UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

okruch

Chronologizacja

SPXVI, SJPXVII, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Rzeczownik odczasownikowy od przedrostkowego okruszyć 'krusząc obłupać'; zob. kruszyć

1. chleba

Definicja

jeden z wielu małych, drobnych kawałków jedzenia, które powstały w wyniku jego rozdrobnienia lub są pozostałością po zjedzonej potrawie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kruszyna, okruszek, okruszyna

Połączenia

  • okruch chleba; okruchy bułki, ciasta, czekolady, jedzenia
  • garść okruchów
  • sypnąć okruchów
  • dokarmiać, karmić okruchami

Cytaty

Ciekawe, że w Polsce ani okrucha chleba nie wolno rzucić na ziemię, a tutaj owoc chlebowca najpierw należy wymieszać z ziemią, kurzem i brudem, żeby móc go zjeść.

źródło: NKJP: Felietony, Gazeta Poznańska, 2003-06-20

Można sypnąć okruchów ptakom, żeby zleciały się do naszego okna i ogrodu sikorki, wróble czy gołębie.

źródło: NKJP: Dominika Majchrowicz: Nowe tysiąclecie, Dziennik Bałtycki, 2001-01-05

[...] zyski z obwarzankowego biznesu wpływają głównie do kieszeni kilku potentatów, którzy zdominowali rynek, tworząc własną sieć sprzedaży, o czym gruchają karmione okruchami krakowskie gołębie.

źródło: NKJP: Przysmak z dziurką, Dziennik Polski, 2003-12-20

Klawiaturę mógłbyś od czasu do czasu oczyścić z tych okruchów bułki z masłem i obgryzionych paznokci. Inaczej może ci się jakiś klawisz zaciąć.

źródło: NKJP: Usenet, 2004-12-31

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. okruch
 okruchy
D. okrucha
okruchu
 okruchów
C. okruchowi
 okruchom
B. okruch
 okruchy
N. okruchem
 okruchami
Ms. okruchu
 okruchach
W. okruchu
 okruchy

Składnia

bez ograniczeń + okruch +
(CZEGO)

2. szkła

Definicja

twardy kawałek jakiegoś materiału, oderwany od większej całości albo będący jednym z elementów, na który się ona rozpadła

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:  okruszek, okruszyna
hiperonimy:  kawałek

Połączenia

  • kosmiczny okruch; bursztynowe, ceramiczne, kamienne, skaliste, skalne, szklane; ostrokrawędziste okruchy; okruchy mineralne
  • okruch bursztynu, butelki, lustra, szkła; granitu, kwarcu, materii, skały; okruchy cegieł, drewna, marmuru, złota

Cytaty

To soczewka, w której ludzkie sprawy skupiają się jak promienie słońca w porzuconym w trawie okruchu szkła.

źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997

Każdy dostawał pół wiaderka piasku wymieszanego z jednakową ilością okruchów złota (najmniej 4, najwięcej 12), specjalną miskę o średnicy 50 cm i głębokości do 15 cm [...].

źródło: NKJP: (DAN): Złota przygoda Arturówek pozazdrościł Złotoryi, Express Ilustrowany, 2001-06-09

Każda cegła, każdy okruch skały trafia do specjalnych młynów i po rozdrobnieniu jest używany na podbudowę dróg lokalnych i autostrad.

źródło: NKJP: (kup): Szwecja kusząca łososiem, Dziennik Łódzki, 2003-04-05

Kształt wstęgi nośnej można zaprojektować tak, by ewentualne uderzenie małego kosmicznego okrucha nie powodowało zniszczenia, ale większy odłamek lub liczny rój meteorów może doprowadzić do jej rozerwania.

źródło: NKJP: Usenet, 2006-06-28

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. okruch
 okruchy
D. okrucha
okruchu
 okruchów
C. okruchowi
 okruchom
B. okruch
 okruchy
N. okruchem
 okruchami
Ms. okruchu
 okruchach
W. okruchu
 okruchy

Składnia

bez ograniczeń + okruch +
(CZEGO)

3. wspomnień

Definicja

książk. 
to, co pozostało po wydarzeniach lub faktach, które miały miejsce

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:  okruszek, okruszyna

Połączenia

  • okruch nadziei, prawdy; okruchy historii, informacji; pamięci, przeszłości, wspomnień; tradycji

Cytaty

[...] był dyletantem, samoukiem, ale i poszukiwaczem skarbów, cierpliwym zbieraczem roztrwonionych okruchów historii i sztuki ludu śląskiego.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

Łatwo było wówczas zamknąć w duszy nostalgię za utraconą ojczyzną dzieciństwa i w cieniu wielkich portów żyć okruchami wspomnień z barwnej przeszłości.

źródło: NKJP: Józef Życiński: Ziarno samotności, 1997

Sądząc z okruchów informacji, którymi dysponujemy, niektórzy członkowie kierownictwa partii mieli nadzieję, że jeśli wybory odbędą się w czerwcu [...].

źródło: NKJP: Andrzej Garlicki: Karuzela: rzecz o Okrągłym Stole cz. 3, 2004

Przyjechały zespoły z różnych stron świata, by pokazać okruchy swoich tradycji religijnych.

źródło: NKJP: Między folklorem a ekstazą, Dziennik Polski, 2000-10-18

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. okruch
 okruchy
D. okrucha
okruchu
 okruchów
C. okruchowi
 okruchom
B. okruch
 okruchy
N. okruchem
 okruchami
Ms. okruchu
 okruchach
W. okruchu
 okruchy

Inne uwagi

Zwykle lm

Składnia

bez ograniczeń + okruch +
CZEGO

Frazeologizmy

resztki z pańskiego stołu
okruchy z pańskiego stołu
Data ostatniej modyfikacji: 11.02.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN