UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

formować

Chronologizacja

SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

łac. fōrmāre 'kształtować; tworzyć'

1. glinę

Definicja

nadawać czemuś określony kształt fizyczny

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kształtować, modelować

Połączenia

  • formować ciasto, glinę, żelazo; materiał; drzewko, żywopłot; kopiec, kuleczkę, placki, włókna
  • formować łyżką
  • trzeba formować
  • formować i modelować

Cytaty

Kraśnicka cegła zawsze była rękodziełem. Do dziś nikt nie wymyślił maszyny, która formowałaby tutejszą glinę.

źródło: KWSJP: Andrzej Koziara: Kup pan cegłę, Ozon, nr 16, 2005

Rozpalone żelazo, które trzeba było formować młotem.

źródło: KWSJP: Joanna Olczak-Ronikierowa: W ogrodzie pamięci, 2002

Odrywała z niego kąski i klepała na krążku drewnianym, formując placki cienkie jak naleśnik.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1997

Zarumienioną skrobię wsypać do garnka, wlać wrzącą wodę, ubijać dokładnie ciasto łyżką drewnianą, aż skrobia będzie dobrze rozklejona. Formować łyżką zanurzoną w maśle małe kluseczki układając na ogrzany talerz.

źródło: KWSJP: Helena Ciborowska: Diety w chorobach dzieci, 1996

Na zdjęciach prezentuje się kobiety, którym odtworzono piersi, wkładając protezę pod skórę albo formując ją z płatu ciała wyciętego z dołu brzucha lub z pleców.

źródło: KWSJP: Barbara Pietkiewicz: Raport Polityki, Polityka, 2004

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formuję
formujemy
2 os. formujesz
formujecie
3 os. formuje
formują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałem
+(e)m formował
formowałam
+(e)m formowała
formowałom
+(e)m formowało
formowaliśmy
+(e)śmy formowali
formowałyśmy
+(e)śmy formowały
2 os. formowałeś
+(e)ś formował
formowałaś
+(e)ś formowała
formowałoś
+(e)ś formowało
formowaliście
+(e)ście formowali
formowałyście
+(e)ście formowały
3 os. formował
formowała
formowało
formowali
formowały

bezosobnik: formowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę formował
będę formować
będę formowała
będę formować
będę formowało
będę formować
będziemy formowali
będziemy formować
będziemy formowały
będziemy formować
2 os. będziesz formował
będziesz formować
będziesz formowała
będziesz formować
będziesz formowało
będziesz formować
będziecie formowali
będziecie formować
będziecie formowały
będziecie formować
3 os. będzie formował
będzie formować
będzie formowała
będzie formować
będzie formowało
będzie formować
będą formowali
będą formować
będą formowały
będą formować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formujmy
2 os. formuj
formujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałbym
bym formował
formowałabym
bym formowała
formowałobym
bym formowało
formowalibyśmy
byśmy formowali
formowałybyśmy
byśmy formowały
2 os. formowałbyś
byś formował
formowałabyś
byś formowała
formowałobyś
byś formowało
formowalibyście
byście formowali
formowałybyście
byście formowały
3 os. formowałby
by formował
formowałaby
by formowała
formowałoby
by formowało
formowaliby
by formowali
formowałyby
by formowały

bezosobnik: formowano by

bezokolicznik: formować

imiesłów przysłówkowy współczesny: formując

gerundium: formowanie

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. formowanie
formowania
D. formowania
formowań
C. formowaniu
formowaniom
B. formowanie
formowania
N. formowaniem
formowaniami
Ms. formowaniu
formowaniach
W. formowanie
formowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: formujący

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formujący
formujący
formujący
formujące
formująca
D. formującego
formującego
formującego
formującego
formującej
C. formującemu
formującemu
formującemu
formującemu
formującej
B. formującego
formującego
formujący
formujące
formującą
N. formującym
formującym
formującym
formującym
formującą
Ms. formującym
formującym
formującym
formującym
formującej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formujący
formujący
formujące
formujące
D. formujących
formujących
formujących
formujących
C. formującym
formującym
formującym
formującym
B. formujących
formujących
formujących
formujące
N. formującymi
formującymi
formującymi
formującymi
Ms. formujących
formujących
formujących
formujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: formowany

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formowany
formowany
formowany
formowane
formowana
D. formowanego
formowanego
formowanego
formowanego
formowanej
C. formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanej
B. formowanego
formowanego
formowany
formowane
formowaną
N. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowaną
Ms. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowanej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formowani
formowani
formowane
formowane
D. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych
C. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
B. formowanych
formowanych
formowanych
formowane
N. formowanymi
formowanymi
formowanymi
formowanymi
Ms. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych

odpowiednik aspektowy: uformować

Składnia

bez ograniczeń + formować +
CO + (z CZEGO) + (w CO)
bez ograniczeń + formować +
CO + (CZYM)

2. pochód

Definicja

ustawiać siebie lub innych w określonym porządku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni ułożenie względem siebie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  tworzyć, ustawiać

Połączenia

  • formować kolejkę, kolumny, pochód, szereg, szpaler
  • formować kogoś w kolumny
  • można formować

Cytaty

Przystupa postawiła walizkę. Przed nią tłum formował kolejkę do biurka z napisem „recepcja”.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007

Zaczęto wołać: – Transparent! Transparent, szybko! Formować szóstki. Truman naprzód!

źródło: KWSJP: Krystyna Kofta: Wielką miłość tanio sprzedam, 2003

Od stycznia 1945 roku zaczął się odwrót Niemców. Formowali kolumny z gospodarzy, jeńców i ludności cywilnej i pędzili ich na zachód przez Bartoszyce i Lidzbark Warmiński.

źródło: KWSJP: Stanisława Górnikiewicz: Lwy z Westerplatte, 1983

John Jones nie ma ambicji, ślepy na wszystko, co nie jest codzienną rutyną, maszerowaniem, formowaniem szeregów, zmechanizowanymi ruchami nabijania i strzelania na rozkaz.

źródło: KWSJP: George Bidwell: Cudzą krwią, 1973

Najpierw trzeba tylko dla przykładu zastrzelić kilka osób, a potem już wszyscy bez oporu się poddają rozkazom. [...] Można ich już formować w kolumny i wyprowadzać pod karabinami.

źródło: KWSJP: Krzysztof Burnetko, Witold Bereś: Marek Edelman. Życie. Po prostu, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formuję
formujemy
2 os. formujesz
formujecie
3 os. formuje
formują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałem
+(e)m formował
formowałam
+(e)m formowała
formowałom
+(e)m formowało
formowaliśmy
+(e)śmy formowali
formowałyśmy
+(e)śmy formowały
2 os. formowałeś
+(e)ś formował
formowałaś
+(e)ś formowała
formowałoś
+(e)ś formowało
formowaliście
+(e)ście formowali
formowałyście
+(e)ście formowały
3 os. formował
formowała
formowało
formowali
formowały

bezosobnik: formowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę formował
będę formować
będę formowała
będę formować
będę formowało
będę formować
będziemy formowali
będziemy formować
będziemy formowały
będziemy formować
2 os. będziesz formował
będziesz formować
będziesz formowała
będziesz formować
będziesz formowało
będziesz formować
będziecie formowali
będziecie formować
będziecie formowały
będziecie formować
3 os. będzie formował
będzie formować
będzie formowała
będzie formować
będzie formowało
będzie formować
będą formowali
będą formować
będą formowały
będą formować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formujmy
2 os. formuj
formujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałbym
bym formował
formowałabym
bym formowała
formowałobym
bym formowało
formowalibyśmy
byśmy formowali
formowałybyśmy
byśmy formowały
2 os. formowałbyś
byś formował
formowałabyś
byś formowała
formowałobyś
byś formowało
formowalibyście
byście formowali
formowałybyście
byście formowały
3 os. formowałby
by formował
formowałaby
by formowała
formowałoby
by formowało
formowaliby
by formowali
formowałyby
by formowały

bezosobnik: formowano by

bezokolicznik: formować

imiesłów przysłówkowy współczesny: formując

gerundium: formowanie

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. formowanie
formowania
D. formowania
formowań
C. formowaniu
formowaniom
B. formowanie
formowania
N. formowaniem
formowaniami
Ms. formowaniu
formowaniach
W. formowanie
formowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: formujący

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formujący
formujący
formujący
formujące
formująca
D. formującego
formującego
formującego
formującego
formującej
C. formującemu
formującemu
formującemu
formującemu
formującej
B. formującego
formującego
formujący
formujące
formującą
N. formującym
formującym
formującym
formującym
formującą
Ms. formującym
formującym
formującym
formującym
formującej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formujący
formujący
formujące
formujące
D. formujących
formujących
formujących
formujących
C. formującym
formującym
formującym
formującym
B. formujących
formujących
formujących
formujące
N. formującymi
formującymi
formującymi
formującymi
Ms. formujących
formujących
formujących
formujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: formowany

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formowany
formowany
formowany
formowane
formowana
D. formowanego
formowanego
formowanego
formowanego
formowanej
C. formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanej
B. formowanego
formowanego
formowany
formowane
formowaną
N. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowaną
Ms. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowanej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formowani
formowani
formowane
formowane
D. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych
C. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
B. formowanych
formowanych
formowanych
formowane
N. formowanymi
formowanymi
formowanymi
formowanymi
Ms. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych

odpowiedniki aspektowe: uformować , sformować

Składnia

Rzosobowy + formować +
CO + (z KOGO)
Rzosobowy + formować +
KOGO + w CO

3. armię

Definicja

z grupy ludzi tworzyć instytucję

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Relacje znaczeniowe

synonimy:  organizować
hiperonimy:  tworzyć

Połączenia

  • formować armię, gabinet, grupę, koalicję, komitet, legion, oddziały, rząd
  • formować według jakichś reguł
  • próbować, zacząć formować

Cytaty

Kiedy wszelkie próby zawiodły, postanowili przez Słowację i Węgry przedrzeć się do Francji, gdzie generał Sikorski formował polską armię.

źródło: KWSJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967

Jesienią 1941 roku wstąpił do formowanej przez Niemców policji pomocniczej, by na wiosnę następnego roku wpaść w zasadzkę partyzantów i do nich przejść.

źródło: NKJP: Andrzej Łomanowski: Gry patriotów, Ozon, nr 3, 2005

Wkrótce rozpocznie się formowanie nowego rządu.

źródło: KWSJP: Piotr Sarzyński: Galeria ministrów, Polityka, 2005

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formuję
formujemy
2 os. formujesz
formujecie
3 os. formuje
formują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałem
+(e)m formował
formowałam
+(e)m formowała
formowałom
+(e)m formowało
formowaliśmy
+(e)śmy formowali
formowałyśmy
+(e)śmy formowały
2 os. formowałeś
+(e)ś formował
formowałaś
+(e)ś formowała
formowałoś
+(e)ś formowało
formowaliście
+(e)ście formowali
formowałyście
+(e)ście formowały
3 os. formował
formowała
formowało
formowali
formowały

bezosobnik: formowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę formował
będę formować
będę formowała
będę formować
będę formowało
będę formować
będziemy formowali
będziemy formować
będziemy formowały
będziemy formować
2 os. będziesz formował
będziesz formować
będziesz formowała
będziesz formować
będziesz formowało
będziesz formować
będziecie formowali
będziecie formować
będziecie formowały
będziecie formować
3 os. będzie formował
będzie formować
będzie formowała
będzie formować
będzie formowało
będzie formować
będą formowali
będą formować
będą formowały
będą formować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formujmy
2 os. formuj
formujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałbym
bym formował
formowałabym
bym formowała
formowałobym
bym formowało
formowalibyśmy
byśmy formowali
formowałybyśmy
byśmy formowały
2 os. formowałbyś
byś formował
formowałabyś
byś formowała
formowałobyś
byś formowało
formowalibyście
byście formowali
formowałybyście
byście formowały
3 os. formowałby
by formował
formowałaby
by formowała
formowałoby
by formowało
formowaliby
by formowali
formowałyby
by formowały

bezosobnik: formowano by

bezokolicznik: formować

imiesłów przysłówkowy współczesny: formując

gerundium: formowanie

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. formowanie
formowania
D. formowania
formowań
C. formowaniu
formowaniom
B. formowanie
formowania
N. formowaniem
formowaniami
Ms. formowaniu
formowaniach
W. formowanie
formowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: formujący

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formujący
formujący
formujący
formujące
formująca
D. formującego
formującego
formującego
formującego
formującej
C. formującemu
formującemu
formującemu
formującemu
formującej
B. formującego
formującego
formujący
formujące
formującą
N. formującym
formującym
formującym
formującym
formującą
Ms. formującym
formującym
formującym
formującym
formującej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formujący
formujący
formujące
formujące
D. formujących
formujących
formujących
formujących
C. formującym
formującym
formującym
formującym
B. formujących
formujących
formujących
formujące
N. formującymi
formującymi
formującymi
formującymi
Ms. formujących
formujących
formujących
formujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: formowany

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formowany
formowany
formowany
formowane
formowana
D. formowanego
formowanego
formowanego
formowanego
formowanej
C. formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanej
B. formowanego
formowanego
formowany
formowane
formowaną
N. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowaną
Ms. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowanej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formowani
formowani
formowane
formowane
D. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych
C. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
B. formowanych
formowanych
formowanych
formowane
N. formowanymi
formowanymi
formowanymi
formowanymi
Ms. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych

odpowiednik aspektowy: sformować

Składnia

Rzosobowy + formować +
CO

4. charakter

Definicja

oddziałując na kogoś, uzyskiwać pożądane cechy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kształtować

Połączenia

  • formować człowieka; charakter, osobowość, postawę, sumienie, świadomość, uczucia, umysł
  • formować samodzielnie, trwale
  • można formować

Cytaty

Emilkę kształciła i formowała, jak umiała najlepiej, ale Kazimierzowi pozwalała na wszystko i nie wpływała ani [nie] usiłowała nawet wpłynąć na niego.

źródło: KWSJP: Karol Estreicher: Krystianna, 1957

Nie można formować młodego człowieka nie stawiając mu mądrych, dostosowanych do okoliczności i wieku wymagań.

źródło: KWSJP: Jan Paulas, Cezary Sękalski: Oni nas stworzyli, 2002

Wielcy wychowawcy wiedzą, że wychowanie to czynność zwrotna, że tylko wtedy można formować charaktery i sumienia ludzi, gdy jednocześnie jest się na nich otwartym i jest się gotowym do poważnego brania na siebie ich problemów.

źródło: KWSJP: Jan Andrzej Kłoczowski: „Dobro jest większe od wszystkiego, co w świecie jest złem”, Tygodnik Powszechny, nr 46, 1994

Doświadczenie religijne formuje sumienie, ponieważ sprawia, że mamy odpowiedni horyzont poznawczy, odpowiednie cele i najgłębsze motywacje do działania.

źródło: NKJP: Paweł Kosiński SJ: Obudzić serce, 2000

Sądzono, że lepiej formować samodzielne umysły zdolne sprostać nieprzewidywalnym okolicznościom niż trasować jednostki reagujące stereotypowo na stereotypowe zadania.

źródło: KWSJP: Jan Prokop: Stalinowskie dziedzictwo uniwersyteckiej edukacji, Tygodnik Powszechny, 1988, 35

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formuję
formujemy
2 os. formujesz
formujecie
3 os. formuje
formują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałem
+(e)m formował
formowałam
+(e)m formowała
formowałom
+(e)m formowało
formowaliśmy
+(e)śmy formowali
formowałyśmy
+(e)śmy formowały
2 os. formowałeś
+(e)ś formował
formowałaś
+(e)ś formowała
formowałoś
+(e)ś formowało
formowaliście
+(e)ście formowali
formowałyście
+(e)ście formowały
3 os. formował
formowała
formowało
formowali
formowały

bezosobnik: formowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę formował
będę formować
będę formowała
będę formować
będę formowało
będę formować
będziemy formowali
będziemy formować
będziemy formowały
będziemy formować
2 os. będziesz formował
będziesz formować
będziesz formowała
będziesz formować
będziesz formowało
będziesz formować
będziecie formowali
będziecie formować
będziecie formowały
będziecie formować
3 os. będzie formował
będzie formować
będzie formowała
będzie formować
będzie formowało
będzie formować
będą formowali
będą formować
będą formowały
będą formować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. formujmy
2 os. formuj
formujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. formowałbym
bym formował
formowałabym
bym formowała
formowałobym
bym formowało
formowalibyśmy
byśmy formowali
formowałybyśmy
byśmy formowały
2 os. formowałbyś
byś formował
formowałabyś
byś formowała
formowałobyś
byś formowało
formowalibyście
byście formowali
formowałybyście
byście formowały
3 os. formowałby
by formował
formowałaby
by formowała
formowałoby
by formowało
formowaliby
by formowali
formowałyby
by formowały

bezosobnik: formowano by

bezokolicznik: formować

imiesłów przysłówkowy współczesny: formując

gerundium: formowanie

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. formowanie
formowania
D. formowania
formowań
C. formowaniu
formowaniom
B. formowanie
formowania
N. formowaniem
formowaniami
Ms. formowaniu
formowaniach
W. formowanie
formowania

imiesłów przymiotnikowy czynny: formujący

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formujący
formujący
formujący
formujące
formująca
D. formującego
formującego
formującego
formującego
formującej
C. formującemu
formującemu
formującemu
formującemu
formującej
B. formującego
formującego
formujący
formujące
formującą
N. formującym
formującym
formującym
formującym
formującą
Ms. formującym
formującym
formującym
formującym
formującej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formujący
formujący
formujące
formujące
D. formujących
formujących
formujących
formujących
C. formującym
formującym
formującym
formującym
B. formujących
formujących
formujących
formujące
N. formującymi
formującymi
formującymi
formującymi
Ms. formujących
formujących
formujących
formujących

imiesłów przymiotnikowy bierny: formowany

liczba pojedyncza
m1 m2 m3 n1, n2 ż
M. formowany
formowany
formowany
formowane
formowana
D. formowanego
formowanego
formowanego
formowanego
formowanej
C. formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanemu
formowanej
B. formowanego
formowanego
formowany
formowane
formowaną
N. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowaną
Ms. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
formowanej
liczba mnoga
p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe
M. formowani
formowani
formowane
formowane
D. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych
C. formowanym
formowanym
formowanym
formowanym
B. formowanych
formowanych
formowanych
formowane
N. formowanymi
formowanymi
formowanymi
formowanymi
Ms. formowanych
formowanych
formowanych
formowanych

odpowiednik aspektowy: uformować

Składnia

bez ograniczeń + formować +
KOGO/CO
Data ostatniej modyfikacji: 25.03.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj