UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

odtrącić

Chronologizacja

2 połowa XV w., SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. odtrącę
 odtrącimy
2 os. odtrącisz
 odtrącicie
3 os. odtrąci
 odtrącą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. odtrąciłem
+(e)m odtrącił
 odtrąciłam
+(e)m odtrąciła
 odtrąciłom
+(e)m odtrąciło
 odtrąciliśmy
+(e)śmy odtrącili
 odtrąciłyśmy
+(e)śmy odtrąciły
2 os. odtrąciłeś
+(e)ś odtrącił
 odtrąciłaś
+(e)ś odtrąciła
 odtrąciłoś
+(e)ś odtrąciło
 odtrąciliście
+(e)ście odtrącili
 odtrąciłyście
+(e)ście odtrąciły
3 os. odtrącił
 odtrąciła
 odtrąciło
 odtrącili
 odtrąciły

bezosobnik: odtrącono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. odtrąćmy
2 os. odtrąć
 odtrąćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. odtrąciłbym
bym odtrącił
 odtrąciłabym
bym odtrąciła
 odtrąciłobym
bym odtrąciło
 odtrącilibyśmy
byśmy odtrącili
 odtrąciłybyśmy
byśmy odtrąciły
2 os. odtrąciłbyś
byś odtrącił
 odtrąciłabyś
byś odtrąciła
 odtrąciłobyś
byś odtrąciło
 odtrącilibyście
byście odtrącili
 odtrąciłybyście
byście odtrąciły
3 os. odtrąciłby
by odtrącił
 odtrąciłaby
by odtrąciła
 odtrąciłoby
by odtrąciło
 odtrąciliby
by odtrącili
 odtrąciłyby
by odtrąciły

bezosobnik: odtrącono by

bezokolicznik: odtrącić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: odtrąciwszy

gerundium: odtrącenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: odtrącony

odpowiednik aspektowy: odtrącać

Pochodzenie

Zob. trącić

1. sopel

Definicja

uderzając, spowodować odpadnięcie czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:  obtłuc, obtrącić

Połączenia

  • odtrącić nos, ucho
  • odtrącić pomnikowi

Cytaty

Gdy odbudowano Lubawkę, u stóp Świętej Góry przy uzdrawiającym źródełku postawiono figurę św. Floriana [...]. Niestety, mniej więcej 10 lat temu ktoś odtrącił świętemu głowę.

źródło: NKJP: Joanna Podgórska: Stacja: koniec świata, Polityka, 2001, nr 2324

Gdy inne pomniki wielkiego Fryca [Fryderyka Wielkiego] burzono po wojnie z ogromną propagandową pompą, ten stał, bo nie miał głowy. Pomnik z odtrąconą głową stał się symbolem powojennej historii Opolszczyzny,

źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Trochę czyjeś, trochę nasze, Polityka, 2001, nr 2310

Cztery pomniki [...] zostały w nocy z 26 na 27 czerwca przewrócone i zniszczone. W przypadku kilku innych [...] wandale ograniczyli się do odtrącenia nosa.

źródło: NKJP: Pomniki leżą, Dziennik Polski, 2002-07-05

Składnia

bez ograniczeń + odtrącić +
CO

2. łyżkę

Definicja

nagłym ruchem odepchnąć od siebie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni ułożenie względem siebie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  odepchnąć

Połączenia

  • odtrącić natręta, czyjąś rękę
  • odtrącić nogą
  • odtrącić brutalnie, szorstko, zdecydowanie

Cytaty

Jasio zaczął się czołgać w jego stronę, błagając o litość. Tamten odtrącił go nogą, a potem rzucił na podłogę kawałek chleba.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: czyściec, 1992

Kiedy kolumna ich wyprzedziła, ojciec odtrącił ją od siebie jednym mocnym ruchem i nie oglądając się pobiegł za swoim zaprzęgiem.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971

Pochylił się nad nią i próbował objąć, ale odtrąciła jego rękę.

źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998

- Dosyć, zostaw go! - krótko rzucił Smuga. Marynarz nogą odtrącił rewolwer.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963

Łowcy również powstali, w sąsiedniej loży bowiem znów zaszurgały odtrącone taborety

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963

Składnia

bez ograniczeń + odtrącić +
KOGO/CO + (CZYM)

3. pomoc

Definicja

odmówić przyjęcia czegoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  odrzucić

Połączenia

  • odtrącić dar, pomoc, uczucie

Cytaty

Jaki artysta czy intelektualista odtrąci możliwość wystawy, odczytu czy występu za granicą dlatego, że nie podoba mu się ambasador.

źródło: NKJP: Daniel Passent: Choroba dyplomatyczna, 2002

- Ale widzisz - spojrzał na nią z wyrazem nieśmiałej prośby, jakby się lękał, że z góry odtrąci jego tłumaczenie - czasem życie tak się skomplikuje, że nie można znaleźć wyjścia, które byłoby dobre dla wszystkich...

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

Naiwne obawy, że oburzeni Gwinejczycy odtrącą dary, na szczęście okazały się płonne.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Nowa przygoda: Gwinea, 1962

Składnia

bez ograniczeń + odtrącić +
CO

4. podatek

Definicja

odjąć od sumy należnej komuś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odliczyć, potrącić

Połączenia

  • odtrącić podatek

Cytaty

Uszył dwadzieścia jeden pięknych czapek. [...] Z każdej czapki odtrąciłem dla siebie pięć złotych. Zarobiłem stówę.

źródło: NKJP: Tomek Tryzna: Idź kochaj i niech ci nie pomoże żadna na ziemi rzecz, 2010

W ciągu 6 tygodni pracy gromadzi kwotę, która po odtrąceniu kosztów wyżywienia oraz zakwaterowania stanowi poważny zastrzyk finansowy.

źródło: NKJP: Dariusz Wróbel: Pieniądz decyduje o wszystkim, Nowiny Raciborskie, 2004, nr 37

Składnia

bez ograniczeń + odtrącić +
CO

5. kochanka

Definicja

zerwać bliski związek z kimś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odepchnąć

Połączenia

  • społeczeństwo, środowisko odtrąciło kogoś
  • odtrącić kochanka, czyjeś serce

Cytaty

Musisz ze sobą walczyć, żeby móc go odtrącić z udawaną obojętnością, bo przecież jest ci z nim dobrze.

źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga, 1997

Poznała go wcześniej, jeszcze przed swoim niefortunnym występem w roli Katarzyny, ale odtrąciła jego zaloty.

źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999

Gdyby ją kochał, nie wyjechałby nigdy do Anglii! Poczuła się odtrącona i upokorzona, i chociaż Stach pisał wyraźnie, że otrzymał rozkaz wyjazdu, słowa te umknęły jej uwagi.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978

Napoleon jest człowiekiem całkowicie osamotnionym - kochającą Józefinę sam odtrącił, Maria Luiza od niego uciekła.

źródło: NKJP: Wanda Zwinogrodzka: Gościnne występy Teatru im. Majakowskiego z Moskwy, Gazeta Wyborcza, 1993-10-18

Był zbyt inteligentny, żeby nie rozumieć, że ta jego postawa wynika także i z lęku przed odtrąceniem.

źródło: NKJP: Krystyna Kolińska: Orzeszkowa, złote ptaki i terroryści, 1996

Składnia

bez ograniczeń + odtrącić +
KOGO/CO

6. myśl

Definicja

nie dopuścić do świadomości

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

  • odtrącić jakąś myśl

Cytaty

Do mojego umysłu jęła przesączać się pewna myśl [...], którą zaraz odtrąciłem z trwogą.

źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006

[...] opuszczona małżonka ruszyła na całego, odtrąciła zupełnie dokuczliwą przeszłość i raz dwa odnalazła się w innym związku.

źródło: NKJP: Henryk Sekulski: Przebitka, 2001

Składnia

bez ograniczeń + odtrącić +
CO
Data ostatniej modyfikacji: 09.12.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN