Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *starosta 'człowiek najstarszy wiekiem lub rangą, naczelnik, przywódca'
Pierwotnie rzeczownik abstrakcyjny *starostь ‘bycie starym, starszym’ (od przymiotnika *starъ - zob. stary). Pod wpływem rzeczowników typu *sluga, *vojevoda (pol. sługa, wojewoda), wtórnie przyporządkowany do dawnych rzeczowników rodzaju męskiego na -*a.
1. w samorządzie
Definicja
Noty o użyciu
Jeżeli wyrazu starosta używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np. starosta Elżbieta Krajewska przyszła, spotkanie z nową starostą Elżbietą Krajewską. Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.: spotkanie z nowym starostą, Elżbietą Krajewską.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie
Relacje znaczeniowe
hiperonimy: | urzędnik |
Połączenia
- były, dotychczasowy, nowy, obecny, ówczesny, poprzedni starosta; starosta powiatowy; będziński, cieszyński, raciborski, tarnogórski, tatrzański, żywiecki...
- starosta powiatu (oświęcimskiego, raciborskiego...)
- starosta z Kluczborka, z Tucholi ...; z SLD
- starosta i burmistrz, starosta i prezydent miasta, starosta i przewodniczący Rady Powiatowej; prezydent, starosta i radni, starosta i wicestarosta; marszałek i starosta, radni i starosta, wójt i starosta
- pan starosta
- pełnomocnik, rzecznik (prasowy), zastępca; nagroda, puchar, stypendium; gabinet; fotel, funkcja, stanowisko, urząd; decyzja, zarządzenie; propozycja, przemówienie, wystąpienie; wybór starosty; na wniosek starosty; pod patronatem, pod przewodnictwem starosty; z inicjatywy, ze strony starosty
- pismo, wniosek do starosty
- porozumienie, rozmowa, spotkanie, współpraca ze starostą
- Fundusz Ochrony Środowiska, Komisja Ruchu Drogowego, Zespół Opieki Zdrowotnej... przy staroście
- podległy staroście
- starosta informuje, podkreśla, przyznaje, stwierdza, twierdzi, uważa, wyjaśnia, zapewnia;
- objął patronat
- podlegać; dziękować, podziękować; przekazać coś, przyznać coś, wręczyć coś; stawiać zarzuty, zarzucić / zarzucać coś; udzielić absolutorium staroście
- być, zostać; wybrać kogoś starostą
- wystąpić, zwrócić się o coś do starosty; dostać, otrzymać coś od starosty
- odpowiadać przed starostą; rozmawiać, spotkać się ze starostą
- działający przy staroście
- na ręce starosty; z ramienia starosty; na czele ze starostą; zdaniem starosty
Cytaty
Zawodnicy rywalizować będą o puchary wicemarszałka wielkopolskiego, prezydenta Kalisza, starosty kaliskiego i redakcji „Ziemi Kaliskiej”. źródło: NKJP: EMKA: Jesień na Wolicy, Gazeta Poznańska, 2004-09-27 |
|
Emocje, szczególnie wśród radnych AWS, wzbudziła propozycja przyznania staroście 40-procentowego dodatku funkcyjnego do wynagrodzenia zasadniczego na okres od 1 sierpnia 2000 roku do 31 lipca 2001 roku. źródło: NKJP: WA: Starosta kutnowski otrzymał dodatek do pensji. Policja i szpital miejski bez pieniędzy, Dziennik Łódzki, 2001-06-11 |
|
Znacznie lepszym wyjściem jest zapłacenie siostrom 3,8 miliona złotych – tłumaczy Elżbieta Palka, radna SLD, która w poprzedniej kadencji była starostą gostyńskim. źródło: NKJP: X: Nowe po staremu ZDROWIE, Polska Głos Wielkopolski, 2007-02-13 |
|
Problemy z jakimi borykają się starostowie to między innymi kryteria podziału dotacji celowych. źródło: NKJP: (cir): Kryteria bez pokrycia, Gazeta Krakowska, 2002-06-18 |
|
Stypendia studenckie przekazywane są do poszczególnych powiatów na mocy specjalnego porozumienia zawartego pomiędzy starostami Małopolski. źródło: NKJP: (GM): Dziennik Polski, 2005-10-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | starosta |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr | ||
D. | starosty |
starostów |
|
C. | staroście |
starostom |
|
B. | starostę |
starostów |
|
N. | starostą |
starostami |
|
Ms. | staroście |
starostach |
|
W. | starosto |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr |
2. w dawnej Polsce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Połączenia
- starosta czerkaski, horodelski, kaniowski, lipieński, lwowski, sztumski, średzki; świecki
- kasztelan, starosta i wojewoda
Cytaty
Ostatnim przedstawicielem Toporczyków na Pilicy był Jan Pilecki, starosta horodelski, który w 1563 roku sprzedał warownię Sewerynowi Bonarowi. źródło: NKJP: (ba): Zamek wielu panów, Dziennik Zachodni, 2005-01-26 |
|
We wschodniej części Jedlca [...] w otoczeniu starych lip wznosi się kościół parafialny św. Floriana. Powstał w latach 1745-53 z fundacji starosty Mikołaja Chlebowskiego, na miejscu poprzedniej świątyni z 1630 r. źródło: NKJP: BART: Folwark i stara szkoła, Gazeta Poznańska, 2001-09-28 |
|
W parafii udało się w ubiegłym roku odrestaurować szesnastowieczny nagrobek starosty kościańskiego Jana Orzelskiego i jego żony Anny. źródło: NKJP: Julita PASIKOWSKA - KARLITZ: Dzieła z ofiar, Gazeta Poznańska, 2006-01-05 |
|
Otto piastował wysokie stanowiska, był kasztelanem, starostą i wojewodą. źródło: NKJP: MAGDALENA BOGACKA: Wdowa z Pilczy, Dziennik Zachodni, 2002-12-10 |
|
Zamek książęcy znajduje się na wzgórzu [...]. Stanowił siedzibę kasztelana, później książąt oświęcimskich, starostów królewskich, władz powiatowych i miejskich. źródło: NKJP: (SOB): Zamek w Oświęcimiu, Gazeta Krakowska, 2007-07-28 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | starosta |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr | ||
D. | starosty |
starostów |
|
C. | staroście |
starostom |
|
B. | starostę |
starostów |
|
N. | starostą |
starostami |
|
Ms. | staroście |
starostach |
|
W. | starosto |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr |
3. na weselu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka wieś
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja uroczystości i święta
Połączenia
- starosta weselny
- starosta balu, dożynek, kuligu, wesela, zjazdu; imprezy, uroczystości...
- starosta na weselu
- starosta i starościna
Cytaty
Barwny korowód uczestników dożynek ubranych w stroje ludowe, z pięknie uplecionymi wieńcami i bochnami chleba, otwierała Orkiestra Dęta z Zawiercia. Zaraz za nimi jechali w bryczce [...] starościna i starosta dożynek. źródło: NKJP: Iwona Kuźniak: W podzięce za plony, Dziennik Zachodni, 2003-08-29 |
|
W niedzielę ubrany w góralski strój, jako starosta weselny paradował po scenie amfiteatru w Brennej [...]. źródło: NKJP: Łukasz Klimaniec: Kapela grać!, Dziennik Zachodni, 2004-05-28 |
|
Przynieśli oni wieniec, składając go na ręce gospodarza dożynek Ryszarda Kurpa. Zgodnie ze zwyczajem zatańczył on ze starościną, a ze starostą tańczyła Wanda Batory-Woźna z Siedlca. źródło: NKJP: DR: Wieś pękała w szwach, Gazeta Poznańska, 2001-09-04 |
|
[...] pan młody po błogosławieństwie w swoim domu rodzinnym udawał się do domu panny młodej w orszaku ze starostą, drużbami i gośćmi. Tam starosta wygłaszał przemowę, która miała skłonić rodziców do wydania narzeczonej. źródło: NKJP: Anna Góra-Kontek: Miłość jak ogień, Dziennik Zachodni, 2007-07-02 |
|
Debiutuję w roli starosty dożynkowego. Nie spodziewałem się takiego wyróżnienia ze strony sołtysa. źródło: NKJP: (gśc): Trema debiutantów, Dziennik Zachodni, 2003-09-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | starosta |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr | ||
D. | starosty |
starostów |
|
C. | staroście |
starostom |
|
B. | starostę |
starostów |
|
N. | starostą |
starostami |
|
Ms. | staroście |
starostach |
|
W. | starosto |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr |
Składnia
+ | starosta | + |
(JAKI)
|
|
+ | starosta | + |
(CZEGO)
|
4. na studiach
Definicja
Noty o użyciu
Jeżeli wyrazu starosta używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np. starosta Ewa Nowak przyszła, spotkanie z nową starostą Ewą Nowak. Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.: spotkanie z nowym starostą, Ewą Nowak.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata szkoła
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia
Połączenia
- starosta grupy, roku, turnusu
Cytaty
[...] potrzebuję jak najszybciej kontakt mail'owy do nowego starosty obecnego roku. źródło: Internet |
|
Pani Ludwika jest starostą grupy. Zbiera składki, prowadzi złotą księgę uniwersytetu. Ona utrzymuje kontakt ze wszystkimi słuchaczami [...]. źródło: NKJP: Gabriela Pewińska: Student na emeryturze, Wieczór Wybrzeża, 2001-02-09 |
|
Zarzut łapownictwa bydgoska prokuratura postawiła [...] wykładowcy Akademii Bydgoskiej. Podczas sesji cztery grupy zapłaciły mu blisko cztery tys. złotych. Kopertę z pieniędzmi starostowie grup wkładali między indeksy. źródło: NKJP: Marcin ROGOZIŃSKI: Koperta w indeksie, Gazeta Poznańska, 2005-02-19 |
|
[...] w czasie studiów był jednym z najlepszych starostów rocznika, co do dziś z wdzięcznością pamiętają mu koleżanki i koledzy, a szczególnie ci, których wybawiał z opresji wstawiając się za nimi u dziekana. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | starosta |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr | ||
D. | starosty |
starostów |
|
C. | staroście |
starostom |
|
B. | starostę |
starostów |
|
N. | starostą |
starostami |
|
Ms. | staroście |
starostach |
|
W. | starosto |
starostowie |
ndepr |
starosty |
depr |
Składnia
+ | starosta | + |
(CZEGO)
|