UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

nawrócić

Chronologizacja

SStp, SPXVI: nawrocić, SKN: pod: nowowierny, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

1. pogan

Definicja

przekonać jakąś osobę do przyjęcia lub zmiany wiary

Noty o użyciu

Imb używany również samodzielnie w funkcji rzeczownika w znaczeniu 'osoba nawrócona', np.  większa radość z jednego nawróconego niż z 99 sprawiedliwych .

Pochodzenie

Kalka łac. kośc. convertere; zob.  wrócić 

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół sakramenty i obrzędy religijne

Połączenia

  • nawrócić człowieka
  • nawrócić na chrześcijaństwo, na katolicyzm, na islam, na judaizm; na wiarę chrześcijańską
  • nawrócony z pogaństwa; nawrócony grzesznik, muzułmanin

Cytaty

- Niech ksiądz ją ochrzci, bo chcemy wziąć ślub za trzy miesiące. Przerywa mu dziewczyna: - No, tak się głupio złożyło, że nie jestem ochrzczona. Takie to były czasy. Dużo by mówić. [...] - Ja ją nawrócę - oświadcza chłopiec. - Będzie regularnie chodzić do kościoła.

źródło: NKJP: „Tak mi dopomóż, Panie Boże” , Dziennik Polski - Magazyn, 2001-06-25

[...] epitalamium Pannie Jadwidze Tarłównie... powstało w 1575 r., bo wtedy wyszła ona za mąż za Sieniawskiego, protestanta, którego potem nawróciła na katolicyzm.

źródło: NKJP: Jerzy Ziomek: Renesans, 1973

Pasł owce i bydło na irlandzkich wzgórzach. Następnie przez 40 lat prowadził działalność misyjną. Nawrócił na chrześcijaństwo wielu Irlandczyków; on sam i jego uczniowie wznieśli wiele kościołów w całej Irlandii.

źródło: NKJP: (JaGA): Nowiny Raciborskie - Patrykowe świętowanie, 2008-03-25

[...] ewangelizator Armenii - św. Grzegorz Oświeciciel, nawróciwszy króla, został pierwszym biskupem swego kraju i przedstawicielem (katolikosem) egzarchy Cezarei Kapadockiej Leoncjusza [...]

źródło: NKJP: Kazimierz Kania: W niedzielę papież Jan Paweł II rozpoczyna pielgrzymkę do Kazachstanu i Armenii, Dziennik Polski -- Magazyn, 2001-09-21

[...] arcybiskup Salzburga, już w roku 900 skarżył się papieżowi - [...] - że cały wschód jest już nawrócony przez uczniów Cyryla i Metodego, w związku z czym bawarscy misjonarze nie mają tam czego szukać.

źródło: NKJP: Kraków - trzeci Rzym, Dziennik Polski - Magazyn, 2004-04-09

Nawrócony z anglikanizmu na katolicyzm Newman przyczynił się do zbliżenia Kościoła katolickiego i anglikańskiego.

źródło: NKJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawrócę
 nawrócimy
2 os. nawrócisz
 nawrócicie
3 os. nawróci
 nawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłem
+(e)m nawrócił
 nawróciłam
+(e)m nawróciła
 nawróciłom
+(e)m nawróciło
 nawróciliśmy
+(e)śmy nawrócili
 nawróciłyśmy
+(e)śmy nawróciły
2 os. nawróciłeś
+(e)ś nawrócił
 nawróciłaś
+(e)ś nawróciła
 nawróciłoś
+(e)ś nawróciło
 nawróciliście
+(e)ście nawrócili
 nawróciłyście
+(e)ście nawróciły
3 os. nawrócił
 nawróciła
 nawróciło
 nawrócili
 nawróciły

bezosobnik: nawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawróćmy
2 os. nawróć
 nawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłbym
bym nawrócił
 nawróciłabym
bym nawróciła
 nawróciłobym
bym nawróciło
 nawrócilibyśmy
byśmy nawrócili
 nawróciłybyśmy
byśmy nawróciły
2 os. nawróciłbyś
byś nawrócił
 nawróciłabyś
byś nawróciła
 nawróciłobyś
byś nawróciło
 nawrócilibyście
byście nawrócili
 nawróciłybyście
byście nawróciły
3 os. nawróciłby
by nawrócił
 nawróciłaby
by nawróciła
 nawróciłoby
by nawróciło
 nawróciliby
by nawrócili
 nawróciłyby
by nawróciły

bezosobnik: nawrócono by

bezokolicznik: nawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nawróciwszy

gerundium: nawrócenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: nawrócony

odpowiednik aspektowy: nawracać

Składnia

bez ograniczeń + nawrócić +
KOGO + (na CO)

2. na drogę cnoty

Definicja

spowodować, że jakaś osoba zmieniła swoje postępowanie lub poglądy

Pochodzenie

Kalka łac. kośc. convertere; zob.  wrócić 

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

  • nawrócić na komunizm, na marksizm
  • nawrócony demokrata

Cytaty

Choć prawdą jest, że opozycja objęła rządy w wyniku pierwszych demokratycznych wyborów, jednak siły dawnego porządku, nawrócone na socjaldemokrację i uplasowane w gospodarce rynkowej, nie zostały pokonane.

źródło: NKJP: Tłum. Mak: Rewanż neokomunistów, Gazeta Wyborcza, 1995-11-21,

Nie ma innego sposobu na wyzwolenie, jak unicestwienie nosicieli zła. Kto raz został „opętany”, ten niesie chorobę do końca życia. Nieliczne wyjątki nawróconych na komunizm arystokratów (Feliks Dzierżyński!) jedynie potwierdzały ogólną regułę.

źródło: NKJP: Józef Tischner: W krainie schorowanej wyobraźni, 1998

Oficer polityczny wymyślał różne sztuczki, żeby nawrócić na marksizm poborowych w naszej „kleryckiej kompanii”. Z mizernym skutkiem...

źródło: NKJP: Nowy superior, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2002-01-02

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawrócę
 nawrócimy
2 os. nawrócisz
 nawrócicie
3 os. nawróci
 nawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłem
+(e)m nawrócił
 nawróciłam
+(e)m nawróciła
 nawróciłom
+(e)m nawróciło
 nawróciliśmy
+(e)śmy nawrócili
 nawróciłyśmy
+(e)śmy nawróciły
2 os. nawróciłeś
+(e)ś nawrócił
 nawróciłaś
+(e)ś nawróciła
 nawróciłoś
+(e)ś nawróciło
 nawróciliście
+(e)ście nawrócili
 nawróciłyście
+(e)ście nawróciły
3 os. nawrócił
 nawróciła
 nawróciło
 nawrócili
 nawróciły

bezosobnik: nawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawróćmy
2 os. nawróć
 nawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłbym
bym nawrócił
 nawróciłabym
bym nawróciła
 nawróciłobym
bym nawróciło
 nawrócilibyśmy
byśmy nawrócili
 nawróciłybyśmy
byśmy nawróciły
2 os. nawróciłbyś
byś nawrócił
 nawróciłabyś
byś nawróciła
 nawróciłobyś
byś nawróciło
 nawrócilibyście
byście nawrócili
 nawróciłybyście
byście nawróciły
3 os. nawróciłby
by nawrócił
 nawróciłaby
by nawróciła
 nawróciłoby
by nawróciło
 nawróciliby
by nawrócili
 nawróciłyby
by nawróciły

bezosobnik: nawrócono by

bezokolicznik: nawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nawróciwszy

gerundium: nawrócenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: nawrócony

odpowiednik aspektowy: nawracać

Składnia

bez ograniczeń + nawrócić +
KOGO + (na CO)

3. na rondzie

Definicja

kierując jakimś pojazdem lub zwierzęciem jucznym, zmienić kierunek poruszania się na przeciwny niż dotychczas

Pochodzenie

Zob.  wrócić 

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek

Cytaty

[...]kierowca postanowił nawrócić, wrzucił wsteczny bieg i wtedy w lusterkach zauważył dziwny błysk.

źródło: NKJP: /ATA/: Nocny napad na taksówkarza, Echo Dnia, 2007-03-31

Chciałam koniecznie jechać do kręgarza, który mieszka w Chełmcu. [...] Było ciemno, lał deszcz. Nie odnalazłam jednak wskazanego adresu i na stacji benzynowej nawróciłam do Nawojowej.

źródło: NKJP: Ciemno na pasach, Dziennik Polski - Nowy Sącz, 2002-09-11

Żołnierze przymocowali łódź do swojej i pospiesznie nawrócili do brzegu.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Próby nawrócenia ciągnikiem siodłowym z naczepą zakończyły się tak, że tir wjechał do rowu i zablokował ul. Spółdzielczą.

źródło: NKJP: Bułgar w rowie, Dziennik Polski - Proszowice, 2002-02-28

Konstanty nic nie mówiąc, nawrócił konie, chciał jeszcze rzec jakąś przestrogę, ale tylko cmoknął na konie, poprawił batem i bryczka żwawo potoczyła się z powrotem w stronę Bujwidz.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987

Są oczywiście parkingi, gdzie trudno w godzinach szczytu znaleźć wolne miejsce parkingowe, ale nawet tam - po powtórnym nawróceniu autem - udaje się je przeważnie zaparkować.

źródło: NKJP: (Smol): Podwyżki? Tak, ale mniejsze..., Dziennik Polski - Tarnów, 2003-05-21

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawrócę
 nawrócimy
2 os. nawrócisz
 nawrócicie
3 os. nawróci
 nawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłem
+(e)m nawrócił
 nawróciłam
+(e)m nawróciła
 nawróciłom
+(e)m nawróciło
 nawróciliśmy
+(e)śmy nawrócili
 nawróciłyśmy
+(e)śmy nawróciły
2 os. nawróciłeś
+(e)ś nawrócił
 nawróciłaś
+(e)ś nawróciła
 nawróciłoś
+(e)ś nawróciło
 nawróciliście
+(e)ście nawrócili
 nawróciłyście
+(e)ście nawróciły
3 os. nawrócił
 nawróciła
 nawróciło
 nawrócili
 nawróciły

bezosobnik: nawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawróćmy
2 os. nawróć
 nawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłbym
bym nawrócił
 nawróciłabym
bym nawróciła
 nawróciłobym
bym nawróciło
 nawrócilibyśmy
byśmy nawrócili
 nawróciłybyśmy
byśmy nawróciły
2 os. nawróciłbyś
byś nawrócił
 nawróciłabyś
byś nawróciła
 nawróciłobyś
byś nawróciło
 nawrócilibyście
byście nawrócili
 nawróciłybyście
byście nawróciły
3 os. nawróciłby
by nawrócił
 nawróciłaby
by nawróciła
 nawróciłoby
by nawróciło
 nawróciliby
by nawrócili
 nawróciłyby
by nawróciły

bezosobnik: nawrócono by

bezokolicznik: nawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nawróciwszy

gerundium: nawrócenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: nawrócony

odpowiednik aspektowy: nawracać

Składnia

Rzosobowy + nawrócić +
CZYM
Rz osobowy + nawrócić +
CO

4. do schroniska

Definicja

zacząć poruszać się w kierunku przeciwnym niż dotychczas

Pochodzenie

Zob.  wrócić 

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek

Cytaty

[...]widzieliśmy, jak rekietierzy szykują się do napadu na pociąg. Boczną drogą wzdłuż wysokiego nasypu podjechały na wygaszonych światłach stare volvo i mercedes. Na wysokości pociągu z Moskwy nawróciły ustawiając się do odjazdu.

źródło: NKJP: Rekiet bez zmian, Gazeta Wyborcza, 1994-11-02

Samolot przeleciał i nawrócił nad lasem.

źródło: NKJP: Piotr Wachowicz: Po katastrofie pod Czaplinkiem, Gazeta Wyborcza , 1995-07-13

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawrócę
 nawrócimy
2 os. nawrócisz
 nawrócicie
3 os. nawróci
 nawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłem
+(e)m nawrócił
 nawróciłam
+(e)m nawróciła
 nawróciłom
+(e)m nawróciło
 nawróciliśmy
+(e)śmy nawrócili
 nawróciłyśmy
+(e)śmy nawróciły
2 os. nawróciłeś
+(e)ś nawrócił
 nawróciłaś
+(e)ś nawróciła
 nawróciłoś
+(e)ś nawróciło
 nawróciliście
+(e)ście nawrócili
 nawróciłyście
+(e)ście nawróciły
3 os. nawrócił
 nawróciła
 nawróciło
 nawrócili
 nawróciły

bezosobnik: nawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawróćmy
2 os. nawróć
 nawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłbym
bym nawrócił
 nawróciłabym
bym nawróciła
 nawróciłobym
bym nawróciło
 nawrócilibyśmy
byśmy nawrócili
 nawróciłybyśmy
byśmy nawróciły
2 os. nawróciłbyś
byś nawrócił
 nawróciłabyś
byś nawróciła
 nawróciłobyś
byś nawróciło
 nawrócilibyście
byście nawrócili
 nawróciłybyście
byście nawróciły
3 os. nawróciłby
by nawrócił
 nawróciłaby
by nawróciła
 nawróciłoby
by nawróciło
 nawróciliby
by nawrócili
 nawróciłyby
by nawróciły

bezosobnik: nawrócono by

bezokolicznik: nawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nawróciwszy

imiesłów przymiotnikowy bierny: nawrócony

odpowiednik aspektowy: nawracać

5. pojawić się

Definicja

pojawić się po raz wtóry

Pochodzenie

Zob.  wrócić 

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu częstotliwość

Cytaty

[...] lekarz niemiecki nie potraktował poważnie rezultatów kuracji i zalecił wcześniej zaplanowane preparaty grasicy, mimo normalnych wartości cukru i utrzymującego się dobrego stanu zdrowia pacjenta. Następnego dnia po przyjęciu preparatu cukrzyca nawróciła z dużą siłą.

źródło: NKJP: Danuta Myłek: Alergie, 2001

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawrócę
 nawrócimy
2 os. nawrócisz
 nawrócicie
3 os. nawróci
 nawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłem
+(e)m nawrócił
 nawróciłam
+(e)m nawróciła
 nawróciłom
+(e)m nawróciło
 nawróciliśmy
+(e)śmy nawrócili
 nawróciłyśmy
+(e)śmy nawróciły
2 os. nawróciłeś
+(e)ś nawrócił
 nawróciłaś
+(e)ś nawróciła
 nawróciłoś
+(e)ś nawróciło
 nawróciliście
+(e)ście nawrócili
 nawróciłyście
+(e)ście nawróciły
3 os. nawrócił
 nawróciła
 nawróciło
 nawrócili
 nawróciły

bezosobnik: nawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawróćmy
2 os. nawróć
 nawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłbym
bym nawrócił
 nawróciłabym
bym nawróciła
 nawróciłobym
bym nawróciło
 nawrócilibyśmy
byśmy nawrócili
 nawróciłybyśmy
byśmy nawróciły
2 os. nawróciłbyś
byś nawrócił
 nawróciłabyś
byś nawróciła
 nawróciłobyś
byś nawróciło
 nawrócilibyście
byście nawrócili
 nawróciłybyście
byście nawróciły
3 os. nawróciłby
by nawrócił
 nawróciłaby
by nawróciła
 nawróciłoby
by nawróciło
 nawróciliby
by nawrócili
 nawróciłyby
by nawróciły

bezosobnik: nawrócono by

bezokolicznik: nawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nawróciwszy

imiesłów przymiotnikowy bierny: nawrócony

odpowiednik aspektowy: nawracać

6. powiedzieć

Definicja

powiedzieć lub pomyśleć o jakiejś sprawie, o której już wcześniej mówiliśmy lub myśleliśmy

Pochodzenie

Zob.  wrócić 

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie

Cytaty

Nawrócę do określenia, które tu padło „człowiek z predyspozycjami”.

źródło: NKJP: Ewa Berberyusz, Zbigniew Szczypiński, Grzegorz Czernielewski, Zbigniew Barański: W stoczni przed zjazdem „W Polskę wierzymy...”, prasa, 1981

Brał udział w IV Konferencji partyjnej (grudzień 1925 r.), na której KPP przezwyciężyła kryzys ultralewicowy i nawróciła do wytycznych programowych II Zjazdu [...].

źródło: NKJP: Henryk Malinowski, Franciszka Świetlikowa: Artykuły i materiały biograficzne, prasa, 1964

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawrócę
 nawrócimy
2 os. nawrócisz
 nawrócicie
3 os. nawróci
 nawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłem
+(e)m nawrócił
 nawróciłam
+(e)m nawróciła
 nawróciłom
+(e)m nawróciło
 nawróciliśmy
+(e)śmy nawrócili
 nawróciłyśmy
+(e)śmy nawróciły
2 os. nawróciłeś
+(e)ś nawrócił
 nawróciłaś
+(e)ś nawróciła
 nawróciłoś
+(e)ś nawróciło
 nawróciliście
+(e)ście nawrócili
 nawróciłyście
+(e)ście nawróciły
3 os. nawrócił
 nawróciła
 nawróciło
 nawrócili
 nawróciły

bezosobnik: nawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. nawróćmy
2 os. nawróć
 nawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. nawróciłbym
bym nawrócił
 nawróciłabym
bym nawróciła
 nawróciłobym
bym nawróciło
 nawrócilibyśmy
byśmy nawrócili
 nawróciłybyśmy
byśmy nawróciły
2 os. nawróciłbyś
byś nawrócił
 nawróciłabyś
byś nawróciła
 nawróciłobyś
byś nawróciło
 nawrócilibyście
byście nawrócili
 nawróciłybyście
byście nawróciły
3 os. nawróciłby
by nawrócił
 nawróciłaby
by nawróciła
 nawróciłoby
by nawróciło
 nawróciliby
by nawrócili
 nawróciłyby
by nawróciły

bezosobnik: nawrócono by

bezokolicznik: nawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: nawróciwszy

gerundium: nawrócenie

odpowiednik aspektowy: nawracać

Składnia

Rzosobowy + nawrócić +
do CZEGO
Data ostatniej modyfikacji: 03.01.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN