Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *vъzčęti, *vъzčьnǫ 'zacząć, dać początek'
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- sąd wszczął; policja, prokuratura wszczęła (śledztwo)
- wszcząć awanturę, kłótnię; alarm, bunt, powstanie, walkę, wojnę; alarm; dochodzenie, śledztwo; postępowanie; egzekucję; proces, rokowania, sprawę; starania; rozmowy; kroki (rozwodowe)
- wszcząć natychmiast, niezwłocznie, ponownie, wcześniej
- wszczęcie i prowadzenie, wszczęcie lub umorzenie
Cytaty
|
[...] samochód stoczył się do głębokiego rowu. Bodo i Roland zostali przygnieceni, a pozostali pasażerowie wyrzuceni w powietrze. Gdy doszli do siebie, wszczęli alarm. źródło: NKJP: Stanisław Milewski: Ciemne sprawy międzywojnia, 2002 |
|
|
Bank może uzależnić wszczęcie lub prowadzenie bankowego postępowania ugodowego od przedstawienia lub uzupełnienia programu uzdrowienia gospodarki dłużnika lub programu zagospodarowania, o którym mowa w art. 9 ust. 3 i 4 [...]. źródło: NKJP: Dziennik Ustaw, 1993 |
|
|
[...] w Polsce odnotowano pierwszy przypadek BSE, czyli tak zwanej choroby szalonych krów. [...] Wszczęte natychmiast śledztwo ujawniło, że bałagan i nieprawidłowości w dokumentacji uniemożliwiają odtworzenie pełnej historii chorej krowy. źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002 |
|
|
Za stołami siedziały kobieciska. Już od samego rana żłopały wielkie ilości piwska. [...] Szukały byle zaczepki, żeby wszcząć burdę. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Miasto szklanych słoni, 2010 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
wszcznę |
wszczniemy |
|||
| 2 os. |
wszczniesz |
wszczniecie |
|||
| 3 os. |
wszcznie |
wszczną |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
wszcząłem +(e)m wszczął |
wszczęłam +(e)m wszczęła |
wszczęłom +(e)m wszczęło |
wszczęliśmy +(e)śmy wszczęli |
wszczęłyśmy +(e)śmy wszczęły |
| 2 os. |
wszcząłeś +(e)ś wszczął |
wszczęłaś +(e)ś wszczęła |
wszczęłoś +(e)ś wszczęło |
wszczęliście +(e)ście wszczęli |
wszczęłyście +(e)ście wszczęły |
| 3 os. |
wszczął |
wszczęła |
wszczęło |
wszczęli |
wszczęły |
bezosobnik: wszczęto
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
wszcznijmy |
|
| 2 os. |
wszcznij |
wszcznijcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
wszcząłbym bym wszczął |
wszczęłabym bym wszczęła |
wszczęłobym bym wszczęło |
wszczęlibyśmy byśmy wszczęli |
wszczęłybyśmy byśmy wszczęły |
| 2 os. |
wszcząłbyś byś wszczął |
wszczęłabyś byś wszczęła |
wszczęłobyś byś wszczęło |
wszczęlibyście byście wszczęli |
wszczęłybyście byście wszczęły |
| 3 os. |
wszcząłby by wszczął |
wszczęłaby by wszczęła |
wszczęłoby by wszczęło |
wszczęliby by wszczęli |
wszczęłyby by wszczęły |
bezosobnik: wszczęto by
bezokolicznik: wszcząć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
wszcząwszy
gerundium: wszczęcie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | wszczęcie |
wszczęcia |
| D. | wszczęcia |
wszczęć |
| C. | wszczęciu |
wszczęciom |
| B. | wszczęcie |
wszczęcia |
| N. | wszczęciem |
wszczęciami |
| Ms. | wszczęciu |
wszczęciach |
| W. | wszczęcie |
wszczęcia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: wszczęty
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | wszczęty |
wszczęty |
wszczęty |
wszczęte |
wszczęta |
| D. | wszczętego |
wszczętego |
wszczętego |
wszczętego |
wszczętej |
| C. | wszczętemu |
wszczętemu |
wszczętemu |
wszczętemu |
wszczętej |
| B. | wszczętego |
wszczętego |
wszczęty |
wszczęte |
wszczętą |
| N. | wszczętym |
wszczętym |
wszczętym |
wszczętym |
wszczętą |
| Ms. | wszczętym |
wszczętym |
wszczętym |
wszczętym |
wszczętej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | wszczęci |
wszczęci |
wszczęte |
wszczęte |
| D. | wszczętych |
wszczętych |
wszczętych |
wszczętych |
| C. | wszczętym |
wszczętym |
wszczętym |
wszczętym |
| B. | wszczętych |
wszczętych |
wszczętych |
wszczęte |
| N. | wszczętymi |
wszczętymi |
wszczętymi |
wszczętymi |
| Ms. | wszczętych |
wszczętych |
wszczętych |
wszczętych |
odpowiednik aspektowy: wszczynać
Inne uwagi
W czasie przyszłym i trybie rozkazującym możliwe są też formy na we-, np. weszcznę, weszcznie, weszcznij, ale w praktyce prawie nie są używane, podobnie jak oboczne formy typu wszcznę
Składnia
| Rzosobowy | + | wszcząć | + |
CO
|