UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pierwszeństwo

Chronologizacja

2 połowa XVIII w., Bańk

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	pierwszeństwo	pierwszeństwa
D.	pierwszeństwa	pierwszeństw
C.	pierwszeństwu	pierwszeństwom
B.	pierwszeństwo	pierwszeństwa
N.	pierwszeństwem	pierwszeństwami
Ms.	pierwszeństwie	pierwszeństwach
W.	pierwszeństwo	pierwszeństwa

Inne uwagi

Zwykle lp

Pochodzenie

Zob. pierwszy

1. na skrzyżowaniu

Definicja

prawo do tego, aby wykonać określoną czynność lub aby ktoś wykonał określoną czynność lub aby coś się stało w związku z kimś lub czymś, o kim/czym mowa, wcześniej niż tę samą czynność wykona ktoś inny lub niż się to stanie w związku z kimś/czymś innym

Wymowa

[pierfszeństwo] lub pot. [pierszeństwo]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie kolejność

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

pierwszeństwo przejazdu
pierwszeństwo na drodze, na przejściu, na skrzyżowaniu; w kolejce; w dostępie do czegoś; w korzystaniu z czegoś
prawo pierwszeństwa
droga z pierwszeństwem (przejazdu)
ustąpić, udzielić pierwszeństwa
mieć; wymusić/wymuszać pierwszeństwo
rozstrzygać o pierwszeństwie

Cytaty

	O pierwszej urodzonej w nowym roku mieszkance gminy i powiatu wadowickiego informowaliśmy w czwartkowej „Gazecie Małopolskiej”. Wieczorem w pierwszym dniu 2003 roku urodziło się jeszcze dwóch chłopców. Najwyraźniej jednak chcieli być dżentelmenami, ustępując pierwszeństwa dziewczynce. źródło: NKJP: (MIC): Panowie się nie spieszyli, Gazeta Krakowska, 2003-01-04
	O zmroku cale to czworonożne towarzystwo cwałuje do domu, na przełaj przez pola tub elegancko - ulicami... Krowy mają pierwszeństwo według miejscowego kodeksu drogowego. źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Najludniejsza wyspa świata, Magazyn Polski, 1979
	Dotychczasowi akcjonariusze będą mieli prawo pierwszeństwa w objęciu 765 tys. nowych akcji w stosunku 4:1, tj. cztery akcje posiadane w dniu otwarcia subskrypcji będą uprawniać do poboru jednej nowej akcji. źródło: NKJP: Paweł Wujec: Ale potaniało, 1994-02-01
	Ostatnio zginął tam rowerzysta, który z drogi głównej zjeżdżał w lewo, w ulicę podporządkowaną, i nie udzielił pierwszeństwa przejazdu nadjeżdżającemu z przeciwka fiatowi uno. źródło: NKJP: Łamane pierwszeństwo, Dziennik Łódzki, 2003-07-12
	Paczka priorytetowa jest przewożona najszybszym środkiem transportu, mając pierwszeństwo przed przesyłkami ekonomicznymi. źródło: NKJP: E-Gwiazdor już buszuje w sieci... Jakie mamy prawa, kupując w internecie, Gazeta Pomorska, 2009-12-08

Składnia

pierwszeństwo

(przed KIM/CZYM)

2. Polski w świecie

Definicja

to, że ktoś lub coś jest lub był/było pierwszy/pierwsze w jakiejś klasyfikacji lub w sekwencji przedmiotów albo zdarzeń

Wymowa

[pierfszeństwo] lub pot. [pierszeństwo]

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie kolejność

Połączenia

pierwszeństwo Polski
pierwszeństwo w lidze; w świecie; w wynalezieniu czegoś

Cytaty

Wszystkim piłkarzom należą się słowa uznania. Zagrali z zębem, z pełnym zaangażowaniem i nasze pierwszeństwo w lidze nie podlega dyskusji.

źródło: NKJP: Stefan Leśniowski: Na podium, Gazeta Krakowska, 2004-08-04

Czego brak w przedłożonym budżecie, co w sposób zasadniczy rzutuje na to, czy wykorzystamy szansę, jaką jest pierwszeństwo Polski w procesie przemian obejmującym kraje naszego regionu?

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 03.03.1994

Tradycyjne listy zyskały konkurencję w postaci kartek pocztowych w latach 60. i 70. XIX wieku. Francuzi uważają, że taki sposób korespondencji wymyślił podczas wojny prusko-francuskiej 1870-1871 r. nieznany z nazwiska cenzor poczty polowej. [...] Pierwszeństwo w wynalezieniu kartki pocztowej przypisują sobie również Niemcy.

źródło: NKJP: Igor Cieślicki: Wiek życzeń, Trybuna Śląska, 2002-12-20

Składnia

pierwszeństwo

w CZYM

3. konstytucji nad ustawą

Definicja

książk.

to, że pewien obiekt jest uznawany za ważniejszy niż inny, z którym się go zestawia, lub za najważniejszy z podobnych obiektów

Wymowa

[pierfszeństwo] lub pot. [pierszeństwo]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

prymat

Cytaty

	W naszym myśleniu o kimś obcym, o innym, kategoria etniczna i nawet religijna mają pierwszeństwo przed kategorią socjologiczną... Powiemy przede wszystkim - Czarny, Arab, Włoch, a dopiero potem - chłop, inżynier, urzędnik itp. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Lapidarium I-III, 2008
	Sąd Najwyższy opowiedział się jednak [...] przeciw określaniu zakresu obowiązku alimentacji ułamkiem dochodu. W stabilnych, spokojnych czasach nie ma to większego znaczenia. Okazało się natomiast nie tyle niepraktyczne, co wręcz katastrofalne dla wymiaru sprawiedliwości w czasach galopującej inflacji, gdy z miesiąca na miesiąc kwoty alimentacyjne jawiły się w coraz bardziej rażącej dysproporcji tak co do potrzeb biorcy, jak i możliwości dawcy, a sądy nie nadążały z waloryzacją. SN wówczas dopiero skapitulował dając życiu pierwszeństwo przed doktryną. źródło: NKJP: Na garnuszku, Dziennik Polski, 1998-05-12
	„Ujrzałem obraz Boga w ludzkiej postaci i moja dusza została zbawiona”, mówił Jan z Damaszku, a jeden z patriarchów z jego obozu twierdził wręcz, że ikona ma pierwszeństwo nad słowem Bożym. I tak już w prawosławiu zostało na długo. źródło: NKJP: Adam Krzemiński: Brama do nieba, brama do piekła, Polityka, 2006-04-15
	W kontaktach międzyludzkich pojawiły się w ostatnich latach telefony komórkowe. Coraz doskonalsze, ładniejsze, łatwe w obsłudze i dostępne, są niemal w każdej kieszeni. Czy jednak powinny otrzymać pierwszeństwo nad człowiekiem, czy jest uzasadnienie dla przerywania rozmowy z człowiekiem stojącym obok, bo zadzwonił telefon? źródło: NKJP: Wanda Papugowa: Czy grozi nam pajdokracja?, Wychowawca, 2007-04

Składnia

pierwszeństwo

nad KIM/CZYM|przed KIM/CZYM

Frazeologizmy

palma pierwszeństwa
laur pierwszeństwa

Data ostatniej modyfikacji: 11.09.2014