Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ósemka |
ósemki |
|
| D. | ósemki |
ósemek |
|
| C. | ósemce |
ósemkom |
|
| B. | ósemkę |
ósemki |
|
| N. | ósemką |
ósemkami |
|
| Ms. | ósemce |
ósemkach |
|
| W. | ósemko |
ósemki |
Pochodzenie
1. cyfra
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język pisanie
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości
Połączenia
- arabska, rzymska ósemka
Cytaty
|
Nie wiem [...], czy w tej poprawce ósemka zamieniona została przez pomyłkę na cyfrę 9, czy nie. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 25.06.2003 |
|
|
Sikhijski urzędnik przez pół godziny obracał na wszystkie strony mój paszport, próbując dociec, czy ósemka w dacie na wizowym stempelku przypadkiem nie jest szóstką. źródło: NKJP: Robert Stefanicki: Indie. Prezydent i premier ogłosili ogólnonarodową kampanię antykorupcyjną, Gazeta Wyborcza, 1997-10-02 |
|
|
Numer mój nagryzmolono, jak powiedziałem, bardzo niewyraźnie - druga ósemka mogła ujść za trójkę; w takim razie winienem był udać się do pokoju 3383. źródło: NKJP: Stanisław Lem: Pamiętnik znaleziony w wannie, 1961 |
2. numer
Definicja
Cytaty
2.a ząb
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | ząb mądrości |
Połączenia
- dolna, górna; lewa, prawa; ułamana; wyrwana; zdrowa, zepsuta; martwa; niewyrżnięta, zatrzymana ósemka
- próchnica; implant; ekstrakcja ósemki
- plomba z ósemki
- plomba; ubytek w ósemce
- kogoś boli ósemka; komuś ukruszyła się, komuś ułamała się, komuś złamała się; komuś wyrosła ósemka, komuś wychodzą, komuś wyrzynają się ósemki
- dłutować, stracić, usunąć, wyrwać; wstawić; plombować; leczyć ósemkę
Cytaty
|
Roberta poznała w gabinecie. Student prawa, był ostatnim pacjentem tego dnia, miał do wyrwania ósemkę z zakrzywionymi korzeniami, które uparcie trzymały się dziąsła. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005 |
|
|
Najczęściej zatrzymaniu ulegają dolne ósemki, czyli zęby mądrości oraz górne kły, czyli zęby trzecie. źródło: Internet |
|
|
Brak ósemek nie przeszkadza w prawidłowym gryzieniu czy w rozwoju zgryzu. Jeżeli jednak zęby wyrżną się tylko częściowo, być może trzeba będzie je usunąć. źródło: Internet |
|
|
Ósemka to ząb pełnowartościowy. Jeśli dobrze pełni swą funkcję, należy go zostawić. źródło: Internet |
2.b mieszkanie
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zapisywany niekiedy w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
Połączenia
- lokator, lokatorka, pan, pani, państwo, sąsiad, sąsiadka spod ósemki
- mieszkanie pod ósemką
- zadzwonić, zapukać pod ósemkę
- mieszkać pod ósemką
Cytaty
|
Kierowca miał podobno gorący interes do pewnej starej panny spod ósemki, jak plotkowała Lucyna, siostra Kurczaka, ale nas takie sprawy zupełnie nie obchodziły. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Światło i lęk. Opowiadania starej daty, 2003 |
|
|
Jedynie „ósemka” ma odgromnik, a raczej trudno ubłagać piorun, by trafiał akurat w ten blok. źródło: NKJP: (ASZ): Podhale - Niech piorun trafia w ósemkę..., Dziennik Polski, 08.08.2003 |
2.c szkoła
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zwykle zapisywany w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła
Połączenia
- uczniowie; absolwenci; dyrektor; patron ósemki
- dzieci, maturzyści, nauczyciele, uczniowie z ósemki
- ósemka kogoś kształci; kogoś wychowuje
- skończyć ósemkę
- chodzić, uczęszczać; zdawać; dostać się do ósemki
- uczyć się w ósemce
Cytaty
|
Na zajęciach, w ramach nauczania zintegrowanego, powstają kolorowe prace stworzone wyjątkowo sprawnymi paluszkami najmłodszych uczniów „ósemki”. źródło: NKJP: Papierowa terapia, Dziennik Polski, 2002-06-10 |
|
|
[...] w nadchodzącym roku szkolnym pozostaną w „ósemce” tylko klasy od IV do VI. Ostateczna likwidacja SP nr 8 planowana jest na 2004 rok. źródło: NKJP: (BK): „Ósemka” do likwidacji, Dziennik Polski, 2001-02-02 |
|
|
[...] studniówki w szkole trwają przynajmniej do północy. A uczniowie gnieźnieńskiego II LO zakończą zabawę dopiero o 4 rano. Podobnie w poznańskiej „ósemce”. źródło: NKJP: Wojciech Staszewski: Czy studniówki wyjdą ze szkól?, Gazeta Wyborcza, 1996-01-25 |
2.d autobus, tramwaj
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zwykle zapisywany w cudzysłowie.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Połączenia
- tramwajowa; spóźniona ósemka
- trasa (przejazdu); przystanek; motorniczy ósemki
- bilet na ósemkę
- ósemka jedzie, (nie) jeździ, (nie) kursuje, odjechała, podjeżdża, (nie) pojedzie; ósemka gdzieś nie dojeżdża; ósemka się gdzieś nie zatrzymuje; ósemka gdzieś (nie) skręca; komuś uciekła ósemka; ósemka się wykoleiła
- jeździć, pojechać ósemką
- wsiąść/wsiadać; przesiąść się do ósemki
- czekać na ósemkę
Cytaty
|
Po wykolejeniu się „ósemki” tramwaje stały w korkach na trasie z Bronowic do centrum. źródło: NKJP: Pieszo do pracy, Dziennik Polski, 1999-11-25 |
|
|
Natalia wsiadła do „ósemki”. Tramwaj był niemal pusty, więc znalazła siedzące miejsce. źródło: NKJP: Paulina Grych: Numer zerowy, 2007 |
|
|
Lubię tramwaje. Uwielbiam nimi jeździć. Najbardziej lubię ósemkę, osiemnastkę i jedenastkę. To nic, że jeżdżą jak chcą. źródło: Internet |
|
|
Poza szczytem „ósemka” kursuje bardzo rzadko. Jeśli z grafika wypadnie jeden autobus, pasażerowie muszą czekać prawie dwie godziny na następny. źródło: Internet |
2.e rozmiar
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań
Połączenia
- duża, mała ósemka
- ósemka jest na kogoś za ciasna, za duża, za mała, za szeroka, za wąska; ósemka leży na kimś idealnie
- nosić; przymierzyć, zmierzyć ósemkę
- (nie) wejść / (nie) wchodzić w ósemkę
Cytaty
|
Pierwszy sklep budzi nasz obopólny uśmiech – to dla jakichś podstarzałych latawic, decydujemy zgodnie. Drugi – też na nic, bo tutaj rozmiary zaczynają się od ósemki, ja zaś noszę w porywach szóstkę. źródło: Internet |
|
|
Kupując w czasie ciąży nowe buty dobrze jest dodatkowo sprawdzić swój rozmiar. Zbliżający się poród może sprawić, że normalna szóstka zmieni się w siódemkę lub ósemkę! źródło: Internet |
2.f karta
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Połączenia
- czarna, czerwona ósemka
- ósemka karo, kier, pik, trefl
- ósemka jakiegoś koloru
- ósemka w karach, w kierach, w pikach, w treflach
- dołożyć, kłaść, położyć, rzucić, wyłożyć; dobrać, wyciągnąć, wziąć ósemkę; wyrzucić ósemki
- wyjść ósemką
Cytaty
|
Zginął przy stoliku, od strzału w plecy, zapatrzony w swojego fulla z trzech asów i dwóch ósemek, który od tamtego czasu, po dziś dzień, nazywany jest Fullem Śmierci. źródło: NKJP: Adam Molenda: Świat szulerów, Dziennik Polski, 2001-03-31 |
|
|
Cały trik polega na tym, aby odpowiednio ułożyć karty przed występem. Powinno to wyglądać mniej więcej tak: od góry talii ósemka karo, dziewiątka kier, ósemka kier, reszta talii, dziewiątka karo. źródło: Internet |
|
|
Z pełnej talii najpierw wybrano 28 kart - od ósemek do asów - a następnie 25 z nich wyłożono równo w pięciu rzędach [...]. źródło: Internet |
3. osoby
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz zwykle używany zamiast liczebnika ośmioro .
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości
Połączenia
- wioślarska; czołowa, finałowa; zwycięska ósemka
- ósemka dzieci, kobiet, mężczyzn; ćwierćfinalistów, finalistów; graczy, zawodników; uczestników; laureatów
- awans, wejście do ósemki najlepszych
- awansować do ósemki najlepszych
- grać w ósemkę
Cytaty
|
[...] ósemka najlepszych znawców zagadnień związanych z Unią Europejską będzie reprezentować Małopolskę na zawodach ogólnopolskich. źródło: NKJP: (WT): Ambasadorowie Unii, Dziennik Polski, 2002-01-21 |
|
|
Kursowy bus wiozący do Kielc ósemkę pasażerów zderzył się dziś rankiem na wiadukcie nieopodal Szczukowic (powiat kielecki) z dostawczym mercedesem. źródło: NKJP: /minos/: Zderzenie z busem, Echo Dnia, 2007-09-10 |
|
|
W miniony weekend właśnie na tym dystansie awansował do najlepszej ósemki pływaków na świecie wśród seniorów. źródło: NKJP:Bez chwili wytchnienia, Dziennik Polski, 2003-07-30 |
|
|
Podczas pięciodniowego zgrupowania przed wyjazdem lekarze robili zawodnikom badania i próby wysiłkowe. Cała ósemka uzyskała pozytywne wyniki. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Nie chodzi o medale, Gazeta Wyborcza, 1996-07-17 |
Składnia
|
+ | ósemka | + |
(KOGO)
|
4. szereg
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości
Połączenia
- przemarsz; szarża ósemkami
- sformować ósemki
- iść, chodzić, maszerować, odmaszerować, przemaszerować; stać; ustawić się; atakować ósemkami; poustawiać kogoś, ustawić kogoś ósemkami
Cytaty
|
Szli ósemkami noga za nogą, jednak mimo to, co chwilę któryś usuwał się na ziemię. źródło: KWSJP: Henryk Panas: Na rozstajnych drogach, 1974 |
5. pokój
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny turystyka
KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie szczegółowe określenia ilości
Połączenia
- duża, mała, przestronna; wolna; narożna; umeblowana ósemka
- ósemka z dostawką; z aneksem kuchennym, z łazienką; z balkonem
- cena za ósemkę
- miejsce w ósemce
- ósemka ileś kosztuje
- zarezerwować ósemkę
- zapłacić za ósemkę
Cytaty
|
Każdy znajdzie u nas pokój dla siebie. Mamy do dyspozycji dwójki, czwórkę z łazienką, szóstki, ósemkę i dziesiątkę. źródło: Internet |
6. część
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,
Połączenia
- ósemka jabłka, jaja, pomidora...
- kroić, pokroić coś; dzielić, podzielić coś na ósemki; podzielony na ósemki; pokrojony w ósemki
Cytaty
|
Wkrótce stanął przede mną srebrny półmisek z pięknie ułożonym na zielonej sałacie tuzinem czerwonych raków, posypanych koperkiem i przybranych ósemkami cytryny. źródło: NKJP: Piotr Bikont, Gazeta Wyborcza, 1994-08-19 |
|
|
Tak ubrane towarzystwo podchodzi do stołu, przy którym Pani i Pan domu, każdy ze swym talerzykiem z ósemkami jaja w ręce, składają wszystkim i sobie na końcu życzenia, po czym każdy bierze takiż talerzyk i ze swej strony składa wszystkim życzenia. źródło: NKJP: Wielkanocny stół (II), Dziennik Polski, 2004-04-03 |
|
|
Chleb już dzielono na ósemki, a ludzie w ogonku mdleli. Z nóg zwalał zapach świeżego pieczywa. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
|
Na półmisku układamy sałatę, potem pomidory krojone w ósemkę, cebulę krojoną w krążki, paprykę, ogórek [...]. źródło: Internet |
Składnia
|
|
+ | ósemka | + |
(CZEGO)
|
7.a znak
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | nuta |
Połączenia
- ósemki na pięciolinii; w partyturze
- zapisywać ósemki
Cytaty
|
Zapisuje ćwierćnuty i ósemki na pięciolinii. Uczy się piosenki. źródło: Internet: sprdziostow.chelmiec.pl |
|
|
[...] dyrygent zbiega z podium między pulpity, by zaznaczyć własnoręcznie ołówkiem w nutach tę ósemkę. źródło: Lech Niekrasz: Sala musi płakać, nie orkiestra, Przekrój, nr 1706-1707, 1977 (witoldrowicki.com) |
7.b dźwięk
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | nuta |
Połączenia
- ósemka z kropką
- ćwierćnuty i ósemki
- wartość rytmiczna ósemki; sekwencja ósemek
- grać, zagrać, wygrywać ósemki
Cytaty
|
Kiedy na przykład schemat zmieniał się z 3/16 na 2/8, Koussevitzky nieodmiennie spowolniał szesnastki albo przyspieszał ósemki, topiąc wszystko w bezkształtnych neutralnych triolach. źródło: NKJP: Janina Kumaniecka: Saga rodu Słonimskich, 2003 |
|
|
[...] w całej nucie występują cztery ćwierćnuty. Możemy je jeszcze podzielić na ósemki, a te na szesnastki. źródło: Internet |
|
|
W muzyce dawnej jako jednostki metrycznej używano całych nut lub półnut. W czasach nowożytnych zaczęto używać ćwierćnut oraz ósemek [...]. źródło: Internet: szkolnictwo.pl |
8. kształt
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury
Połączenia
- pokaz ósemek
- robić, wykonać/wykonywać ósemkę; wywijać; zataczać; kręcić (w powietrzu) ósemki
Cytaty
|
Młodzi kierowcy wjeżdżali do garażu, parkowali pojazd przodem, „na kopertę”, przejeżdżali też przez słupkowy tunel. Motorem robili ósemki. źródło: NKJP: (KRM): Tunele i ósemki, Dziennik Polski, 2000-03-31 |
|
|
Niestety każdy z samolotów wykonywał praktycznie identyczny pokaz, wykonując kilka ósemek, niski przelot oraz na koniec lądowanie. źródło: Internet |
|
|
Na figurówkach łatwiej oczywiście kręcić piruety czy ósemki, za to na hokejówkach można osiągnąć większe prędkości, skuteczniej hamować czy szybciej zawrócić. źródło: Internet |
|
|
Kiedy trzeba polecieć dalej, pszczoła kręci ósemki, poruszając odwłokiem na boki. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Nawet nie kąśliwy giez, ale zwykła niebieska mucha wpełzła statecznemu koniowi w ucho, łaskotanie rzuciło mu łeb w dół i w górę, ogon skręciło w ósemkę [...]. źródło: NKJP: Henryk Rozpędowski: Charleston, 2002 |
9. do wspinaczki
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny turystyka
Połączenia
- ósemka zjazdowa
- ósemka do zjazdów
- zjazd na ósemce; opór liny w ósemce
- ósemka skręca linę
- stosować ósemkę do asekuracji
- zabezpieczać się/zabezpieczyć się ósemką
Cytaty
|
Takie też dwie kategorie utworzyliśmy. W obu do pokonania była drabinka sznurowa, zjazd na ósemce i wyjście do góry na przyrządach zaciskowych. źródło: NKJP: Grzegorz Albrzykowski: Speleomityng '97 w środku miasta, prasa, 1997 |
|
|
Do pokonania większości pionowych jaskiń Wyżyny wystarczy sprzęt używany do wspinaczki skałkowej (lina, uprząż, ósemka) [...]. źródło: Internet |
|
|
To, co najbardziej przeszkadza w działaniu ósemki – przystosowanej w rzeczywistości głównie do zjazdów, to zbyt szybkie przepuszczanie liny, a co za tym idzie zbyt późne jej wyhamowywanie. źródło: Internet |
10. węzeł
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny turystyka
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny hobby i zainteresowania
CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia zbiorniki wodne
Połączenia
- podwójna ósemka
- nauka wiązania ósemki
- wiązać, zawiązać ósemkę
Cytaty
|
Zalecanym węzłem do wiązania się liną jest dobrze zaciśnięta ósemka. źródło: Internet |
|
|
[...] nastąpiło rozwiązanie węzła (ósemka z pętlą) i poszkodowany zawisł na lince bezpieczeństwa przywiązanej do liny asekuracyjnej. źródło: Internet |
|
|
Kładę się na plecy i robię ósemkę z wolnej pętli. Wkładam w nią nogi, jak się da najgłębiej. Tam gdzie pętla się krzyżuje, wpinam karabinek. źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1972 |