UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

cesarstwo

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

Zob. cesarz

1.a ustrój

Definicja

ustrój, w którym władzę sprawuje cesarz - władca

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

monarchia, ustrój

Połączenia

cesarstwo i papiestwo; konsulat i cesarstwo, republika i cesarstwo; monarchia, republika i cesarstwo
obalić, ustanowić cesarstwo

Cytaty

	W starożytnym Rzymie rozróżnić należy trzy okresy: monarchii, republiki i cesarstwa. źródło: NKJP: Timoo1239: Sąd, Wikipedia.pl, 2009-04-22
	Bonapartyzm w węższym sensie to frakcja polityczna dążąca do wskrzeszenia we Francji cesarstwa pod rządami rodziny Napoleona Bonaparte i jego bratanka Ludwika (Napoleona III). źródło: NKJP: MastiBot: Bonapartyzm, Wikipedia.pl, 2009-05-26
	Chcą odrodzenia Chin. Rewolucja w 1911 r. obala cesarstwo. Mao wraca do nauki w szkole pedagogicznej. źródło: NKJP: Mariusz Szczygieł: Cesarz ludowy, Gazeta Wyborcza, 1993-12-24
	Republika była dobra kiedy Rzym zajmował tylko terytorium miasta czy Italii, ale kiedy rozrósł się na wielkie imperium, potrzebna mu była scentralizowana władza, a ponieważ właściwie niemożliwym był powrót do monarchii, jedynym wyjściem okazało się być cesarstwo... źródło: NKJP: Jaki był najlepszy ustrój Starożytnego Rzymu?, forum.historia.org.pl
	Kiedy w 1918 r. upadło Cesarstwo, wraz z nim zakończyła się na terenie Niemiec epoka monarchii. źródło: NKJP: Piotr Winczorek: Wstęp do nauki o państwie, 1995

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	cesarstwo	cesarstwa
D.	cesarstwa	cesarstw
C.	cesarstwu	cesarstwom
B.	cesarstwo	cesarstwa
N.	cesarstwem	cesarstwami
Ms.	cesarstwie	cesarstwach
W.	cesarstwo	cesarstwa

1.b państwo

Definicja

państwo rządzone przez cesarza - władcę

Noty o użyciu

W nazwach państw pisane wielką literą, np. Cesarstwo Bizantyjskie, Cesarstwo Rzymskie.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

monarchia, państwo

Połączenia

cesarstwo austriackie, austro-węgierskie, bizantyjskie, chińskie, japońskie, niemieckie, rosyjskie, rzymskie, wschodniorzymskie, zachodniorzymskie; karolińskie; zachodnie
dwa, oba, trzy cesarstwa
cesarstwo Japonii; Bułgarów; Habsburgów, Karolingów
części, granice, gubernie, obszar, prowincje, stolica, tereny, terytorium, ziemie; władca; baron, hrabia, kawaler, książę, marszałek; spadkobiercy, sprzymierzeńcy; podział, rozpad, upadek; czasy, epoka cesarstwa; w obrębie, w okresie cesarstwa
porozumienie, stosunki, zbliżenie między cesarstwami; konflikt, spór, walka, wojna; pokój, przymierze, sojusz, traktat, unia z cesarstwem
rządy w cesarstwie
rządzić, władać, zarządzać cesarstwem
przyłączyć, włączyć do cesarstwa

Cytaty

	Kult cesarza Franciszka Józefa I był kultem ogólnopaństwowym, cementującym - jak się tylko to dało wcielić w życie - narody zamieszkujące cesarstwo. źródło: NKJP: Franz Joseph na Kazimierzu, Dziennik Polski - Pejzaż, 2002-11-23
	Wydaje się, że czytelnik, zapoznawszy się z tak przez nas szczegółowo przedstawioną działalnością ówczesnej dyplomacji europejskiej, a przede wszystkim dyplomacji trzech cesarstw, zgodzi się z autorem, że była ona prowadzona na poziomie dość wyrównanym. źródło: NKJP: Henryk Wereszycki: Sojusz trzech cesarzy. Walka o pokój europejski 1872–1878, 2010
	Dając cesarstwu ustawy zasadnicze, monarcha zastrzegł sobie prawo ustanowienia w swoim czasie również praw ogólnopaństwowych. źródło: NKJP: Ludwik Bazylow: Ostatnie lata Rosji Carskiej. Rządy Stołypina, 2008
	Hrabia Rosenberg-Orsini [...] był jedną z najważniejszych osób w cesarstwie, wysokim urzędnikiem państwowym, odpowiedzialnym za organizację i repertuar teatrów i opery wiedeńskiej. źródło: NKJP: Ireneusz Dembowski: Mozart nie był chamem, Gazeta Wyborcza, 1993-11-10
	Przez kilkanaście godzin w dniu 9 i 10 listopada Ebert był formalnie rzecz biorąc kanclerzem cesarstwa niemieckiego. źródło: NKJP: Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871-1918, 1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	cesarstwo	cesarstwa
D.	cesarstwa	cesarstw
C.	cesarstwu	cesarstwom
B.	cesarstwo	cesarstwa
N.	cesarstwem	cesarstwami
Ms.	cesarstwie	cesarstwach
W.	cesarstwo	cesarstwa

2. prasowe

Definicja

wielka firma o bardzo dużym znaczeniu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes funkcjonowanie firm i przedsiębiorstw

Cytaty

W Korei Południowej dotyczy to leciwego Czun Ju Yunga (od dziesięcioleci kontrolującego cesarstwo Hyundaia).

źródło: NKJP: Piotr Gabryel, Marek Zieleniewski: Piąta władza czyli Kto naprawdę rządzi Polską? ,1998

Zarozumiały milioner Alexander [...] marzy o tym, by być jak Aleksander Wielki. Chce zapanować nad światem i stworzyć swoje cesarstwo przemysłowe.

źródło: Internet

Stwórcą największego cesarstwa prasowego II RP był Marian Dąbrowski, okaziciel pamiętnika „Objaśniany Kuryer Dzienny”.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	cesarstwo	cesarstwa
D.	cesarstwa	cesarstw
C.	cesarstwu	cesarstwom
B.	cesarstwo	cesarstwa
N.	cesarstwem	cesarstwami
Ms.	cesarstwie	cesarstwach
W.	cesarstwo	cesarstwa

Składnia

	+	cesarstwo	+	JAKI
	+	cesarstwo	+	CZEGO

3. cesarz z cesarzową

Definicja

cesarz i jego żona

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Połączenia

oboje cesarstwo

Cytaty

Gdy cesarstwo uklękli na przygotowanych klęcznikach, rozpoczęło się nabożeństwo z towarzyszeniem chóru. Po modłach błagalnych biskup Sapieha udzielił błogosławieństwa i odprowadził parę cesarską do wyjścia.

źródło: NKJP: PAWEŁ STACHNIK: Cesarska para w Krakowie, Dziennik Polski, 2005-05-07

Na kilka minut przedtem, oboje cesarstwo wraz z następcą tronu zajęli miejsca w przeznaczonej im loży.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.		cesarstwo
D.		cesarstwa
C.		cesarstwu
B.		cesarstwa
N.		cesarstwem
Ms.		cesarstwu
W.		cesarstwo

4. w biologii

Definicja

biol.

najszersza grupa w systematyce organizmów żywych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt

Połączenia

cesarstwo bezjądrowych, jądrowych; jądrowców

Cytaty

	W zależności od ujęcia systematycznego jądrowce są traktowane jako domena, królestwo, nadkrólestwo, lub cesarstwo. źródło: NKJP: DumZiBoT: Jądrowce, Wikipedia.pl, 2009-06-01
	Położenie królestwa w hierarchii taksonomicznej wygląda następująco: domena lub cesarstwo, królestwo (regnum), gromada (divisio) dla roślin lub typ (phylum) dla zwierząt [...]. źródło: NKJP: SieBot: Królestwo (biologia), Wikipedia.pl, 2009-05-31
	Poniżej ukazana jest pozycja systematyczna mrówek (rodzina Formicidae) w świecie organizmów żywych [...] cesarstwo: Eukaryota (jądrowe), królestwo: Animalia (zwierzęta), podkrólestwo: Eumetazoa (wielokomórkowce właściwe) [...]. źródło: Internet
	Podział Cavaliera-Smitha /1998/ Dzieli organizmy żywe na 6 królestw, w obrębie 2 cesarstw [...]. źródło: Internet
	Istnieje też alternatywny podział na dwa cesarstwa (Prokaryota [Bacteria] i Eukaryota) z sześcioma królestwami [...]. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	cesarstwo	cesarstwa
D.	cesarstwa	cesarstw
C.	cesarstwu	cesarstwom
B.	cesarstwo	cesarstwa
N.	cesarstwem	cesarstwami
Ms.	cesarstwie	cesarstwach
W.	cesarstwo	cesarstwa

5. styl

Definicja

szt. pot.

styl w sztuce typowy dla czasu panowania cesarza Napoleona I, charakteryzujący się odwołaniami do antyku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka prądy, kierunki i kategorie artystyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

empire I

Cytaty

Trzeba dokonać wyboru. Albo pseudoklasycyzm i cesarstwo, sala kongresowa Pałacu Kultury, bizantyńskie kopuły i renesansowe arkady, czerwone plusze, kolumny, złocenia i baldachim, patetyczność, fasadowość, retoryka, wzniosłość i dydaktyzm, albo dyscyplina rytmu i materiału, drwina, entuzjazm i ryzyko artystyczne, skrót i namiętność [...].

źródło: NKJP: Ukąszenie Gogola albo o straconych złudzeniach, Gazeta Wyborcza, 1995-02-10

Chyba nie może pan narzekać na brak stylu. Proszę tylko spojrzeć na drzwi od pokoju dziadunia. Czyste cesarstwo.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 3, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	cesarstwo	cesarstwa
D.	cesarstwa	cesarstw
C.	cesarstwu	cesarstwom
B.	cesarstwo	cesarstwa
N.	cesarstwem	cesarstwami
Ms.	cesarstwie	cesarstwach
W.	cesarstwo	cesarstwa

Inne uwagi

Zwykle lp

Data ostatniej modyfikacji: 18.03.2025