Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *žędati 'pragnąć czegoś, łaknąć, prosić'
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | domagać się |
Połączenia
- klient, porywacz, prokurator, terrorysta żąda; obywatele, pielęgniarki, pracownicy, rolnicy, strajkujący, związkowcy żądają
- żądać dowodów, dymisji, gwarancji, informacji, interwencji, kary, łapówki, obniżenia podatków, odpowiedzi, odszkodowania, okazania, okupu, podwyżki, potwierdzenia, przeprosin, rekompensaty, sprawiedliwości, szacunku, umorzenia, unieważnienia, wycofania, wypłaty, zadośćuczynienia, zwrotu
- żądać czegoś od dłużnika, od państwa, od pracowników, od szpitala, od władzy
Cytaty
|
Biali plantatorzy żądali coraz głośniej wypędzania tubylczych plemion daleko na Zachód. źródło: KWSJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994 |
|
|
Żądano ode mnie coraz to nowych zaświadczeń i zapewnień, że po operacji powrócę natychmiast do kraju. źródło: KWSJP: Halina Poświatowska: Opowieść dla przyjaciela, 1967 |
|
|
Związkowcy żądają ochrony polskiego rynku wewnętrznego. źródło: KWSJP: Chłopi chcą do Unii, Dziennik Polski, 1998-03-05 |
|
|
[...] papież przez nuncjusza domagał się sprawiedliwości u króla polskiego. Żądał, by Zygmunt Waza, jako katolik, wierny syn Kościoła, ukarał należycie niesłychaną zbrodnię i pomścił zniewagę. źródło: KWSJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1953 |
|
|
Żądają od nas, abyśmy składali ofiary ich bogom i uwielbiali ich mędrców! źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
żądam |
żądamy |
|||
| 2 os. |
żądasz |
żądacie |
|||
| 3 os. |
żąda |
żądają |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
żądałem +(e)m żądał |
żądałam +(e)m żądała |
żądałom +(e)m żądało |
żądaliśmy +(e)śmy żądali |
żądałyśmy +(e)śmy żądały |
| 2 os. |
żądałeś +(e)ś żądał |
żądałaś +(e)ś żądała |
żądałoś +(e)ś żądało |
żądaliście +(e)ście żądali |
żądałyście +(e)ście żądały |
| 3 os. |
żądał |
żądała |
żądało |
żądali |
żądały |
bezosobnik: żądano
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę żądał będę żądać |
będę żądała będę żądać |
będę żądało będę żądać |
będziemy żądali będziemy żądać |
będziemy żądały będziemy żądać |
| 2 os. |
będziesz żądał będziesz żądać |
będziesz żądała będziesz żądać |
będziesz żądało będziesz żądać |
będziecie żądali będziecie żądać |
będziecie żądały będziecie żądać |
| 3 os. |
będzie żądał będzie żądać |
będzie żądała będzie żądać |
będzie żądało będzie żądać |
będą żądali będą żądać |
będą żądały będą żądać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
żądajmy |
|
| 2 os. |
żądaj |
żądajcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
żądałbym bym żądał |
żądałabym bym żądała |
żądałobym bym żądało |
żądalibyśmy byśmy żądali |
żądałybyśmy byśmy żądały |
| 2 os. |
żądałbyś byś żądał |
żądałabyś byś żądała |
żądałobyś byś żądało |
żądalibyście byście żądali |
żądałybyście byście żądały |
| 3 os. |
żądałby by żądał |
żądałaby by żądała |
żądałoby by żądało |
żądaliby by żądali |
żądałyby by żądały |
bezosobnik: żądano by
bezokolicznik: żądać
imiesłów przysłówkowy współczesny:
żądając
gerundium: żądanie
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | żądanie |
żądania |
| D. | żądania |
żądań |
| C. | żądaniu |
żądaniom |
| B. | żądanie |
żądania |
| N. | żądaniem |
żądaniami |
| Ms. | żądaniu |
żądaniach |
| W. | żądanie |
żądania |
imiesłów przymiotnikowy czynny: żądający
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | żądający |
żądający |
żądający |
żądające |
żądająca |
| D. | żądającego |
żądającego |
żądającego |
żądającego |
żądającej |
| C. | żądającemu |
żądającemu |
żądającemu |
żądającemu |
żądającej |
| B. | żądającego |
żądającego |
żądający |
żądające |
żądającą |
| N. | żądającym |
żądającym |
żądającym |
żądającym |
żądającą |
| Ms. | żądającym |
żądającym |
żądającym |
żądającym |
żądającej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | żądający |
żądający |
żądające |
żądające |
| D. | żądających |
żądających |
żądających |
żądających |
| C. | żądającym |
żądającym |
żądającym |
żądającym |
| B. | żądających |
żądających |
żądających |
żądające |
| N. | żądającymi |
żądającymi |
żądającymi |
żądającymi |
| Ms. | żądających |
żądających |
żądających |
żądających |
imiesłów przymiotnikowy bierny: żądany
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | żądany |
żądany |
żądany |
żądane |
żądana |
| D. | żądanego |
żądanego |
żądanego |
żądanego |
żądanej |
| C. | żądanemu |
żądanemu |
żądanemu |
żądanemu |
żądanej |
| B. | żądanego |
żądanego |
żądany |
żądane |
żądaną |
| N. | żądanym |
żądanym |
żądanym |
żądanym |
żądaną |
| Ms. | żądanym |
żądanym |
żądanym |
żądanym |
żądanej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | żądani |
żądani |
żądane |
żądane |
| D. | żądanych |
żądanych |
żądanych |
żądanych |
| C. | żądanym |
żądanym |
żądanym |
żądanym |
| B. | żądanych |
żądanych |
żądanych |
żądane |
| N. | żądanymi |
żądanymi |
żądanymi |
żądanymi |
| Ms. | żądanych |
żądanych |
żądanych |
żądanych |
odpowiednik aspektowy: zażądać
Składnia
| Rzosobowy | + | żądać | + |
(od KOGO) +
CZEGO
|
| Rzosobowy | + | żądać | + |
(od KOGO) +
żeby ZDANIE
|