UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

leczyć

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	leczę	leczymy
2 os.	leczysz	leczycie
3 os.	leczy	leczą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	leczyłem +(e)m leczył	leczyłam +(e)m leczyła	leczyłom +(e)m leczyło	leczyliśmy +(e)śmy leczyli	leczyłyśmy +(e)śmy leczyły
2 os.	leczyłeś +(e)ś leczył	leczyłaś +(e)ś leczyła	leczyłoś +(e)ś leczyło	leczyliście +(e)ście leczyli	leczyłyście +(e)ście leczyły
3 os.	leczył	leczyła	leczyło	leczyli	leczyły

bezosobnik: leczono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę leczył będę leczyć	będę leczyła będę leczyć	będę leczyło będę leczyć	będziemy leczyli będziemy leczyć	będziemy leczyły będziemy leczyć
2 os.	będziesz leczył będziesz leczyć	będziesz leczyła będziesz leczyć	będziesz leczyło będziesz leczyć	będziecie leczyli będziecie leczyć	będziecie leczyły będziecie leczyć
3 os.	będzie leczył będzie leczyć	będzie leczyła będzie leczyć	będzie leczyło będzie leczyć	będą leczyli będą leczyć	będą leczyły będą leczyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		leczmy
2 os.	lecz	leczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	leczyłbym bym leczył	leczyłabym bym leczyła	leczyłobym bym leczyło	leczylibyśmy byśmy leczyli	leczyłybyśmy byśmy leczyły
2 os.	leczyłbyś byś leczył	leczyłabyś byś leczyła	leczyłobyś byś leczyło	leczylibyście byście leczyli	leczyłybyście byście leczyły
3 os.	leczyłby by leczył	leczyłaby by leczyła	leczyłoby by leczyło	leczyliby by leczyli	leczyłyby by leczyły

bezosobnik: leczono by

bezokolicznik: leczyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: lecząc

gerundium: leczenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	leczenie	leczenia
D.	leczenia	leczeń
C.	leczeniu	leczeniom
B.	leczenie	leczenia
N.	leczeniem	leczeniami
Ms.	leczeniu	leczeniach
W.	leczenie	leczenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: leczący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	leczący	leczący	leczący	leczące	lecząca
D.	leczącego	leczącego	leczącego	leczącego	leczącej
C.	leczącemu	leczącemu	leczącemu	leczącemu	leczącej
B.	leczącego	leczącego	leczący	leczące	leczącą
N.	leczącym	leczącym	leczącym	leczącym	leczącą
Ms.	leczącym	leczącym	leczącym	leczącym	leczącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	leczący	leczący	leczące	leczące
D.	leczących	leczących	leczących	leczących
C.	leczącym	leczącym	leczącym	leczącym
B.	leczących	leczących	leczących	leczące
N.	leczącymi	leczącymi	leczącymi	leczącymi
Ms.	leczących	leczących	leczących	leczących

imiesłów przymiotnikowy bierny: leczony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	leczony	leczony	leczony	leczone	leczona
D.	leczonego	leczonego	leczonego	leczonego	leczonej
C.	leczonemu	leczonemu	leczonemu	leczonemu	leczonej
B.	leczonego	leczonego	leczony	leczone	leczoną
N.	leczonym	leczonym	leczonym	leczonym	leczoną
Ms.	leczonym	leczonym	leczonym	leczonym	leczonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	leczeni	leczeni	leczone	leczone
D.	leczonych	leczonych	leczonych	leczonych
C.	leczonym	leczonym	leczonym	leczonym
B.	leczonych	leczonych	leczonych	leczone
N.	leczonymi	leczonymi	leczonymi	leczonymi
Ms.	leczonych	leczonych	leczonych	leczonych

odpowiedniki aspektowe: uleczyć , wyleczyć

Pochodzenie

psł. *lěčiti

Forma prasłowiańska jest czasownikiem odrzeczownikowym od psł. *lěkъ 'środek leczniczy'; zob. lek

1. pacjenta

Definicja

przywracać zdrowie komuś lub jakiemuś narządowi za pomocą leków lub zabiegów

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie

Połączenia

lekarz leczy kogoś/coś
leczyć chorego, pacjenta; dzieci, gruźlików; serce, zęby
leczyć antybiotykami; dietą
leczyć w klinice, w przychodni, w szpitalu
leczyć za pieniądze
skutecznie leczyć; leczyć farmakologicznie; za darmo
umieć, zacząć leczyć

Cytaty

	Chcemy leczyć pacjentów, deklarowaliśmy to niejednokrotnie. Nie godzimy się jednak na warunki NFZ–u. źródło: NKJP: Teresa Szczepanek: Narodowy dla każdego?, Dziennik Zachodni, 2003-12-03
	Trzy dni po zabiegu mężczyzna mógł wyjść do domu. Gdyby nadal był leczony farmakologicznie, mógłby o tym zapomnieć. źródło: NKJP: Agnieszka Trojanowicz: Sercowa sprawa, Słowo Polskie. Gazeta Wrocławska, 2004-10-01
	Po leczeniu antybiotykami powinno się pamiętać o zwiększonej dostawie tej witaminy w pokarmach. Dawka dzienna witaminy K wynosi 1 mg. źródło: NKJP: Antonina Malinkiewicz: Dieta kobiety pracującej, 2006
	- Czy był pan leczony na AIDS? [...] - pytał rutynowo, mimo że wszystkie dane przesuwały się na monitorze wiszącym nad biurkiem. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Bóg zapłacz!, 2000
	Robiłem różnego rodzaju nalewki. Leczyłem ludzi z różnych przypadłości. źródło: NKJP: Andrzej Wójckiewicz: Przebudzenie Cheopsa czyli Jak uratować ludzi i Ziemię, 2005
	Matka nie zamierzała stosować się do takich zasad. Przed każdym wyjazdem do sanatorium, gdzie leczyła górne drogi oddechowe, szykowała do zabrania tyle rzeczy, że zmieszczenie ich w jednej walizce wydawało się niepodobieństwem. źródło: NKJP: Zbigniew Mentzel: Wszystkie języki świa, 2005

Składnia

Rz osobowy	+	leczyć	+	KOGO + (CZYM) + (na CO/z CZEGO)
Rz osobowy	+	leczyć	+	CO + (CZYM)

2. anginę

Definicja

stosować odpowiednie środki, aby zwalczyć chorobę i jakieś dolegliwości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie

Połączenia

leczyć anginę, astmę, cukrzycę, grypę, gruźlicę; wrzody żołądka, nowotwory; raka; rany, kontuzję; nerwicę; bezpłodność; kaca; urazy, zaburzenia, stany chorobowe
leczyć tabletkami, ziołami
leczyć w klinice, w szpitalu

Cytaty

Do Buska rocznie przyjeżdża leczyć reumatyzm aż 15 000 kuracjuszy, z czego z zagranicy jedynie ok. 150 - mówi dr Zygmunt Nowak, pracownik sanatorium.

źródło: NKJP: Paweł Wrabec, CUDZOZIEMCA NIE UZDROWIMY, Gazeta Wyborcza, 1994-09-17

Sok z pietruszki pomaga w leczeniu chorób oczu i nerwu wzrokowego, zaćmy, przy zapaleniu spojówek.

źródło: NKJP: Antonina Malinkiewicz: Dieta dla umysłu, 2008

Coraz więcej osób leczy niepłodność, mając nadzieję na poczęcie upragnionego dziecka.

źródło: NKJP: Ksawery Knotz: Seks, jakiego nie znacie. Dla małżonków kochających Bog, 2009

Składnia

Rz osobowy

leczyć

CO + (CZYM)

3. o lekach

Definicja

być skutecznym w zwalczaniu jakiejś choroby lub dolegliwości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie

Cytaty

Lekarze poszukiwali jego rogu, który starty na proszek był niezbędną substancją do wyrobu pigułek leczących gangrenę, wściekliznę, epilepsję i gorączkę.

źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Kabaret metafizyczny, 1994

Agat miał leczyć ukąszenie żmii i choroby oczu, ametyst był idealną odtrutką, szafir chronił przed zarazą, a chryzolit stanowił panaceum na melancholię i astmę.

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych : praca zbiorowa, 2004

Woń róży leczy też bóle głowy i żołądka wywołane stresem. Równie korzystnie na organizm działa olejek różany.

źródło: NKJP: (d), Piękno z róż, Dziennik Łódzki, 2004-02-14

Składnia

Rz nieżywotny

leczyć

4. smutek

Definicja

łagodzić przykre stany psychiczne

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Cytaty

– A ty nadal leczysz swoje złamane serce po tym, jak pani radiotechnik dała ci kosza? Uśmiechnąłem się. – To była pani mechanik.

źródło: NKJP: Marsylianka, Esensja, 2006-07

Hiszpania to była ona, a śmiali bojownicy – rzesza jej wielbicieli, gotowych rzucać rodziny, kochanki i narzeczone, aby paść u jej stóp i leczyć jej samotność.

źródło: NKJP: Antoni Libera: Madame, 1998

Składnia

leczyć

5. z kompleksów

Definicja

sprawiać, że ktoś pozbywa się jakichś cech, przekonań, uczuć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

leczyć z kompleksów, ze złudzeń, z nienawiści

Cytaty

Weszła i stanęła zdumiona przed portretem Józefa Cyrankiewicza z doklejonymi włosami Karola Marksa. - W ten sposób leczymy Heńka z kompleksów - wyjaśnił Kowalik.

źródło: NKJP: Leon Pawlik: Ankara, 1998

Przecie on to wpadł na pomysł działania na koła intelektualne zachodnioeuropejskie, żeby je leczyć z marksizmu, i jego dziełem był berliński Zjazd Obrońców Wolności Kultury w 1950 roku, z czego następnie wyłonił się amerykański Kongres Wolności Kultury w Paryżu, ale sam Koestler szybko stamtąd został wymanewrowany.

źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Abecadło Miłosza, 1997

Oczywiście można leczyć chandrę kolejnym romansem, tak jak wycisza się ból głowy za pomocą tabletki.

źródło: NKJP: Wojciech Eichelberger: Zatrzymaj się. Wojciech Eichelberger w rozmowach z Renatą Dziurdzikowską, 2009

Składnia

leczyć

KOGO + z CZEGO

6. system

Definicja

czynić lepszym, odpowiadającym normie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

leczyć system, sytuację

Cytaty

Jednak kandydatom (...) brakuje wizji, co dalej? A ja mówię - lecząc system, musimy na lepsze zmieniać edukację w Polsce! Dopiero wówczas będziemy mogli być spokojni o przyszłość kraju.

źródło: NKJP: www.borowski.pl

I dlaczego by nie leczyć złych skutków nie oglądając się na przyczynę?

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Bla-bla-bla, Gazeta Wyborcza, 1997-06-07

Minister zdrowia X, który oby jak najszybciej został zrekonstruowany w ramach rekonstrukcji rządu, usiłował leczyć śląską służbę zdrowia stosując jakże popularną w pewnych kręgach głodówkę.

źródło: NKJP: Agata Pustułka, Fakty i ludzie, Trybuna Śląska, 2002-12-27

Składnia

leczyć

CO + z CZEGO

Frazeologizmy

ktoś liże rany
ktoś leczy rany po czymś
leczenie klimatyczne

Przysłowia

Czas leczy rany

Data ostatniej modyfikacji: 18.06.2025