty
|
W Krakowie w 1910 r. obok zawodów lekkoatletycznych, kolarskich, pływackich, jeździeckich i zapaśniczych, rozegrano także turniej szermierczy na szable i florety. źródło: PS: Sokoli z szablami, Dziennik Polski, 2006-04-15 |
|
|
Pożyczyła od kolegów sprzęt do walki szablą i wygrała! To zadecydowało o nowej przygodzie w szermierce. Brązowy medal [...] na mistrzostwach świata w Hawanie oznaczał, że wybrała dobrze broń. źródło: (JOT): Z szablą po medal!, Dziennik Polski, 2005-05-18 |
|
|
Trenujemy za pomocą zarówno szabli sportowych, jak i szabli historycznych. źródło: Internet |
|
|
Czym się różni forma z szablą od szermierki szablą? W odróżnieniu od szermierzy, zawodnicy kung-fu nie są ograniczeni w asortymencie technik. Trafienia są sygnalizowane nie przez sygnał elektroniczno-świetlny, ale przez czterech sędziów, i są... trochę bolesne. źródło: NKJP: Pokonać... manekina, Dziennik Polski, 2000-07-07 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szabla |
szable |
|
| D. | szabli |
szabli |
neut |
| szabel |
char | ||
| C. | szabli |
szablom |
|
| B. | szablę |
szable |
|
| N. | szablą |
szablami |
|
| Ms. | szabli |
szablach |
|
| W. | szablo |
szable |
2.b konkurencja sportowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport dyscypliny, imprezy i rozgrywki sportowe
Połączenia
- szabla drużynowa
- szabla kobiet, mężczyzn
- szabla i floret
- turniej w szabli
- wygrać szablę
Cytaty
|
Nadzwyczajny Kongres Międzynarodowej Federacji Szermierczej uchwalił wprowadzenie turnieju indywidualnego w szabli kobiet do programu olimpijskiego. źródło: NKJP: Krótko, Dziennik Polski - Sport, 2002-08-19 |
|
|
W piątek będziemy mogli zobaczyć zmagania we florecie mężczyzn i szpadzie kobiet [...], w niedzielę szablę mężczyzn, floret drużynowy kobiet, a także szablę drużynową mężczyzn. źródło: Internet |
|
|
Adam Krzesiński (AZS AWF Warszawa) wywalczył w Koblencji srebrny medal w turnieju szermierczych mistrzostw Europy [...]. Rosjanin Stanisław Pozdniakow wygrał szablę, Norbert Jaskot (ZS Poznań) był 16. źródło: NKJP: Dziennik Polski - Sport, 2001-07-07 |
|
|
Koreańczycy nie mają wielkich tradycji w szabli. Trenowali przed olimpiadą u nas, wszystkich więc doskonale znaliśmy - mówi Andrzej Michał Lisewski, prezes PZSz. źródło: NKJP: Radosław Leniarski: Szermierka. Droga szablistów do czwartego miejsca na igrzyskach, Gazeta Wyborcza, 1996-07-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szabla |
szable |
|
| D. | szabli |
szabli |
neut |
| szabel |
char | ||
| C. | szabli |
szablom |
|
| B. | szablę |
szable |
|
| N. | szablą |
szablami |
|
| Ms. | szabli |
szablach |
|
| W. | szablo |
szable |
3. u dzika
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta leśne i polne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | kieł |
Połączenia
- szable dzika
- szable i fajki
Cytaty
|
Oręż dzika stanowią szable i fajki. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955 |
|
|
Cena myśliwskiej zdobyczy zależy od jakości. W przypadku dzików mierzy się szable, czyli kły. źródło: NKJP: Pieniądze do odstrzału, Dziennik Polski, 2002-01-18 |
|
|
Dzieci obejrzały poroże sarny, karmidełko dla ptaków, szable dzika, rozpoznawały gałązki drzew iglastych. źródło: NKJP: Mirosława Przygoda: Lekcja przyrody dla przedszkolaków, Nakielski Czas, 2005-03-02 |
|
|
Srebrny naszyjnik z szablą dzika zdobioną motywami roślinnymi. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szabla |
szable |
|
| D. | szabli |
szabli |
neut |
| szabel |
char | ||
| C. | szabli |
szablom |
|
| B. | szablę |
szable |
|
| N. | szablą |
szablami |
|
| Ms. | szabli |
szablach |
|
| W. | szablo |
szable |
4. w dawnej Rzeczypospolitej
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna osoby związane z wojskiem i wojną
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Połączenia
- polskie szable
- tysiące szabel
Cytaty
|
Gdyby Kozakom przyznano wówczas przywileje, Rzeczpospolita zyskałaby tysiące szabel przeciw Turcji, Tatarom i Moskwie. źródło: NKJP: Jacek Szczerba: Jerzy Hoffman rozpoczął montaż „Ogniem i mieczem?, Gazeta Wyborcza, 1998-07-08 |
|
|
[...] magnat, który jeszcze rok wcześniej trząsł Litwą i miał za sobą tysiące szabel, umarł samotnie, czekając na zdobycie Kiejdan przez konfederatów. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Kiedyś Czarniecki miał za mało szabel, aby Polskę uwolnić od Szwedów. Dlaczego? Gdyż olbrzymia ich ilość została przy Księciu Januszu i jemu podobnym. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Oto podzielony i niszczony przez prywatę i pieniactwo naród podnosi się z klęczek, aby bronić swojej Królowej i pognębić jej wroga - Szweda. [...] polskie sumienia nie zniosą ataku przeciw tej świątyni polskości jaką jest Jasna Góra, że nie pozostaną bezczynne polskie szable, gdy wróg i heretyk kala miejsce święte? źródło: NKJP: Łukasz Sośniak: Bastion Boga, Gazeta Częstochowska, 2004-12-23 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szabla |
szable |
|
| D. | szabli |
szabli |
neut |
| szabel |
char | ||
| C. | szabli |
szablom |
|
| B. | szablę |
szable |
|
| N. | szablą |
szablami |
|
| Ms. | szabli |
szablach |
|
| W. | szablo |
szable |
Inne uwagi
Zwykle lm
5. w sejmie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa działalność polityczna
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | szabelka |
Połączenia
- liczyć szable
Cytaty
|
Słyszymy tylko, że nowa frakcja, pięćdziesiąt pięć szabel [...], będzie czwartą siłą w Parlamencie. źródło: NKJP: Adam Szostkiewicz: Filozofia grubych cygar, Polityka, 2009-07-18 |
|
|
Wszak w sejmie I Kadencji endecja miała 169 szabel na 444. Jakby nie liczyć to ponad 1/3. Była to najbardziej dynamiczna siła polityczna. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szabla |
szable |
|
| D. | szabli |
szabli |
neut |
| szabel |
char | ||
| C. | szabli |
szablom |
|
| B. | szablę |
szable |
|
| N. | szablą |
szablami |
|
| Ms. | szabli |
szablach |
|
| W. | szablo |
szable |
Inne uwagi
Zwykle lm