UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

namaścić

Chronologizacja

SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  maść 

1. ciało

Definicja

posmarować czymś tłustym ciało jakiejś osoby

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Pielęgnacja ciała czynności związane z pielęgnacją ciała i ich efekty

Połączenia

  • namaścić ciało
  • namaścić olejkiem

Cytaty

Kaliasowi ufarbowano włosy na kolor pszenicy i utrefiono w lśniące pukle, namaszczono olejkami ciało i barwnikami upiększono twarz.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

[...] u św. Jana ewangelisty jest napisane, że Maria z Betanii „była tą, która namaściła Pana olejkiem i włosami swymi otarła Jego nogi” (J 11, 2).

źródło: NKJP: Kobiety a Jezus, Dziennik Polski - Magazyn, 1999-08-13

Zdjęła mu sandały. Starannie i czule gładziła mokrą szmatką po zapylonych nogach. - Chodziłeś dziś dużo...? - pytała. Odburknął: - Tak... Pozwolił, by mu wytarła stopy ręcznikiem i namaściła olejkiem.

źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949

Sarai namaściła całe ciało wonnym olejkiem, spodziewała się bowiem, że Ab-Ram zawezwie ją jak dawniej do wspólnego łoża.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaszczę
 namaścimy
2 os. namaścisz
 namaścicie
3 os. namaści
 namaszczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłem
+(e)m namaścił
 namaściłam
+(e)m namaściła
 namaściłom
+(e)m namaściło
 namaściliśmy
+(e)śmy namaścili
 namaściłyśmy
+(e)śmy namaściły
2 os. namaściłeś
+(e)ś namaścił
 namaściłaś
+(e)ś namaściła
 namaściłoś
+(e)ś namaściło
 namaściliście
+(e)ście namaścili
 namaściłyście
+(e)ście namaściły
3 os. namaścił
 namaściła
 namaściło
 namaścili
 namaściły

bezosobnik: namaszczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaśćmy
2 os. namaść
 namaśćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłbym
bym namaścił
 namaściłabym
bym namaściła
 namaściłobym
bym namaściło
 namaścilibyśmy
byśmy namaścili
 namaściłybyśmy
byśmy namaściły
2 os. namaściłbyś
byś namaścił
 namaściłabyś
byś namaściła
 namaściłobyś
byś namaściło
 namaścilibyście
byście namaścili
 namaściłybyście
byście namaściły
3 os. namaściłby
by namaścił
 namaściłaby
by namaściła
 namaściłoby
by namaściło
 namaściliby
by namaścili
 namaściłyby
by namaściły

bezosobnik: namaszczono by

bezokolicznik: namaścić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: namaściwszy

gerundium: namaszczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: namaszczony

odpowiednik aspektowy: namaszczać

Składnia

bez ograniczeń + namaścić +
KOGO / CO + CZYM

2. olejem świętym

Definicja

naznaczyć poświęconym olejem zwykle czoło osoby podczas udzielania sakramentu chrztu, bierzmowania lub ostatniego namaszczenia albo ściany kościoła i ołtarz przy ich poświęceniu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

Połączenia

  • namaścić ołtarz
  • namaścić krzyżmem (świętym), olejem (świętym)

Cytaty

W Liście św. Jakuba czytamy: „Gdyby ktoś zachorował, to niech sprowadzą do niego kapłanów, żeby odprawili nad nim modły i namaścili go olejem w imię Pana.

źródło: NKJP: Ks. Stefan Filipowicz - jezuita: Namaszczenie chorych, prasa, 1998

Ojciec Święty wyleje trochę oleju krzyżma świętego na mensę ołtarza i dłonią rozetrze go po niej. [...] Potem czterej biskupi namaszczą w dwunastu miejscach budynek kościoła.

źródło: NKJP: Z Janem Pawłem II w Łagiewnikach, Dziennik Polski - Magazyn, 2002-08-16

Proboszczowi niespieszno było zanurzyć się w śnieżycę. Był u żony parafianina dwa dni temu z ostatnią posługą, wyspowiadał ją, namaścił, dał wiatyk.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

Ksiądz kardynał pokropił wodą ołtarz, ściany i wszystkich zgromadzonych, namaścił krzyżmem świętym ołtarz i cztery wyznaczone miejsca, a potem nastąpiło okadzenie i zapalenie światła świec i lamp przy śpiewie psalmu: Pan moim światłem i zbawieniem moim.

źródło: NKJP: BES: Konsekracja w Kluszkowcach, Dziennik Polski - Podhale, 2000-08-08

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaszczę
 namaścimy
2 os. namaścisz
 namaścicie
3 os. namaści
 namaszczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłem
+(e)m namaścił
 namaściłam
+(e)m namaściła
 namaściłom
+(e)m namaściło
 namaściliśmy
+(e)śmy namaścili
 namaściłyśmy
+(e)śmy namaściły
2 os. namaściłeś
+(e)ś namaścił
 namaściłaś
+(e)ś namaściła
 namaściłoś
+(e)ś namaściło
 namaściliście
+(e)ście namaścili
 namaściłyście
+(e)ście namaściły
3 os. namaścił
 namaściła
 namaściło
 namaścili
 namaściły

bezosobnik: namaszczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaśćmy
2 os. namaść
 namaśćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłbym
bym namaścił
 namaściłabym
bym namaściła
 namaściłobym
bym namaściło
 namaścilibyśmy
byśmy namaścili
 namaściłybyśmy
byśmy namaściły
2 os. namaściłbyś
byś namaścił
 namaściłabyś
byś namaściła
 namaściłobyś
byś namaściło
 namaścilibyście
byście namaścili
 namaściłybyście
byście namaściły
3 os. namaściłby
by namaścił
 namaściłaby
by namaściła
 namaściłoby
by namaściło
 namaściliby
by namaścili
 namaściłyby
by namaściły

bezosobnik: namaszczono by

bezokolicznik: namaścić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: namaściwszy

gerundium: namaszczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: namaszczony

odpowiednik aspektowy: namaszczać

Składnia

bez ograniczeń + namaścić +
KOGO / CO + (CZYM)

3. na króla

Definicja

posmarować poświęconym olejem ciało jakiejś osoby na znak nadania jej godności królewskiej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Połączenia

  • namaścić Dawida, Saula
  • namaścić na króla

Cytaty

Tekst ten mówi, że to z rozkazu Jahwe Samuel namaścił Saula na króla, aby wyzwolił lud izraelski z rąk Filistynów.

źródło: NKJP: Witold Tyloch: Dzieje ksiąg Starego Testamentu : szkice z krytyki biblijnej, 1981

[...] wydał im król rozkaz: Weźcie ze sobą sługi waszego pana, a następnie posadźcie Salomona, mego syna, na moją własną mulicę i prowadźcie go do Gichonu. [...] Potem niech go tam namaszczą kapłan Sadok i prorok Natan na króla nad Izraelem.

źródło: NKJP: Biblia Tysiąclecia, 1965

Prorok zląkł się zatwardziałej bałwochwalczyni i uciekł do kraju judzkiego, gdzie krył się po jaskiniach górskich. Tam odebrał polecenie od Jahwe, by udać się do Syrii i namaścić Hazaela na króla Damaszku.

źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1963

Kraków to miasto szczególne, miejsce prawie wszystkich - choć z pewnymi wyjątkami - polskich koronacji, które zaczęły się w katedrze wawelskiej jeszcze w roku 1320, kiedy to w starej romańskiej świątyni namaszczono na króla Władysława Łokietka i jego żonę Jadwigę.

