Chronologizacja
Pochodzenie
łac. satanas
z hebr. sāṭān 'przeciwnik, wróg'
Nagłosowe š- w wyrazie polskim pod wpływem st.czes šatan
1. zły duch
Definicja
Noty o użyciu
Zapisywane również wielką literą.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół wyznania: zasady i prawdy wiary
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | upadły anioł | |
| hiperonimy: | demon |
Połączenia
- szatan i antychryst
- pomiot, wcielenie; dzieło, narzędzie, podszept, wysłannik; królestwo, siedlisko; kult, symbol; czciciele, wyznawcy szatana
- (być, robić coś) pod wpływem szatana
- szatan czyha, kusi; opętał kogoś
- przyzywać; pokonać, wygnać, zwyciężyć/zwyciężać szatana
Cytaty
|
Aniołowie strzegą nas od grzechu, pomagają w walce z szatanem, są duchami opiekuńczymi, służą nam dobrymi natchnieniami. źródło: NKJP: Tadeusz Loska SJ, Wszystkie moje źródła są w Tobie : nabożeństwa eucharystyczne : godziny święte-spotkania modlitewne. Tom 3, 1999 |
|
|
Przez pseudomoralistów prezerwatywa zawsze była postrzegana jako narzędzie szatana. W 1920 r. we Francji zeszła do podziemia po przyjęciu ustawy przeciw aborcji i antykoncepcji. źródło: NKJP: Wojciech Markiewicz: Naciągany problem, Polityka, 2002-11-23 |
|
|
Miłość jest jedynym orężem, którego boi się szatan. Szatan nie wie, co to takiego jest, ponieważ jest ona całkowitym jego przeciwieństwem i zaprzeczeniem. źródło: NKJP: Tadeusz Szewczyk: Miłość i przebaczenie, 2007 |
|
|
I egzorcyzmy w katedrze, podczas których ksiądz Kowalskiego osobiście wypędził całą gromadę diabłów z ciała rzekomo opętanej przez szatany dziewczyny. źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Waldorff, ostatni baron Peerelu, 2008 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szatan |
szatani |
ndepr |
| szatany |
depr | ||
| D. | szatana |
szatanów |
|
| C. | szatanowi |
szatanom |
|
| B. | szatana |
szatanów |
|
| N. | szatanem |
szatanami |
|
| Ms. | szatanie |
szatanach |
|
| W. | szatanie |
szatani |
ndepr |
| szatany |
depr |
2. człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
Połączenia
- istny, mały szatan
Cytaty
|
Po Piotrze T. nie widać żadnej skruchy, żadnych skrupułów. Rozerwał dziecku serce - Talarkowie mówią o oskarżonym: - To nie jest człowiek. To szatan. źródło: NKJP: Anita Czupryn; Tomasz Gos: Odsiedział 4 lata za cudzą zbrodnię, Super Express, 2006 |
|
|
Klasa była już bardzo cicha. [...] Mały szatan nie czekał na to, co ona zrobi. [...] Mój ojciec płaci pieniądze za to, żebym ja tu mógł wszystko, a pani nic - dobił ją i usiadł. źródło: NKJP: Aleksander Kropiwnicki, Zajezdnia Londyn, 2007 |
|
|
Największą furorę zrobiła jednak Alicia Gladden. - To szatan, nie kobieta! - krzyknął po jednym z jej zagrań któryś z kibiców. źródło: NKJP: Styk/Gazeta Lubuska: Alicia Gladden, Gazeta Pomorska, 2009-10-05 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szatan |
szatani |
ndepr |
| szatany |
depr | ||
| D. | szatana |
szatanów |
|
| C. | szatanowi |
szatanom |
|
| B. | szatana |
szatanów |
|
| N. | szatanem |
szatanami |
|
| Ms. | szatanie |
szatanach |
|
| W. | szatanie |
szatani |
ndepr |
| szatany |
depr |
3. grzyb
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny leśne i łąkowe
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | grzyb |
Połączenia
- koszyk szatanów
- nazbierać szatanów
Cytaty
|
A jeden pan przyniósł do skupu cały koszyk szatanów. Z trudem dał sobie powiedzieć, że ich nie kupią... źródło: NKJP: Alicja Wesołowska: Ktoś jest w Ciebie zakochany, Trybuna Śląska, 2003-09-20 |
|
|
Trzeba jednak uważać, bo okres dobrej koniunktury dla grzybów wykorzystują bezlitośnie szatany sromotnikowe, do złudzenia przypominające grzyby jadalne. Najłatwiej pomylić się w pierwszym okresie rozwoju grzyba, kiedy pod kapeluszem szatana nie widać jeszcze blaszek. źródło: NKJP: MP: Kalendarz grzybiarza, Trybuna Śląska, 2004-07-31 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szatan |
szatany |
|
| D. | szatana |
szatanów |
|
| C. | szatanowi |
szatanom |
|
| B. | szatana |
szatany |
|
| N. | szatanem |
szatanami |
|
| Ms. | szatanie |
szatanach |
|
| W. | szatanie |
szatany |
4.a kawa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie używki
Połączenia
- kawa szatan
Cytaty
|
[...] zapach mocnej kawy wypełnia pokój. Podchodzę z moją malutką jak dla lalki filiżaneczką, nalewa mi trochę tego szatana, rozwadnia wodą. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006 |
|
|
Większe dawki kofeiny (kawa - szatan) wywołują jednak u osoby nie przyzwyczajonej stan określany „podchmieleniem kawowym”. źródło: NKJP: Jolanta Gromadzka-Anzelewicz: Kierowca i leki, Dziennik Bałtycki, 1998-08-19 |
|
|
Kawa mocna, czyli szatan, jest z kolei wybitnie szkodliwa, wywołuje niepokoje, a po krótkim ożywieniu powoduje senność. źródło: NKJP: Mirosław Łukaszuk: Używki też są dobre, Trybuna Śląska, 2003-03-07 |
|
|
Nad ranem wypiłam kawę szatana. Senność odeszła, jak ręką odjął. źródło: NKJP: Danuta Błaszak: Karuzela ku słońcu, 2003 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szatan |
szatany |
|
| D. | szatana |
szatanów |
|
| C. | szatanowi |
szatanom |
|
| B. | szatana |
szatany |
|
| N. | szatanem |
szatanami |
|
| Ms. | szatanie |
szatanach |
|
| W. | szatanie |
szatany |
Inne uwagi
Zwykle lp
4.b porcja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie używki
Cytaty
|
[...] jest różnica między filiżanką słabej kawy a 5 szatanami dziennie. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Poproszę dwa espresso - powiedziałam grzecznie po angielsku - i jedno latte. Dostałam dwa szatany w malutkich filiżankach [...]. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | szatan |
szatany |
|
| D. | szatana |
szatanów |
|
| C. | szatanowi |
szatanom |
|
| B. | szatana |
szatany |
|
| N. | szatanem |
szatanami |
|
| Ms. | szatanie |
szatanach |
|
| W. | szatanie |
szatany |