UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

żółć

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp
Inne znaczenie: 'substancja o gorzkim smaku, gorycz, może też trucizna'

1. wydzielina

Definicja

płynna, żółtobrunatna wydzielina wątroby o gorzkim smaku, niezbędna do trawienia tłuszczu

Pochodzenie

psł. *zľ̥čь 'wydzielina, żółć'

< wcz.psł. *zĭlkĭ- < pie. *ǵhl̥-k- 'ts' : *ǵhel- 'błyszczeć, lśnić' : 'żółty, zielony'. Kontynuant polski ma wtórne ż- i -ć pod wpływem żółć (kolor) - zob.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

wydzielina

Połączenia

wydzielanie żółci
pluć, wymiotować żółcią

Cytaty

	Tu nie ma żadnej wątpliwości - absolutnie żadnej - stwierdzam kategorycznie brak żółci wątrobowej. źródło: NKJP: Wacław Gołembowicz: Wędrowiec, 1963
	Do początkowego odcinka jelita uchodzi wspólny przewód odprowadzający żółć z woreczka żółciowego oraz wydzieliny trzustki, leżącej tuż przy wątrobie. źródło: NKJP: Włodzimierz Juszczak: Traszki, 1967
	Przez cały czas trzeba bardzo uważać, żeby nie uszkodzić wnętrzności (podrobów). Gdyby coś wyciekło z żołądka, jelit , żółci lub pęcherza, było by bardzo trudno oczyścić mięso. Część mogłaby się stać niejadalna. źródło: NKJP: Hans-Otto Meissner: Sztuka życia i przetrwania, 1990
	Żółć niedźwiedzia to najlepszy lek. Wiedziałem o tym, jak wysoko w Azji ceniono żółć jako środek uzdrawiający, niemal cudotwórczy, i to żółć ludzką więcej jeszcze niż niedźwiedzią. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Dzikie banany, 1988
	Znów poczuł w ustach smak żółci, ale tylko przełknął ślinę. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Talizman złotego smoka, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	żółć	żółcie
D.	żółci	żółci

C.	żółci	żółciom
B.	żółć	żółcie
N.	żółcią	żółciami
Ms.	żółci	żółciach
W.	żółci	żółcie

Inne uwagi

Zwykle lm

2. złość

Definicja

uczucie złości i goryczy

Pochodzenie

psł. *zľ̥čь 'wydzielina, żółć'

< wcz.psł. *zĭlkĭ- < pie. *ǵhl̥-k- 'ts' : *ǵhel- 'błyszczeć, lśnić' : 'żółty, zielony'. Kontynuant polski ma wtórne ż- i -ć pod wpływem żółć (kolor) - zob.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	złość
	hiperonimy:	uczucie

Połączenia

ktoś bez żółci

Cytaty

	Żółć była w tej niewieście, w słodkich powierzchownościach ukryta. źródło: NKJP: Kazimierz Brandys: Wariacje pocztowe, 1989
	Do tej pory wspominam o tym z żółcią, bo zdaję sobie sprawę, jak fatalnie i po damsku musiałem wówczas wyglądać. źródło: NKJP: Michał Choromański: Dygresje na temat kaloszy, 1966
	Po latach pozwoliło mi to sformułować dla siebie samego tezę o fałszywości osób chętnie przemawiających nadmiernie pieszczotliwym językiem i o łatwości przechodzenia tych ludzi z lukru w żółć, z udawanej serdeczności w nie udawaną niechęć. źródło: NKJP: Kazimierz Dębnicki: Życie jak życie, 1986
	Ów znajomy jest człowiekiem pogodnym i bez żółci, ale tym razem z miejsca warknął zaczepnie: No co?! źródło: NKJP: Z otwartą przyłbicą, Dziennik Polski, 2002-06-04

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	żółć	żółcie
D.	żółci	żółci

C.	żółci	żółciom
B.	żółć	żółcie
N.	żółcią	żółciami
Ms.	żółci	żółciach
W.	żółci	żółcie

Inne uwagi

Zwykle lm

3.a kolor

Definicja

kolor żółty

Pochodzenie

psł. *žľ̥tь 'żółta barwa'

Rzeczownik abstrakcyjny z paradygmatycznym przyrostkiem *ь (< *ĭ) od przymiotnika *žľ̥tъ (zob. żółty ).

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

barwa, kolor

Połączenia

blada, ciepła, intensywna, jaskrawa; cytrynowa, słoneczna żółć

Cytaty

	Jasne, zdecydowane kolory - mocne czerwienie, żółcie, ostre zielenie, granaty - wypełniają obrazy ogrodu, który artystka ogląda z okien domu w Przegorzałach [...]. źródło: NKJP: Kolorystka w ogrodzie, Dziennik Polski, 2003-03-14
	Najczęściej używane kolory to czerwień, żółć, pomarańcz i czerń. źródło: NKJP: (kis): Animacja Czasu Wolnego, Dziennik Polski, 2008-11-06
	Już od późnego popołudnia nadciągały od zachodu nad kopuły kazańskich cerkwi i dachy domów podświetlone opuszczającym się słońcem chmury w barwach intensywnej żółci i czerwieni. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006
	Potworowski pokazuje, że pejzaż jest kolorem: kiedy maluje obrazy Anglii - kolory są przygaszone, matowe, szare, kiedy Hiszpanię - dominują żółcie, ochry, cynober, kolory piaskowe, kiedy las - całe płótno wypełnia zieleń, różne odcienie, tonacje, zgęszczenia zieleni. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński : Lapidarium I-III, 2008
	Modne są wszelkie „biologiczne” odcienie żółci oraz brązy w naturalnych kolorach i... smakach - czekolada, kasztany, orzechy. źródło: NKJP: Kolory z przeszłości, Gazeta Wyborcza, 1992-09-11

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	żółć	żółcie
D.	żółci	żółci

C.	żółci	żółciom
B.	żółć	żółcie
N.	żółcią	żółciami
Ms.	żółci	żółciach
W.	żółci	żółcie

3.b barwnik

Definicja

barwnik, farba lub pigment w kolorze żółtym

Pochodzenie

psł. *žľ̥tь 'żółta barwa'

Rzeczownik abstrakcyjny z paradygmatycznym przyrostkiem *ь (< *ĭ) od przymiotnika *žľ̥tъ (zob. żółty ).

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

barwnik, pigment

Połączenia

jasna, ciemna żółć
tubka żółci
użyć/używać żółci

Cytaty

Zmieszaj umbrę paloną (409), małą ilość jasnej żółci (268) i trochę jasnej czerwieni (370) z dużą ilością wody, aby otrzymać kolor zbliżony do ochry.

źródło: Internet

Farby akwarelowe, komplet 12 kolorów, tuby po 12 ml. Zestaw zawiera kolory: biel, żółć cytrynową, ochrę jasną [...].

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	żółć	żółcie
D.	żółci	żółci

C.	żółci	żółciom
B.	żółć	żółcie
N.	żółcią	żółciami
Ms.	żółci	żółciach
W.	żółci	żółcie

3.c ubranie

Definicja

ubranie w kolorze żółtym

Pochodzenie

psł. *žľ̥tь 'żółta barwa'

Rzeczownik abstrakcyjny z paradygmatycznym przyrostkiem *ь (< *ĭ) od przymiotnika *žľ̥tъ (zob. żółty ).

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań

Połączenia

ktoś w żółci/w żółciach
nosić żółcie
chodzić w żółciach

Cytaty

	Trudno było ich nie zauważyć: wyniosłe napięcie męskich wysportowanych sylwetek w czerwieni, żółci, zieleni, stylistyką podobnych do wszechobecnych pomników bohaterów niedawnych czasów. źródło: NKJP: Anna Kluz: Pocztówka z Charkowa, Gazeta Wyborcza, 1994-12-03
	Z pewnością chciała pójść w ich ślady i stać się w przyszłości taka, jak owe pięknie wystrojone w jadowitą zieleń i gryzącą żółć damy. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Ogród miłości, 2006
	Nie nosiłam kolorowych ubrań. Żadnych żółci, żadnych pasteli - wykluczone! Ubierałam się na szaro, czarno, ciemnobrązowo. źródło: NKJP: Joanna Podgórska: Cień Matki Polki, Polityka, 2003-05-24
	Osiem portretów olejnych. Pięć twarzy Panów Poetów: Świetlicki, Baran, Szlosarek, Bonowicz i Pasewicz. Dwie twarze Panów Prozaików: Grin i Malicki. Na okrasę: „Gaja”, postać damy w żółciach. źródło: NKJP: Paweł Głowacki: Samotność oka, Dziennik Polski, 2008-06-06
	Kolor wzmaga pewność siebie, samoakceptację i poczucie własnej wartości. Kobieta w żółci zwraca na siebie uwagę i umie to docenić. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	żółć	żółcie
D.	żółci	żółci

C.	żółci	żółciom
B.	żółć	żółcie
N.	żółcią	żółciami
Ms.	żółci	żółciach
W.	żółci	żółcie

Frazeologizmy

krew zalewa kogoś
żółć zalewa kogoś
żółć wzbiera w kimś
żółć gotuje się w kimś
żółć burzy się w kimś

Data ostatniej modyfikacji: 20.10.2022