źródło: NKJP: Koronacyjne misterium, Dziennik Polski - Pejzaż, 2002-05-11

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaszczę
 namaścimy
2 os. namaścisz
 namaścicie
3 os. namaści
 namaszczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłem
+(e)m namaścił
 namaściłam
+(e)m namaściła
 namaściłom
+(e)m namaściło
 namaściliśmy
+(e)śmy namaścili
 namaściłyśmy
+(e)śmy namaściły
2 os. namaściłeś
+(e)ś namaścił
 namaściłaś
+(e)ś namaściła
 namaściłoś
+(e)ś namaściło
 namaściliście
+(e)ście namaścili
 namaściłyście
+(e)ście namaściły
3 os. namaścił
 namaściła
 namaściło
 namaścili
 namaściły

bezosobnik: namaszczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaśćmy
2 os. namaść
 namaśćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłbym
bym namaścił
 namaściłabym
bym namaściła
 namaściłobym
bym namaściło
 namaścilibyśmy
byśmy namaścili
 namaściłybyśmy
byśmy namaściły
2 os. namaściłbyś
byś namaścił
 namaściłabyś
byś namaściła
 namaściłobyś
byś namaściło
 namaścilibyście
byście namaścili
 namaściłybyście
byście namaściły
3 os. namaściłby
by namaścił
 namaściłaby
by namaściła
 namaściłoby
by namaściło
 namaściliby
by namaścili
 namaściłyby
by namaściły

bezosobnik: namaszczono by

bezokolicznik: namaścić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: namaściwszy

gerundium: namaszczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: namaszczony

odpowiednik aspektowy: namaszczać

Składnia

bez ograniczeń + namaścić +
KOGO

4. do jakiegoś zadania

Definicja

wyznaczyć kogoś do jakiegoś zadania lub na jakieś stanowisko

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Cytaty

Trzeba jednak pamiętać, że ktoś, kto namaści nowego dyrektora - czyli minister - musi wiedzieć, jaki chce mieć narodowy teatr, określić jego cele. Na pewno teatr narodowy nie może być teatrem autorskim.

źródło: NKJP:Teatr mój widzę narodowy, Dziennik Polski - Kultura, 2002-11-14

Kiedy Jelcyn wyrzucił premiera Stiepaszyna, ten, ze złości – bo liczył, że to on zostanie namaszczony na następnego prezydenta, [...] powiedział, że decyzję o wprowadzeniu wojsk do Czeczenii podjęto pół roku przed tym, jak Basajew z dżygitami najechali na Dagestan.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004

Konflikt [...] rozpoczął się jeszcze przed wyborami parlamentarnymi 2001 r. i dotyczył namaszczenia kandydatów na posłów.

źródło: NKJP: Czystki wśród towarzyszy, Polityka, 2003-01-11

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaszczę
 namaścimy
2 os. namaścisz
 namaścicie
3 os. namaści
 namaszczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłem
+(e)m namaścił
 namaściłam
+(e)m namaściła
 namaściłom
+(e)m namaściło
 namaściliśmy
+(e)śmy namaścili
 namaściłyśmy
+(e)śmy namaściły
2 os. namaściłeś
+(e)ś namaścił
 namaściłaś
+(e)ś namaściła
 namaściłoś
+(e)ś namaściło
 namaściliście
+(e)ście namaścili
 namaściłyście
+(e)ście namaściły
3 os. namaścił
 namaściła
 namaściło
 namaścili
 namaściły

bezosobnik: namaszczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. namaśćmy
2 os. namaść
 namaśćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. namaściłbym
bym namaścił
 namaściłabym
bym namaściła
 namaściłobym
bym namaściło
 namaścilibyśmy
byśmy namaścili
 namaściłybyśmy
byśmy namaściły
2 os. namaściłbyś
byś namaścił
 namaściłabyś
byś namaściła
 namaściłobyś
byś namaściło
 namaścilibyście
byście namaścili
 namaściłybyście
byście namaściły
3 os. namaściłby
by namaścił
 namaściłaby
by namaściła
 namaściłoby
by namaściło
 namaściliby
by namaścili
 namaściłyby
by namaściły

bezosobnik: namaszczono by

bezokolicznik: namaścić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: namaściwszy

gerundium: namaszczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: namaszczony

odpowiednik aspektowy: namaszczać

Składnia

bez ograniczeń + namaścić +
KOGO + (na KOGO)
Data ostatniej modyfikacji: 12.03.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN