Chronologizacja
Pochodzenie
Z przedrostkiem u- od dawnego (od XV w.) porać się 'wykonywać coś z trudem, mozolnie; krzątać się' < psł. (dial.) *porati 'wykonywać coś z wysiłkiem, trudzić się'
1. z kłopotami
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich
Połączenia
- uporać się z chorobą, z depresją, z kłopotami, z poczuciem (winy), z problemem, z przeszłością, z trudnościami
Cytaty
|
Nic nie mógł poradzić na tę bezsilną mękę, przyjaciel musiał sam uporać się z rozpaczą. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005 |
|
|
I otóż wbrew potocznym wyobrażeniom akurat w Polsce młodemu Niemcowi łatwo jest uporać się z niemiecką przeszłością. źródło: NKJP: Adam Krzemiński: Niemiec da się lubić, Polityka, 2006-11-04 |
|
|
Ale pamiętajmy, że siłę psychiczną czerpie się z poczucia wewnętrznej słuszności. Pomaga to uporać się z problemem osamotnienia. źródło: NKJP: Maria Szyszkowska: W poszukiwaniu sensu życia: po co nam filozofia, 1997 |
|
|
[...] uporawszy się z Wcisłą, chciał mu wydrzeć rewolwer i pośpiesznie obszukiwał kieszenie. źródło: NKJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1997 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
uporam się |
uporamy się |
|||
| 2 os. |
uporasz się |
uporacie się |
|||
| 3 os. |
upora się |
uporają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
uporałem się +(e)m się uporał |
uporałam się +(e)m się uporała |
uporałom się +(e)m się uporało |
uporaliśmy się +(e)śmy się uporali |
uporałyśmy się +(e)śmy się uporały |
| 2 os. |
uporałeś się +(e)ś się uporał |
uporałaś się +(e)ś się uporała |
uporałoś się +(e)ś się uporało |
uporaliście się +(e)ście się uporali |
uporałyście się +(e)ście się uporały |
| 3 os. |
uporał się |
uporała się |
uporało się |
uporali się |
uporały się |
bezosobnik: uporano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
uporajmy się |
|
| 2 os. |
uporaj się |
uporajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
uporałbym się bym się uporał |
uporałabym się bym się uporała |
uporałobym się bym się uporało |
uporalibyśmy się byśmy się uporali |
uporałybyśmy się byśmy się uporały |
| 2 os. |
uporałbyś się byś się uporał |
uporałabyś się byś się uporała |
uporałobyś się byś się uporało |
uporalibyście się byście się uporali |
uporałybyście się byście się uporały |
| 3 os. |
uporałby się by się uporał |
uporałaby się by się uporała |
uporałoby się by się uporało |
uporaliby się by się uporali |
uporałyby się by się uporały |
bezosobnik: uporano by się
bezokolicznik: uporać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
uporawszy się
gerundium: uporanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | uporanie się |
uporania się |
| D. | uporania się |
uporań się |
| C. | uporaniu się |
uporaniom się |
| B. | uporanie się |
uporania się |
| N. | uporaniem się |
uporaniami się |
| Ms. | uporaniu się |
uporaniach się |
| W. | uporanie się |
uporania się |
Składnia
| Rzosobowy | + | uporać się | + |
z KIM/CZYM
|
2. z pracą
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | uprzątnąć się |
Połączenia
- uporać się z dokumentacją, z naprawą czegoś, z pracą, z raportem, z remontem, z zadaniem, z zaległościami
Cytaty
|
Kiedy już uporał się z papierami, zaczął przeglądać informacje na temat przestępstw popełnianych w środkach komunikacji publicznej w Warszawie. źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Przystanek Śmierć, 2007 |
|
|
Wcześnie wstałam, żeby uporać się z robotami domowymi. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006 |
|
|
Robotnicy wprawdzie już w trakcie robót zrewidowali plan remontu, rezygnując z użycia stali, ale uporali się z pracą bardzo sprawnie. źródło: NKJP: Alejami wcześniej?, Życie Warszawy, 2002 |
|
|
Wkrótce uporali się z raportem, który nazajutrz miał być przedstawiony dyrektorowi budowy [...]. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1998 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
uporam się |
uporamy się |
|||
| 2 os. |
uporasz się |
uporacie się |
|||
| 3 os. |
upora się |
uporają się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
uporałem się +(e)m się uporał |
uporałam się +(e)m się uporała |
uporałom się +(e)m się uporało |
uporaliśmy się +(e)śmy się uporali |
uporałyśmy się +(e)śmy się uporały |
| 2 os. |
uporałeś się +(e)ś się uporał |
uporałaś się +(e)ś się uporała |
uporałoś się +(e)ś się uporało |
uporaliście się +(e)ście się uporali |
uporałyście się +(e)ście się uporały |
| 3 os. |
uporał się |
uporała się |
uporało się |
uporali się |
uporały się |
bezosobnik: uporano się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
uporajmy się |
|
| 2 os. |
uporaj się |
uporajcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
uporałbym się bym się uporał |
uporałabym się bym się uporała |
uporałobym się bym się uporało |
uporalibyśmy się byśmy się uporali |
uporałybyśmy się byśmy się uporały |
| 2 os. |
uporałbyś się byś się uporał |
uporałabyś się byś się uporała |
uporałobyś się byś się uporało |
uporalibyście się byście się uporali |
uporałybyście się byście się uporały |
| 3 os. |
uporałby się by się uporał |
uporałaby się by się uporała |
uporałoby się by się uporało |
uporaliby się by się uporali |
uporałyby się by się uporały |
bezosobnik: uporano by się
bezokolicznik: uporać się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
uporawszy się
gerundium: uporanie się
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | uporanie się |
uporania się |
| D. | uporania się |
uporań się |
| C. | uporaniu się |
uporaniom się |
| B. | uporanie się |
uporania się |
| N. | uporaniem się |
uporaniami się |
| Ms. | uporaniu się |
uporaniach się |
| W. | uporanie się |
uporania się |
Składnia
| Rzosobowy | + | uporać się | + |
z CZYM
|