UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kanclerz

Chronologizacja

1414, SStp

Pochodzenie

niem. Kanzler

z łac. cancellārius 'odźwierny, woźny, skryba'

1. niemiecki

Definicja

osoba, która pełni funkcję szefa rządu Niemiec lub Austrii

Noty o użyciu

Jeżeli wyrazu kanclerz używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np. kanclerz przyszła, nowa kanclerz Angela Merkel. Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.: spotkanie z nowym kanclerzem, Angelą Markel.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

premier

Połączenia

austriacki, berliński, niemiecki; socjaldemokratyczny kanclerz; kanclerz federalny
kanclerz Austrii, Republiki Federalnej Niemiec, RFN, Rzeszy
kanclerz i minister, kanclerz i prezydent
doradca, pełnomocnik, rząd, współpracownik; funkcja, fotel, gabinet, stanowisko, urząd; polityka; dymisja kanclerza
kandydat na kanclerza
rozmowa, spotkanie z kanclerzem
mianować, odwoływać, powołać; krytykować kanclerza
kandydować na kanclerza

Cytaty

	Na specjalnej konferencji prasowej kanclerz Austrii [...] przedstawił naczelne władze fundacji [...]. źródło: NKJP: (PAP): Czekanie na sądy, Dziennik Polski, 2000-12-21
	Theo [...] jest bliskim i lojalnym współpracownikiem kanclerza. źródło: NKJP: Danuta Zagrodzka: Niemcy. Zmiany w rządzie tej jesieni?, Gazeta Wyborcza, 1997-08-12
	Nowo mianowany kanclerz [...] natychmiast zwrócił się do rządu Rzeszy o przysłanie „na pomoc” jednostek Wehrmachtu. źródło: NKJP: Karol Grünberg: Joachim von Ribbentrop: szef hitlerowskiej dyplomacji, 1995
	Ogromne sukcesy odnosi Bawaria, premier landu kandyduje na kanclerza Niemiec [...]. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 11. posiedzenia Senatu RP w dniu 6 marca 2002 r

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanclerz	kanclerze	ndepr
M.	kanclerz	kanclerze	depr
D.	kanclerza	kanclerzy
C.	kanclerzowi	kanclerzom
B.	kanclerza	kanclerzy
N.	kanclerzem	kanclerzami
Ms.	kanclerzu	kanclerzach
W.	kanclerzu	kanclerze	ndepr
W.	kanclerzu	kanclerze	depr

Składnia

kanclerz

(CZEGO)

2. królewski

Definicja

w dawnej Europie dostojnik kierujący kancelarią władcy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Połączenia

królewski, wielki kanclerz; kanclerz koronny, litewski
kanclerz cesarza, dworu, króla
kanclerz i hetman

Cytaty

Był także kanclerzem króla Władysława Łokietka, nie wykluczone zatem, iż zjednoczyciel państwa polskiego nieraz gościł na plebanii naszego kościoła.

źródło: NKJP: Mariacki infułat, Dziennik Polski, 2000-10-07

W rządach wewnętrznych król opierał się na kanclerzu i hetmanie wielkim koronnym, Janie Zamoyskim, wykształconym i zdolnym polityku.

źródło: NKJP: Alicja Dybkowska, Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn: Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, 1994

Zasiadający w Kolegium Kanclerskim kanclerz dworu [...] zachował swoją dawną pozycję pośrednika pomiędzy kręgiem najbliższych doradców królewskich a Kancelarią. Miał on obowiązek zabierać głos w imieniu króla na posiedzeniach jego rady w przypadku omawiania ważnych spraw państwowych.

źródło: NKJP: Zbigniew Anusik: Dyplomacja szwedzka wobec kryzysu monarchii we Francji w latach 1787-1792, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanclerz	kanclerze	ndepr
M.	kanclerz	kanclerze	depr
D.	kanclerza	kanclerzy
C.	kanclerzowi	kanclerzom
B.	kanclerza	kanclerzy
N.	kanclerzem	kanclerzami
Ms.	kanclerzu	kanclerzach
W.	kanclerzu	kanclerze	ndepr
W.	kanclerzu	kanclerze	depr

3. diecezji

Definicja

duchowny będący kierownikiem kancelarii biskupa

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem

Połączenia

kanclerz diecezji, kurii
ksiądz kanclerz

Cytaty

Ksiądz [...] kanclerz Kurii powiedział: – Rzekome ukazanie się Matki Bożej na szybie budynku w Zabrzu-Kończycach to tania sensacja.

źródło: NKJP: Dariusz Kortko: Cud w oknie, Gazeta Wyborcza, 1997-11-18

[...] kanclerz diecezji bielsko-żywieckiej w Bielsku-Białej potwierdził wczoraj oficjalnie, że „kaplica” [...] została postawiona bez zgody biskupa Tadeusza Rakoczego.

źródło: NKJP: (PAP): Niekatolicka „kaplica”, Dziennik Polski, 1999-05-13

Ksiądz kanclerz nie chce komentować zarzutów pod adresem proboszcza. Mówi, że nic mu na ten temat nie wiadomo.

źródło: NKJP: Mira Suchodolska: Basta dobrodzieju!, 1998, prasa

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanclerz	kanclerze	ndepr
M.	kanclerz	kanclerze	depr
D.	kanclerza	kanclerzy
C.	kanclerzowi	kanclerzom
B.	kanclerza	kanclerzy
N.	kanclerzem	kanclerzami
Ms.	kanclerzu	kanclerzach
W.	kanclerzu	kanclerze	ndepr
W.	kanclerzu	kanclerze	depr

Składnia

kanclerz

CZEGO

4. uczelni

Definicja

urzędnik kierujący sprawami administracyjnymi uczelni wyższej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia

Połączenia

kanclerz szkoły, uczelni, uniwersytetu
kanclerz oraz przedstawiciele uczelni
funkcja, zastępca kanclerza

Cytaty

Dyrektorzy administracyjni uczelni państwowych stają się kanclerzami uczelni publicznych.

źródło: NKJP: Dz.U. z 2005r. Nr 164, poz. 1365

Na prorektora powołano [...] ekonomistę z Niska. Funkcję kanclerza szkoły pełnił prezes spółki [...], tytułujący siebie „docentem”.

źródło: NKJP: Szkoła walki, Dziennik Polski, 1998-10-19

– Prace remontowe są już na ukończeniu – mówi [...] zastępca kanclerza Politechniki Radomskiej.

źródło: NKJP: Barbara Koś: Remont uczelni, Echo Dnia, 2006-09-06

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanclerz	kanclerze	ndepr
M.	kanclerz	kanclerze	depr
D.	kanclerza	kanclerzy
C.	kanclerzowi	kanclerzom
B.	kanclerza	kanclerzy
N.	kanclerzem	kanclerzami
Ms.	kanclerzu	kanclerzach
W.	kanclerzu	kanclerze	ndepr
W.	kanclerzu	kanclerze	depr

Składnia

kanclerz

(CZEGO)

5. kapituły

Definicja

przewodniczący kapituły przyznającej odznaczenia i nagrody

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata organizacje/placówki opiekuńcze i kulturalne

Połączenia

kanclerz kapituły; Kanclerz Orderu

Cytaty

Jak podkreślał kanclerz Kapituły Orderu Uśmiechu Cezary Leżeński, nominowany wiele zrobił dla dzieci, organizował wyjazdy, dziesiątki imprez i międzynarodową wymianę dla zespołów.

źródło: NKJP: Z wdzięcznością od dzieci, Dziennik Polski, 2003-05-29

Kapituła wybiera ze swego grona Kanclerza Orderu i Sekretarza Kapituły.

źródło: NKJP: Dz.U. z 1992r. Nr 90, poz. 450

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kanclerz	kanclerze	ndepr
M.	kanclerz	kanclerze	depr
D.	kanclerza	kanclerzy
C.	kanclerzowi	kanclerzom
B.	kanclerza	kanclerzy
N.	kanclerzem	kanclerzami
Ms.	kanclerzu	kanclerzach
W.	kanclerzu	kanclerze	ndepr
W.	kanclerzu	kanclerze	depr

Składnia

kanclerz

CZEGO

Frazeologizmy

kanclerz skarbu
lord kanclerz

Data ostatniej modyfikacji: 29.05.2025