UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kapitan

Chronologizacja

2 połowa XVI w., SPXVI

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kapitan	kapitanowie	ndepr
M.	kapitan	kapitany	depr
D.	kapitana	kapitanów
C.	kapitanowi	kapitanom
B.	kapitana	kapitanów
N.	kapitanem	kapitanami
Ms.	kapitanie	kapitanach
W.	kapitanie	kapitanowie	ndepr
W.	kapitanie	kapitany	depr

Pochodzenie

łac. śred. capitaneus 'naczelny; dowódca'

1. w wojsku

Definicja

osoba zajmująca w hierarchii wojskowej pozycję wyższą niż porucznik, a niższą niż major

Noty o użyciu

Jeżeli wyrazu kapitan używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np. kapitan przyszła , spotkanie z kapitan Anną Kowalską . Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.: spotkanie z nowym kapitanem, Alicją Kowalską .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna osoby związane z wojskiem i wojną

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

oficer

Połączenia

angielski, niemiecki, rosyjski...; emerytowany; młodszy, starszy kapitan
kapitan Baniak, Grabowski, Kloss...
kapitan artylerii, marynarki wojennej; Armii Czerwonej, Wehrmachtu
kapitan i porucznik; major i kapitan
pan, towarzysz kapitan
ciało, oczy; dystynkcje, mundur; dowództwo, rozkaz; oddział; stopień; opowieści, wspomnienia kapitana
rozmowa z kapitanem
kapitan dowodził kimś/czymś; zginął
zameldować kapitanowi
awansować na kapitana

Cytaty

	Legion Wschodni zaczął tworzyć kapitan Józef Haller, późniejszy generał i dowódca polskiej armii we Francji. źródło: NKJP: redakcja: Legendy legionów: Siódemka ułanów Beliny, Tygodnik Ciechanowski, 2006-10-06
	To rozkaz. Jestem kapitanem Wojska Polskiego. Właśnie zmobilizowanym. Masz mnie słuchać. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Kisuny, 2008
	Pułkownicy i majorzy wzywają do siebie kapitanów i poruczników. Ci zaś, by się wykazać, rozkazują swoim wojskom przeprowadzić obławę w najbliższej wsi, aresztować kilkunastu chłopów jako ukrywających się partyzantów, ostrzelać jakiś las. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004
	W 1993 r. minister obrony narodowej mianował go na stopień kapitana, 4 lata temu na stopień majora. źródło: NKJP: (WOJ): Syn racławickiej ziemi, Dziennik Polski, 2002-11-23
	Musimy przecież uczcić jakoś koniec wojny. I nasze plany, kapitanie. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948

Skróty

kpt.

2. statku

Definicja

osoba kierująca załogą statku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

marynarz

Połączenia

kapitan jachtowy
kapitan holownika, jachtu, kutra, okrętu, statku, żaglowca
kapitan i załoga
kabina kapitana

Cytaty

	Kapitan statku jest upoważniony do wystawiania listy załogi i dokonywania w niej wpisów, a także do dokonywania wpisów w książeczkach żeglarskich pracowników stanowiących załogę statku. źródło: NKJP: Dz.U. z 1991r. Nr 61, poz. 258
	Z. był kapitanem kutra, na którym w maju 1995 r. znaleziono 9,162 ton afrykańskiego haszyszu. źródło: NKJP: Marcin Baczyński: Gazeta Wyborcza: Tadeusz Z., Gazeta Wyborcza, 1997-06-06
	O ileż lepiej mieli kapitanowie branych do niewoli okrętów. Mogli odkręcić zawory kingstonów i z honorem, salutując, pójść na dno wraz ze swymi tajemnicami. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Czerwony byk, 2007
	Taki upalny dzień kapitanie. Może spuści pan gdzieś kotwicę i popływamy? źródło: NKJP: Grzmiące Wodospady Wiktorii, Dziennik Polski, 2001-07-21

Składnia

kapitan

(CZEGO)

Skróty

kpt.

3. samolotu

Definicja

pilot kierujący załogą samolotu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport powietrzny

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

pilot

Połączenia

kapitan samolotu; boeinga
kapitan i stewardesy

Cytaty

	[...] drugi pilot na 12 sekund przed utratą kontroli nad samolotem poprosił kapitana o zwiększenie do maksimum ciągu silników. źródło: NKJP: Stracona kontrola: Dziennik Polski, 2001-11-15
	Jego największą dumą jest syn Wojciech - pilot LOT-u, który w 1991 roku został najmłodszym na świecie kapitanem boeinga. źródło: NKJP: Nigel Short, Gazeta Wyborcza, 1993-10-01
	Stewardessa dostała polecenie od kapitana, by w sposób dyplomatyczny i delikatny poinformowała pasażerów o tym, że samolot ma awarię i za kilka chwil się rozbije. źródło: NKJP: Internet
	Wszyscy na lotnisku, a wiec stewardesy, kapitanowie samolotów, bagażowi i urzędnicy wyglądają tak samo. źródło: Internet

Składnia

kapitan

(CZEGO)

Skróty

kpt.

4. portu

Definicja

osoba kierująca pracą portu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Połączenia

kapitan portu

Cytaty

	[...] projektowana regulacja przewiduje obowiązek przedkładania kapitanowi portu formularza ewidencyjnego zawierającego informację o ładunku i pasażerach znajdujących się na pokładzie. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 31.03.2004
	Tu zaczął usprawiedliwiać kapitana, że w porcie jest on zawsze obarczony pracą i że sam osobiście stara się wszystkiego dopatrzyć. źródło: NKJP: Karol Olgierd Borchardt: Szaman morski, 1985
	[...] co łączy dwie ostatnie ofiary? Starego marynarza Ollenborga i kapitana portu rzecznego Wohsedta? źródło: NKJP: Marek Krajewski: Widma w mieście Breslau, 2005
	O rezygnacji ze sprzętu zarezerwowanego na weekend należy poinformować kapitana przystani minimum na trzy dni przed planowanym spływem. źródło: Internet: osir.czarnkow.pl

Składnia

kapitan

(CZEGO)

Skróty

kpt.

5. drużyny

Definicja

zawodnik kierujący drużyną sportową i reprezentujący ją podczas rozgrywek

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport osoby i organizacje związane ze sportem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

zawodnik

Połączenia

kapitan drużyny, reprezentacji, zespołu; gospodarzy, mistrzów Polski; Cracovii, Legii, Wisły
kapitan i trener
opaska kapitana

Cytaty

	W 83 min kapitalnej szansy nie wykorzystał kapitan gospodarzy [...], który po podaniu Pawła Kapusty strzelił mocno z 6 metrów, ale piłka odbiła się od poprzeczki [...]. źródło: NKJP: IV liga - Małopolska, Dziennik Polski, 2001-08-23
	[...] arbiter z Lublina nie dopatrzył się faulu na kapitanie „Czarnych Koszul” i Kielce mogły się cieszyć z pierwszego zwycięstwa [...]. źródło: NKJP: Sławomir Stachura: Niebo, piekło, Piechnaaa!, Echo Dnia, 2005-08-22
	[...] kapitanowie drużyn przystąpili do losowania sektorów i numerków startowych dla swoich zawodników. źródło: NKJP: Jarosław Ciepłuch: Wędkarze walczyli na kanale w Występie, Nakielski Czas, 2004-05-26
	Puchary i nagrody rzeczowe dla wszystkich zespołów wręczyli ich kapitanom wójt [...] i przewodniczący rady gminy [...]. źródło: NKJP: (sem): Dominował Kornowac, Nowiny Raciborskie, 2003-07-16

Składnia

kapitan

(CZEGO)

Frazeologizmy

kapitan żeglugi wielkiej

Data ostatniej modyfikacji: 02.02.2024