Chronologizacja
W znaczeniu 'łódź'. Postać bata w tym samym znaczeniu notowana od 1564 r. (SPXVI). Bat 'rzemień' poświadczony dopiero od XVIII w.
1.a rzemień
Definicja
Pochodzenie
psł. *batъ 'narzędzie do uderzania'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara
Połączenia
- bat w ręce, w ręku
- bat i lejce
- świst bata
- wziąć bat
- bić, ciąć, popędzać, smagnąć/smagać, trzaskać, uderzyć/uderzać, wywijać batem
- strzelić/strzelać z bata
Cytaty
|
Zaprzągł konie, siadł na furę, wziął bat, lejce i tak jeździł wokół miasta, aż się, panie, ściemniło. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
|
|
Woźnica strzelił z bata i furmanka powoli ruszyła przed siebie. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
|
|
- Złazić, co jest! - woła chłop i wyciąga bat w stronę chłopca. Julek puszcza się w pogoń. źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bat |
baty |
|
| D. | bata batu |
batów |
|
| C. | batowi |
batom |
|
| B. | bat |
baty |
|
| N. | batem |
batami |
|
| Ms. | bacie |
batach |
|
| W. | bacie |
baty |
1.b uderzenie
Definicja
Pochodzenie
psł. *batъ 'narzędzie do uderzania'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara
Cytaty
|
Konie zwolniły, zaczęły parskać, aż stanęły na drodze i mimo gróźb i batów ruszyć dalej nie chciały. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007 |
|
|
Tutaj piją tylko herbatę albo jogurt, nie piją kawy ani nic z alkoholu. Za picie alkoholu można dostać czterdzieści batów, nawet sześćdziesiąt, a jeżeli karę wymierza krzepki osiłek [...], zrobi nam na plecach niezłą jatkę. źródło: NKJP: Ryszard Kapuścińki: Szachinszach, 2005 |
|
|
Piekący bat spadł na plecy Kaliasa. I nie wiadomo, kiedy skończyłaby się kara, gdyby matka nie runęła oprawcy do nóg. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bat |
baty |
|
| D. | bata batu |
batów |
|
| C. | batowi |
batom |
|
| B. | bat |
baty |
|
| N. | batem |
batami |
|
| Ms. | bacie |
batach |
|
| W. | bacie |
baty |
Inne uwagi
Zwykle lm
2. na przestępców
Definicja
Pochodzenie
psł. *batъ 'narzędzie do uderzania'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa więzienie i kara
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | bicz |
Cytaty
|
Ostrzeżenia ostrzeżeniami, ale nie zmienia to faktu, że miejsca parkingowe dla niepełnosprawnych są nadal zajęte. Czy wystarczającym batem na kierowców-leni będzie publikowanie zdjęć ich aut z widocznymi rejestracjami w prasie? źródło: NKJP: PM: Kierowcy-lenie zajmują miejsca niepełnosprawnym, Sztafeta, 28/2007 |
|
|
Szkoda, że odchodzi tak kompetentna osoba! Była batem na wszystkich tych operatorów i walczyła o indywidualnego klienta. źródło: Internet: biznes.onet.pl |
|
|
Nie ma bata na radnego. Jeden z radnych Rady Miejskiej prawie od roku nie uczestniczy w sesjach i posiedzeniach komisji. Podobno przebywa w USA. Nic mu nie można zrobić. źródło: NKJP: ar: Lekceważy wyborców, Nowiny, 2006 |
|
|
Skarbówka ma kolejny bat na dłużników Skarbu Państwa, a że przy tym ucierpią ludzie poszkodowani w wypadkach to nieważne, a wszystko po to, „aby żyło się lepiej”. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Kibola z Legii czeka sprawa karna. Delegat: wreszcie mamy bata. źródło: Internet: legia.sport.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bat |
baty |
|
| D. | bata batu |
batów |
|
| C. | batowi |
batom |
|
| B. | bata bat |
baty |
|
| N. | batem |
batami |
|
| Ms. | bacie |
batach |
|
| W. | bacie |
baty |
Składnia
|
+ | bat | + |
na KOGO/CO
|
3. wędka
Definicja
Pochodzenie
psł. *batъ 'narzędzie do uderzania'
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny hobby i zainteresowania
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt hodowla i opieka nad zwierzętami; człowiek wobec zwierząt
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | wędka |
Cytaty
|
Bat jako wędka świetnie spisuje się w rękach profesjonalisty, jak i osoby stawiającej pierwsze kroki w wędkarstwie […]. źródło: Internet: Baty i uklejówki (wedkarski.com) |
|
|
Do łowienia na bata używa się przeważnie cienkich żyłek […]. źródło: Internet: Bat – jaki wybrać? (wedkuje.pl/) |
|
|
Mam zamiar się wybrać na małe jeziorko, aby łowić leszcze na bat. źródło: Internet: Leszcza na bata (splawik.com) |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2, m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bat |
baty |
|
| D. | bata |
batów |
|
| C. | batowi |
batom |
|
| B. | bata bat |
baty |
|
| N. | batem |
batami |
|
| Ms. | bacie |
batach |
|
| W. | bacie |
baty |
4. łódź
Definicja
Pochodzenie
wł. batto
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny
Cytaty
|
Łódź wymagała gruntownego remontu [...] wolontariusze fundacji w ciągu trzech tygodni przywrócili bata do życia. źródło: Internet: Bat nieuchwytny (jawisla.pl) |
|
|
Drewniana, płaskodenna łódź typu bat (dawniej takim podróżowano i przewożono piasek) o długości 12 m i szerokości 2 m. źródło: Internet: Rejs turystyczny batem RYTMAN (rokwisly.pl) |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | bat |
baty |
|
| D. | bata |
batów |
|
| C. | batowi |
batom |
|
| B. | bata |
baty |
|
| N. | batem |
batami |
|
| Ms. | bacie |
batach |
|
| W. | bacie |
baty |