UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

reżim

Chronologizacja

SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

fr. régime

z łac. regimen 'zarząd'

< regere 'rządzić, kierować'.
Rozwój znaczeniowy wyrazu francuskiego: 2. połowa XIII w. - 'zarządzanie, rządzenie'; początek XIV w. 'leczenie', skąd pod koniec XIV w. 'sposób życia, odżywiania się mający na celu zachowanie bądź przywrócenie zdrowia'. Na początku XV w. - 'system zarządzania, administracja'. Pod koniec XVIII w. - 'ustrój państwa'. W XIX w. - 'bieg rzeki'

1. forma rządów

Definicja

forma rządów polegająca na tym, że prawa obywateli są ograniczone, a władza stosuje wobec nich przemoc i rygor polityczny

Warianty

rzadziej reżym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Połączenia

faszystowski, komunistyczny, nazistowski; autorytarny, totalitarny; zbrodniczy reżim
stosunek do reżimu
wprowadzić/wprowadzać reżim

Cytaty

	[...] w Polsce okresu stanu wojennego panował twardszy reżim niż w tym samym czasie w Niemczech wschodnich czy Czechosłowacji [...]. źródło: NKJP: Neostalinowski stan wojenny, Dziennik Polski, 2003-12-12
	Autor opisał okoliczności powstania „Solidarności”, a następnie, jak rosła w potęgę i doprowadziła do zmiany ustroju w naszym kraju, uwolnienia Polski od komunistycznego reżimu. źródło: NKJP: MB: „Powiew wiosny”, Nakielski Czas, 2006-02-01
	Mówiłem już, że frankizm nie był reżimem totalitarnym, nie był nawet ideologiczny. źródło: NKJP: Maciej Stasiński: Tak myślę, a nazywam się Iribarne, Gazeta Wyborcza, 1999-03-06
	Partia, podobnie jak w poprzednim reżimie, stała się instytucją uświęconą, wręcz samoistnym organizmem, któremu należy się szacunek i szczególna ochrona. źródło: NKJP: Mariusz Janicki: Ale to już było, Polityka, 2009-08-22
	Nie jest przypadkiem, że przywołujemy dzisiaj historię faszyzmu i komunizmu, bo są to reżimy tożsame - oba były zbrodnicze [...]. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 29.10.2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	reżim	reżimy
D.	reżimu	reżimów
C.	reżimowi	reżimom
B.	reżim	reżimy
N.	reżimem	reżimami
Ms.	reżimie	reżimach
W.	reżimie	reżimy

Inne uwagi

Zwykle lp

2. władza

Definicja

władza stosująca reżim - formę rządów

Warianty

rzadziej reżym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa władza państwowa

Połączenia

dawny, obecny, stary; czerwony, faszystowski, islamski, komunistyczny, nazistowski; autorytarny, totalitarny; carski, iracki, serbski, sowiecki...; krwawy, okrutny, represyjny, zbrodniczy; znienawidzony; upadły reżim; reżim okupacyjny, wojskowy; hitlerowski, stalinowski; marksistowskie, świeckie; skorumpowane reżimy
reżim Łukaszenki, Mussoliniego, Pinocheta
reżim w Belgradzie, w Kabulu, w Moskwie...
funkcjonariusze, ludzie, przedstawiciele, zwolennicy; działania, polityka, zbrodnie; krytycy, ofiary, przeciwnicy; krytyka; koniec, upadek reżimu
współpraca; walka z reżimem
reżim upadł
służyć reżimowi
obalić reżim
(zbrodnie) popełnione, ktoś prześladowany przez reżim
współpracować; walczyć z reżimem

Cytaty

	Będziemy oddawać hołd zamordowanym przez reżim stalinowski. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Światełka pamięci, Tygodnik Ciechanowski, 2003-11-01
	Przywódcy tej organizacji [...] zajmowali się drukiem i rozpowszechnianiem ulotek wzywających do zakończenia wojny i obalenia reżimu Hitlera. źródło: NKJP: Franciszek Ryszka: Noc i mgła: Niemcy w okresie hitlerowskim, 1963
	Wygraliśmy plebiscyt w 1988 r. To otworzyło drogę do zmian w konstytucji, które wynegocjowaliśmy z reżimem wojskowym. źródło: NKJP: Maciej Stasiński: Dyktatury mamy za sobą, Gazeta Wyborcza, 1999-04-19
	W żadnym kraju arabskim władza nie pochodzi z wolnego i powszechnego wyboru, rządzą albo reżimy nacjonalistyczne, albo monarchowie absolutni. źródło: NKJP: Robert Stefanicki: Nowe szaty faraona, Ozon, 2005
	Dłonie stracił w Bejrucie, dokąd pojechał podburzać tamtejszych muzułmanów przeciwko skorumpowanym, bezbożnym reżimom. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	reżim	reżimy
D.	reżimu	reżimów
C.	reżimowi	reżimom
B.	reżim	reżimy
N.	reżimem	reżimami
Ms.	reżimie	reżimach
W.	reżimie	reżimy

3. sposób postępowania

Definicja

ściśle określony sposób postępowania w danej sytuacji

Warianty

rzadziej reżym

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

ostry, surowy reżim; reżim budżetowy, dietetyczny, finansowy, prawny, sanitarny, techniczny, technologiczny, treningowy
reżim odpowiedzialności (cywilnej, majątkowej), prawa (cywilnego, pracy), ustawy
przepisy, zasada reżimu
podlegać reżimowi

Cytaty

	Jeśli rdzeń państwa socjalnego ma się uchować, a wydaje się, że wszyscy w Europie tego chcą, dzisiejszy reżim oszczędnościowy jest po prostu konieczny. źródło: NKJP: Danuta Zagrodzka: Kto tu wpuścił finansistów?, Gazeta Wyborcza, 1996-12-14
	[...] musimy sprostać określonym warunkom hodowli i udoju oraz przestrzegać reżimu technologicznego [...]. źródło: NKJP: Jan Nowak: Przykłady pociągają rolników, Gazeta Brodnicka, 1999-09-23
	Chodzi o poddanie środków, które są przeznaczane na służbę zdrowia, reżimowi budżetowemu, co ułatwi kontrolę tych środków [...] źródło: NKJP: Jarosław Popek, Dziennik Bałtycki, 2011-02-12
	[...] administracja obozu - najwidoczniej na polecenie z góry - zdecydowała przenieść go do więzienia o zwykłym reżimie. źródło: NKJP: Krystyna Kurczab-Redlich: Głową o mur Kremla, 2007
	Równie ostre reżimy obowiązują, gdy powstają nowe inwestycje. źródło: NKJP: Anna Krawiecka: Granaty z chemikaliami, beczki z trucizną, cuchnące pola - ludzie naturze zgotowali ten los, Echo Dnia, 2005-01-14

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	reżim	reżimy
D.	reżimu	reżimów
C.	reżimowi	reżimom
B.	reżim	reżimy
N.	reżimem	reżimami
Ms.	reżimie	reżimach
W.	reżimie	reżimy

Składnia

	+	reżim	+	(CZEGO)
	+	reżim	+	(JAKI)

4. rzeczny

Definicja

ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji przebieg zjawisk hydrologicznych w rzece w ciągu roku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Ziemia zbiorniki wodne

Połączenia

reżim hydrologiczny, rzeczny, wodny
reżim rzeki, wód; Dunajca, Dunaju, Odry...; przepływu

Cytaty

	Michał Sokołowski wymienia też zmianę reżimu wodnego Dunajca, który zatracił charakter górskiej rzeki [...]. źródło: NKJP: Beata Zalot: Niepokoje i nadzieje, Tygodnik Podhalański, 1997
	Wielkość przepływu podstawowego jest zmienna i zależy od reżimu rzeki. źródło: NKJP: Urszula Soczyńska: Hydrologia dynamiczna, 1997
	Warunki występowania cieków i reżimy rzeczne oraz metody ich badań. źródło: NKJP: Dz.U. z 2002r. Nr 116, poz. 1004
	Sprzężenie hydrauliczne jest to związek między głębokościami wody w dwóch przekrojach o różnym reżimie przepływu. źródło: NKJP: Krzysztof Wojciech Książyński: Hydraulika, zestawienie pojęć i wzorów stosowanych w budownictwie: podręcznik dla studentów wyższych szkół technicznych, 2000

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	reżim	reżimy
D.	reżimu	reżimów
C.	reżimowi	reżimom
B.	reżim	reżimy
N.	reżimem	reżimami
Ms.	reżimie	reżimach
W.	reżimie	reżimy

Składnia

	+	reżim	+	CZEGO
	+	reżim	+	JAKI

Data ostatniej modyfikacji: 22.01.2014