Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *umoriti 'uśmiercić, zamęczyć, udręczyć'
Znaczenie pierwotne dobrze zachowane w staropolszczyźnie. Znaczenie współczesne 'zmniejszyć lub zlikwidować zobowiązania pieniężne; przerwać postępowanie karne, cywilne, administracyjne' rozwinęło się z przenośnego 'uznać za nieważne, unieważnić'; zob. morzyć
1. dług
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes handel i usługi
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | unieważnić |
Połączenia
- fiskus; bank, skarb państwa umorzył coś; gmina umorzyła coś
- umorzyć coś firmie; gminie
- umorzyć dług, kredyt, należności, odsetki, opłatę, podatek, pożyczkę, składki, wierzytelności, zadłużenie, zaległości podatkowe, zobowiązania; karę
- całkowicie, częściowo umorzyć
- podlegać, ulegać umorzeniu
- umorzyć i rozłożyć
Cytaty
Wśród podmiotów, którym w tym roku umorzono należności z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska, nie ma największego dłużnika - Huty im. T. Sendzimira. źródło: NKJP: Nie wszystko można darować, Dziennik Polski, 2003-10-09 |
|
Kupujący wierzytelności, np. szpitali, zgłaszają się [...] do izb skarbowych i proponują, że umorzą dług budżetu w zamian za zmniejszenie podatków. źródło: NKJP: Dług za podatek, Gazeta Wyborcza, 1993-10-26 |
|
Warunkiem zaniechania w całości lub w części poboru podatków, odroczenia płatności lub umorzenia zaległości podatkowych jest uzasadniony interes publiczny lub ważny interes podatnika. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 26.07.2000 |
|
[...] sprzyjało mu szczęście: umorzono mu część (a dokładniej mówiąc ponad jedną trzecią) zaciągniętych kredytów w ten sam sposób, w jaki umorzono wielu przedsiębiorcom, ale przecież - godzi się dodać - nie wszystkim. źródło: NKJP: Piort Gabryel, Marek Zieleniewski: Piąta władza czyli Kto naprawdę rządzi Polską?, 1998 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
umorzę |
umorzymy |
|||
2 os. |
umorzysz |
umorzycie |
|||
3 os. |
umorzy |
umorzą |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
umorzyłem +(e)m umorzył |
umorzyłam +(e)m umorzyła |
umorzyłom +(e)m umorzyło |
umorzyliśmy +(e)śmy umorzyli |
umorzyłyśmy +(e)śmy umorzyły |
2 os. |
umorzyłeś +(e)ś umorzył |
umorzyłaś +(e)ś umorzyła |
umorzyłoś +(e)ś umorzyło |
umorzyliście +(e)ście umorzyli |
umorzyłyście +(e)ście umorzyły |
3 os. |
umorzył |
umorzyła |
umorzyło |
umorzyli |
umorzyły |
bezosobnik: umorzono
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
umórzmy |
|
2 os. |
umórz |
umórzcie |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
umorzyłbym bym umorzył |
umorzyłabym bym umorzyła |
umorzyłobym bym umorzyło |
umorzylibyśmy byśmy umorzyli |
umorzyłybyśmy byśmy umorzyły |
2 os. |
umorzyłbyś byś umorzył |
umorzyłabyś byś umorzyła |
umorzyłobyś byś umorzyło |
umorzylibyście byście umorzyli |
umorzyłybyście byście umorzyły |
3 os. |
umorzyłby by umorzył |
umorzyłaby by umorzyła |
umorzyłoby by umorzyło |
umorzyliby by umorzyli |
umorzyłyby by umorzyły |
bezosobnik: umorzono by
bezokolicznik: umorzyć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
umorzywszy
gerundium: umorzenie
rodzaj gramatyczny: dk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | umorzenie |
umorzenia |
D. | umorzenia |
umorzeń |
C. | umorzeniu |
umorzeniom |
B. | umorzenie |
umorzenia |
N. | umorzeniem |
umorzeniami |
Ms. | umorzeniu |
umorzeniach |
W. | umorzenie |
umorzenia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: umorzony
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | umorzony |
umorzony |
umorzony |
umorzone |
umorzona |
D. | umorzonego |
umorzonego |
umorzonego |
umorzonego |
umorzonej |
C. | umorzonemu |
umorzonemu |
umorzonemu |
umorzonemu |
umorzonej |
B. | umorzonego |
umorzonego |
umorzony |
umorzone |
umorzoną |
N. | umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzoną |
Ms. | umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonej |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | umorzeni |
umorzeni |
umorzone |
umorzone |
D. | umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
C. | umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
B. | umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
umorzone |
N. | umorzonymi |
umorzonymi |
umorzonymi |
umorzonymi |
Ms. | umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
odpowiednik aspektowy: umarzać
Składnia
Rzosobowy | + | umorzyć | + |
CO +
(KOMU)
|
2. śledztwo
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | skończyć |
Połączenia
- komornik, sąd umorzył coś; policja, prokuratura umorzyła coś
- umorzyć dochodzenie, postępowanie, sprawę, śledztwo
- umorzyć na jakiś okres; na podstawie któregoś artykułu
- umorzyć z jakiegoś powodu
- bezprawnie, prawomocnie; warunkowo umorzyć
- postanowić umorzyć
- uzasadnienie umorzenia
Cytaty
Prokuratura Rejonowa dla Krakowa Śródmieścia umorzyła dochodzenie w sprawie rzekomej napaści na Ryszarda K. [...], któremu zabrano 130 tys. zł. źródło: NKJP: 130 tys. oddane czy zabrane?, Dziennik Polski, 1998-04-08 |
|
Po trzech tygodniach sąd zwolnił wszystkich podejrzanych, a sprawę umorzył z powodu przedawnienia. źródło: NKJP: Piotr Najsztub: Polityk z „Żelaza”?, Gazeta Wyborcza, 1993-08-28 |
|
Osoby, które wcześniej były uniewinnione lub w stosunku do których postępowanie umorzono, zostały przynajmniej pouczone przez sąd w określonym trybie prawnym o możliwości dochodzenia w przyszłości odszkodowania. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 18.02.1993 |
|
[...] prezydent [...] zrezygnował z urzędu i [...] zgodnie z prawem stał się zwykłym obywatelem [...]. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Polityka po amerykańsku, 1996 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
umorzę |
umorzymy |
|||
2 os. |
umorzysz |
umorzycie |
|||
3 os. |
umorzy |
umorzą |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
umorzyłem +(e)m umorzył |
umorzyłam +(e)m umorzyła |
umorzyłom +(e)m umorzyło |
umorzyliśmy +(e)śmy umorzyli |
umorzyłyśmy +(e)śmy umorzyły |
2 os. |
umorzyłeś +(e)ś umorzył |
umorzyłaś +(e)ś umorzyła |
umorzyłoś +(e)ś umorzyło |
umorzyliście +(e)ście umorzyli |
umorzyłyście +(e)ście umorzyły |
3 os. |
umorzył |
umorzyła |
umorzyło |
umorzyli |
umorzyły |
bezosobnik: umorzono
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
umórzmy |
|
2 os. |
umórz |
umórzcie |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
umorzyłbym bym umorzył |
umorzyłabym bym umorzyła |
umorzyłobym bym umorzyło |
umorzylibyśmy byśmy umorzyli |
umorzyłybyśmy byśmy umorzyły |
2 os. |
umorzyłbyś byś umorzył |
umorzyłabyś byś umorzyła |
umorzyłobyś byś umorzyło |
umorzylibyście byście umorzyli |
umorzyłybyście byście umorzyły |
3 os. |
umorzyłby by umorzył |
umorzyłaby by umorzyła |
umorzyłoby by umorzyło |
umorzyliby by umorzyli |
umorzyłyby by umorzyły |
bezosobnik: umorzono by
bezokolicznik: umorzyć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
umorzywszy
gerundium: umorzenie
rodzaj gramatyczny: dk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | umorzenie |
umorzenia |
D. | umorzenia |
umorzeń |
C. | umorzeniu |
umorzeniom |
B. | umorzenie |
umorzenia |
N. | umorzeniem |
umorzeniami |
Ms. | umorzeniu |
umorzeniach |
W. | umorzenie |
umorzenia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: umorzony
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | umorzony |
umorzony |
umorzony |
umorzone |
umorzona |
D. | umorzonego |
umorzonego |
umorzonego |
umorzonego |
umorzonej |
C. | umorzonemu |
umorzonemu |
umorzonemu |
umorzonemu |
umorzonej |
B. | umorzonego |
umorzonego |
umorzony |
umorzone |
umorzoną |
N. | umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzoną |
Ms. | umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonej |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | umorzeni |
umorzeni |
umorzone |
umorzone |
D. | umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
C. | umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
umorzonym |
B. | umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
umorzone |
N. | umorzonymi |
umorzonymi |
umorzonymi |
umorzonymi |
Ms. | umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
umorzonych |
odpowiednik aspektowy: umarzać
Składnia
Rzosobowy | + | umorzyć | + |
CO
|