Chronologizacja
Pochodzenie
łac. 'głowa rodu, patriarcha'
z gr. patriárchēs 'głowa rodu, patriarcha'
1. prawosławny
Definicja
Wymowa
[patrjarcha] lub przestarz. [patryjarcha]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
Połączenia
- prawosławny; moskiewski; rosyjski, serbski; nowy, obecny patriarcha; patriarchowie wschodni
- patriarcha Cerkwi (rosyjskiej, moskiewskiej), Moskwy i Wszechrusi, Kościoła prawosławnego, Serbskiej Cerkwi Prawosławnej
- wybrać; zaprosić patriarchę; reprezentujący patriarchę
- zostać patriarchą
Cytaty
|
Jan Paweł II nigdy nie krył, że jego pragnieniem jest odwiedzić Rosję. Równie otwarcie prawosławny patriarcha Aleksiej II sprzeciwiał się zaś tej podróży. źródło: NKJP: Rozdrażniona Cerkiew, Dziennik Polski, 2003-04-23 |
|
|
W r. 1547 książę moskiewski Iwan IV (1533-1584) przyjął tytuł cara [...], a w r. 1596 metropolita moskiewski został patriarchą. źródło: NKJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996 |
|
|
W głównej moskiewskiej cerkwi Chrystusa Zbawiciela nabożeństwo żałobne odprawił patriarcha Moskwy i Wszechrusi Aleksij II. źródło: NKJP: Krystyna Kurczab-Redlich: Pozwą Putina, Dziennik Polski, 2000-08-24 |
|
|
Jan Paweł II wyszedł wśród śpiewów i entuzjastycznych okrzyków, błogosławiąc zgromadzonym. Do papamobile oczekującego przed katedrą skierował się wolno w otoczeniu patriarchów i biskupów, zarówno katolickich, jak prawosławnych [...] źródło: NKJP: Ibrahum el-Cheikh: Burzenie murów wrogości, Dziennik Polski, 2001-05-08 |
|
|
Pasterkę dla setek tysięcy przytupujących na mrozie mieszkańców stolicy odprawił patriarcha serbski Pavle. źródło: NKJP: Ana Uzelac: Serbia. Opozycja wciąż wymyśla nowe formy protestów, Gazeta Wyborcza, 1997-01-08 |
|
|
Na świętej górze Grabarce koło Siemiatycz (podlaskie) odbyły się wczoraj główne uroczystości prawosławnego Święta Przemienienia Pańskiego - najważniejszego w tym sanktuarium. Liturgii przy ołtarzu polowym przewodniczyli: zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa oraz goszczący w naszym kraju patriarcha Aleksandrii i całej Afryki Piotr VII, w asyście prawosławnych biskupów. źródło: NKJP: (PAP): Na świętej górze, Dziennik Polski, 2001-08-20 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | patriarcha |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr | ||
| D. | patriarchy |
patriarchów |
|
| C. | patriarsze |
patriarchom |
|
| B. | patriarchę |
patriarchów |
|
| N. | patriarchą |
patriarchami |
|
| Ms. | patriarsze |
patriarchach |
|
| W. | patriarcho |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr |
2. Aleksandrii
Definicja
Wymowa
[patrjarcha] lub przestarz. [patryjarcha]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | biskup |
Połączenia
- konstantynopolitański patriarcha; patriarcha aleksandryjski, jerozolimski; ekumeniczny
- patriarcha Aleksandrii, Antiochii, Jerozolimy, Konstantynopola
Cytaty
|
Od wczesnego średniowiecza współistniały [...] w świecie chrześcijańskim dwa ośrodki - papiestwo w Rzymie i patriarchat w Konstantynopolu, stolicy cesarstwa bizantyjskiego. Patriarcha, podobnie jak papież, podejmował dzieło nawracania pogan [...]. źródło: NKJP: Alicja Dybkowska, Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn: Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, 1994 |
|
|
Początkowo dobrze układały się kontakty patriarchów Antiochii z Kościołem łacińskim. Na skutek jednak wypraw krzyżowych rosły nieporozumienia, a w 1100 r. patriarcha Jan pod naciskiem najeźdźców zmuszony został do opuszczenia Antiochii i udania się do Konstantynopola. źródło: NKJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996 |
|
|
Kto wie, czy spotykając się z patriarchami Aleksandrii i Antiochii nie otrzymał Georgios jakiejś relikwii uważanej za fragment Krzyża Świętego. źródło: NKJP: Jerzy Ciechanowicz: Zapomniane królestwo, Gazeta Wyborcza - Magazyn, 1997-10-24 |
|
|
Synod w Konstantynopolu powołał 4 III 870 do życia autonomiczne arcybiskupstwo w Bułgarii, pod zwierzchnictwem patriarchy konstantynopolitańskiego, który w 872 r. mianował i konsekrował arcybiskupa Bułgarii źródło: NKJP: Waldemar Ceran: Historia i bibliografia rozumowana bizantynologii polskiej (1800-1998), 1999 |
|
|
Patriarchowie Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy dali wyraz swej nadziei na przezwyciężenie podziału między Wschodem a Zachodem. źródło: NKJP: Wacław Hryniewicz: Marsz ku jedności, Gazeta Wyborcza, 1995-06-24 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | patriarcha |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr | ||
| D. | patriarchy |
patriarchów |
|
| C. | patriarsze |
patriarchom |
|
| B. | patriarchę |
patriarchów |
|
| N. | patriarchą |
patriarchami |
|
| Ms. | patriarsze |
patriarchach |
|
| W. | patriarcho |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr |
3. godność
Definicja
Wymowa
[patrjarcha] lub przestarz. [patryjarcha]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
Połączenia
- łaciński, rzymskokatolicki patriarcha (Jerozolimy)
- patriarcha Wenecji
Cytaty
|
W latach 1944-53 nuncjusz apostolski w Paryżu. W 1952 mianowany kardynałem. W latach 1953-58 patriarcha Wenecji. Od 1958 papież Jan XXIII. źródło: NKJP: Zbigniew Raszewski: Raptularz (1965-67), 1967 |
|
|
Zrozumienie dla działalności proirańskich szyitów wyrazili również przedstawiciele wszystkich wspólnot wyznaniowych, w tym patriarcha katolików libańskich - Maronitów. źródło: NKJP: Firass Al Amine: Liban ogarnięty paniką, Gazeta Wyborcza, 1996-04-16 |
|
|
Uroczystości 100-lecia śmierci Izaaka Mikołaja Isakowicza rozpoczną się w niedzielę, 4 listopada, mszą św. ormiańskokatolicką, odprawioną przez patriarchę ormiańskiego [...] z Bejrutu w katedrze greckokatolickiej pod wezwaniem św. Jura. źródło: NKJP: (KRM): Polscy Ormianie we Lwowie, Dziennik Polski - Kraków, 2001-11-03 |
|
|
76-letni Emmanuel-Karim Delly został wybrany w środę przez synod biskupi na patriarchę Babilonu, który jest duchowym zwierzchnikiem chaldejskich katolików. źródło: NKJP: (PAP): Pokojowe przesłanie, Dziennik Polski - Świat, 2003-12-05 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | patriarcha |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr | ||
| D. | patriarchy |
patriarchów |
|
| C. | patriarsze |
patriarchom |
|
| B. | patriarchę |
patriarchów |
|
| N. | patriarchą |
patriarchami |
|
| Ms. | patriarsze |
patriarchach |
|
| W. | patriarcho |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr |
4. Abraham
Definicja
Wymowa
[patrjarcha] lub przestarz. [patryjarcha]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
Połączenia
- biblijny patriarcha
- patriarcha Abraham, Jakub
Cytaty
|
Wyrażając współczucie rodzinom ofiar, Jan Paweł II podkreślił, że zamach w Hebronie był „nikczemnym atakiem dokonanym chwilę po tym, jak ludzie skończyli modlitwę, nieopodal grobu patriarchy Abrahama, którego uznajemy za naszego wspólnego ojca w wierze”. źródło: NKJP: (PAP): Stracona autonomia, Dziennik Polski - Świat, 2002-11-18 |
|
|
Studnie patriarchów starotestamentowych mają głębokie znaczenie symboliczne, wskazujące na głębiny świętych tajemnic, a liczne ryty obmycia wodą w liturgii żydowskiej przynoszą zapowiedź tego, co niesie Nowe Przymierze, a z nim nauka Chrystusa. źródło: NKJP: Święta woda, Dziennik Polski - Pejzaż, 2004-03-27 |
|
|
Księga Jozuego opisuje głównie dzieje plemienia Beniamina. [...] Przypuszcza się, że właśnie w ich dziejach należy upatrywać tła historycznego wielu opowieści o patriarchach, zawartych w Księdze Rodzaju. źródło: NKJP: Witold Tyloch: Dzieje ksiąg Starego Testamentu : szkice z krytyki biblijnej, 1981 |
|
|
O przyczynie potopu słyszałeś, Ab-Ramie? - Wiem o potopie, o patriarsze Noem, od którego syna Sema nasz ród się wywodzi. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952 |
|
|
Dla wyznawcy Boga Jedynego Betlejem jest miejscem bez porównania bardziej przejmującym grozą niż Betel, w którym patriarcha Jakub jedynie we śnie oglądał Boga. źródło: NKJP: Zięba Maciej OP: Po szkodzie? Przed szkodą? : o Polsce, kapitalizmie i kontemplacji, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | patriarcha |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr | ||
| D. | patriarchy |
patriarchów |
|
| C. | patriarsze |
patriarchom |
|
| B. | patriarchę |
patriarchów |
|
| N. | patriarchą |
patriarchami |
|
| Ms. | patriarsze |
patriarchach |
|
| W. | patriarcho |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr |
5. sędziwy
Definicja
Wymowa
[patrjarcha] lub przestarz. [patryjarcha]
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | nestor |
Połączenia
- sędziwy patriarcha
- patriarcha rodu
Cytaty
|
[...] bracia nie dopuścili go do kierowania rodzinnymi interesami, a jego pretensje zbyli oddaniem mu pod kontrolę kilku niewielkich firm w Jemenie, Sudanie i Kenii oraz procentami od przypadającej mu części rodzinnego kapitału, nad którym nadzór patriarcha rodu, umierając, powierzył królowi Saudowi. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Gdy podczas gospodarskich wizyt w fabrykach, szpitalach i szkołach dobrotliwie uśmiechnięty ściskał dłonie poddanych i ustawiał się z nimi do okolicznościowych fotografii, wyglądał jak sędziwy patriarcha otoczony czeredą wnucząt. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | patriarcha |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr | ||
| D. | patriarchy |
patriarchów |
|
| C. | patriarsze |
patriarchom |
|
| B. | patriarchę |
patriarchów |
|
| N. | patriarchą |
patriarchami |
|
| Ms. | patriarsze |
patriarchach |
|
| W. | patriarcho |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr |
Składnia
|
+ | patriarcha | + |
(CZEGO)
|
6. sztuki
Definicja
Wymowa
[patrjarcha] lub przestarz. [patryjarcha]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Cytaty
|
„Zapewniam was, że ani w Japonii, ani w Ameryce, ani w Europie nikt nie odczuwa dziś potrzeby czy obowiązku pomagania Afryce. Epoka imperializmu odeszła w przeszłość” - ostrzegał patriarcha afrykańskiej polityki, były prezydent Tanzanii [...]. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Afryka - śmierć stereotypu, Gazeta Wyborcza - Magazyn, 1997-11-21 |
|
|
Zaczynał jako uczeń patriarchy brytyjskiego bluesa, pół Austriaka, pół Greka Alexisa Kornera, lidera orkiestry Blues Incorporated. źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem : kronnika czasów popkultury, 2000 |
|
|
Fidel Castro zaciekle broni się przed powiewami demokracji. Patriarcha światowego komunizmu zapowiada, że prędzej zginą wszyscy Kubańczycy, niż podda się rewolucja. źródło: NKJP: Jan Hlinka: Innym idzie jakby lżej, Gazeta Wyborcza, 1992-07-23 |
|
|
Dutka to nie tylko artysta, ale i w pewnym sensie instytucja artystyczna. Tak więc z jednej strony zażywny patriarcha krakowskiej sztuki, z drugiej zaś - artystki urodzone pod koniec lat 70., czyli Jadwiga Gajda i Magdalena Łęcka-Osika. Pozostali reprezentują średnie pokolenie parających się niełatwą pracą artysty-ceramika. źródło: NKJP: Bardziej domownik niż gość, Dziennik Polski - Kultura, 2000-09-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | patriarcha |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr | ||
| D. | patriarchy |
patriarchów |
|
| C. | patriarsze |
patriarchom |
|
| B. | patriarchę |
patriarchów |
|
| N. | patriarchą |
patriarchami |
|
| Ms. | patriarsze |
patriarchach |
|
| W. | patriarcho |
patriarchowie |
ndepr |
| patriarchy |
depr |
Składnia
|
|
+ | patriarcha | + |
CZEGO
|