UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

nożyce

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. nożyce
D. nożyc
C. nożycom
B. nożyce
N. nożycami
Ms. nożycach
W. nożyce

Pochodzenie

psł. *nožica, l.m. nožicě

Forma prasłowiańska od psł. *nožь z przyrostkiem *-ica; pierwotnie chyba 'przyrząd do cięcia złożony z dwóch noży'; zob.  nóż 

1. krawieckie

Definicja

duże narzędzie do cięcia złożone z dwóch złączonych pośrodku ostrzy z otworami na palce po drugiej stronie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka sprzęty domowe i przedmioty codziennego użytku

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca materiały i narzędzia pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  narzędzie

Połączenia

  • wielkie; krawieckie; specjalne nożyce
  • nożyce do blachy, do metalu; do cięcia, do przycinania czegoś, do strzyżenia (owiec), do żywopłotu
  • szczęk nożyc
  • użyć nożyc
  • znaleźć nożyce
  • obcinać, odciąć, przeciąć, przecinać nożycami

Cytaty

Nożyce krawieckie beznamiętnie tną sukno i podszewkową satynę.

źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Skaza, 2006

Prokuratura [...] prowadzi postępowanie wyjaśniające w sprawie pacjentki, której pozostawiono w jamie otrzewnej nożyce.

źródło: NKJP: Elżbieta Mosingiewicz: Nożyce w brzuchu, Gazeta Wyborcza, 1994-06-18

Na beczce siedzi Chłopiec. Przy nim stoi Mężczyzna z nożycami w ręce, strzyże jego za długie włosy.

źródło: NKJP: Stanisław Mrożek:Jak zostałem filmowcem, 1975

Nastoletni przestępca kradł jednoślady, wykorzystując nieuwagę ich właścicieli. Metalowe zabezpieczenia przecinał nożycami do żywopłotów.

źródło: NKJP: Konrad Przezdzięk: Zagrożone jednoślady, 2004-06-15

W czasie przeszukania aut znaleziono nożyce do cięcia drutu oraz rękawice gumowe.

źródło: NKJP: (dan): Inowrocław: Policjanci rozbili szajkę włamywaczy do automatów do gier zręcznościowych, Gazeta Pomorska, 2009-09-25

Składnia

bez ograniczeń + nożyce +
do CZEGO
bez ograniczeń + nożyce +
JAKIE

2. hydrauliczne

Definicja

techn. 
maszyna, której częścią roboczą są różnego kształtu, zwierające się ostrza

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  maszyna

Cytaty

Strażacy z pomocą nożyc hydraulicznych odcięli widełki motoroweru, dzięki czemu udało się uwolnić nogę pięciolatki z koła.

źródło: NKJP: (acz): Miś na pocieszenie, Tygodnik Rybnicki, 2008-02-26

Do formowania żywopłotów stosujemy typowe oburęczne nożyce żywopłotowe, a jeśli mamy dużą powierzchnię do formowania to możemy zastosować nożyce mechaniczne spalinowe.

źródło: NKJP: Adam Szcześniak: Ogród z płotem, Dziennik Łódzki, 2006-06-23

Składnia

bez ograniczeń + nożyce +
JAKIE

3. w gimnastyce

Definicja

sport. 
ćwiczenie gimnastyczne polegające na wykonywaniu wyprostowanymi w kolanach nogami naprzemiennych ruchów przypominających ruch zwierających się ostrzy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport czynności związane ze sportem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ćwiczenie

Połączenia

  • pionowe, poziome nożyce

Cytaty

Nie należy pomijać ćwiczeń mięśni skośnych brzucha, które polegają na wykonywaniu skrętów tułowia zarówno w leżeniu, jak i w siadzie. Do tej grupy ćwiczeń należą: [...] siady równoważne z różnym układem rąk i nóg - nożyce nóg pionowe, poziome, „rowerek”.

źródło: NKJP: Barbara Janowska, Barbara Seredyńska: Podręcznik tanecznej techniki wolnej, 2006

Nożyce to jedno z mniej lubianych ćwiczeń, wiele osób pamięta je jeszcze ze szkolnych zajęć na W-F'ie. Jednak trzeba pamiętać, że jest to dobre ćwiczenie i jeżeli chcesz wyćwiczyć mięśnie brzucha, budując zgrabną sylwetkę, to po prostu musisz robić nożyce.

źródło: Internet: sport.spryciarze.pl/zobacz/jak-cwiczyc-miesnie-brzucha-nozyce

Nożyce okrężne stanowią najtrudniejszą formę tego ćwiczenia na płaski brzuch.

źródło: Internet: jejswiat.pl/2870,cwiczenia-na-talie

4. cen

Definicja

książk. 
niepożądana rozpiętość wartości w obrębie wskazanych zjawisk

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  rozpiętość

Połączenia

  • nożyce cen
  • nożyce rozwierają się

Cytaty

Ekonomiści twierdzą, że w najbliższych miesiącach nożyce cenowe między bydłem a świniami będą się coraz bardziej rozwierać, zgodnie z zasadą podaży i popytu.

źródło: NKJP: Krystyna Naszkowska: Rolnictwo, Gazeta Wyborcza, 1996-05-13

Rozwierające się nożyce nierówności społecznych, nieuniknione wobec poprzedniej równości w biedzie, która była punktem startu transformacji postkomunistycznej, jedynie pogłębiły te nastroje społeczne.

źródło: NKJP: Edmund Wnuk-Lipiński: Demokratyczna rekonstrukcja : z socjologii radykalnej zmiany społecznej, 1996

Na nożycach cen zarabiał pośrednik (handlarz), skupujący po niskich cenach towary wiejskie i próbujący je sprzedać na miejskich targowiskach.

źródło: NKJP: Alicja Dybkowska, Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn: Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, 1994

Według obliczeń [...] nożyce między eksportem a importem zwiększą się o niemal kolejny miliard euro.

źródło: NKJP: Trupy w szafie, Gazeta Wrocławska, 2003-01-29

Faktycznie ostatnio rozwierają się nożyce między poziomem produkcji i dochodami wielu firm a oczekiwaniami płacowymi niektórych załóg.

źródło: NKJP: Paweł Tarnowski: Nie przegrzać i nie schłodzić, 2009-05-02

Składnia

bez ograniczeń + nożyce +
JAKIE
bez ograniczeń + nożyce +
CZEGO
bez ograniczeń + nożyce +
między CZYM

Przysłowia

Uderz w stół, a nożyce się odezwą
Uderz w stół, nożyce się odezwą
Uderz ręką w stół, a nożyce się odezwą
Data ostatniej modyfikacji: 14.04.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN