UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

noc

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *noktь

1. bezksiężycowa

Definicja

część doby od zachodu do wschodu słońca, kiedy jest ciemno

Noty o użyciu

Forma nocą używana w znaczeniu 'w nocy'.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	nocka
	sprzeczne:	dzień, dzionek

Połączenia

dzisiejsza; każda, któraś, owa, pewna, ta, taka, tamta; miniona, następna, ostatnia, poprzednia, ubiegła, zeszła; letnia, wiosenna, zimowa; sierpniowa; bezksiężycowa, ciemna, czarna, księżycowa, rozgwieżdżona; deszczowa; długa; późna; bezsenna, nieprzespana; upojna; cała; spokojna noc; noc poślubna; miłosna; andrzejkowa, sylwestrowa, wigilijna
noce i dni; noc i poranek, noc i ranek; noc i ciemność, noc i cisza
chłód, ciemność, cisza, czerń, mrok; połowa, reszta nocy
noc idzie, nadchodzi, nadciąga, nadeszła, zapada, zapadła, przyszła, panuje, mija, minęła; przeszła spokojnie; nastanie nocy
przesiedzieć, przespać, spędzić/spędzać noc; zarwać/zarywać noce
zostać/zostawać na noc
brzydki, ciemny, czarny, mroczny, ponury; długi jak noc
do późnej nocy, późną nocą, do późna w noc; noc w noc, noc po nocy; co noc i co dzień; w ciągu nocy, w głąb nocy; w środku nocy; pod osłoną nocy

Cytaty

	- Śniło mi się dzisiejszej nocy, że chodziliśmy do szkoły ślusarskiej - powiedział Witek. - Ty pisałeś zadanie, ja od ciebie ściągałem, a profesorem był Tito Skipa. źródło: NKJP: Edward Stachura: Cała jaskrawość, 2006
	W bezsenne noce przewracała się z boku na bok i wzdychała. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952
	Zegar u sąsiadów, a bicie jego słychać przez ściany, wydzwonił godzinę trzecią w nocy. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1980
	Zdjął płaszcz i niedbale cisnąwszy go na najbliższe krzesło odgarnął z czoła potargane, potem zlepione włosy. - Nie wrócisz na noc? - spytała Anna. - Nie! - potrząsnął głową. - W ogóle nie czekajcie na mnie. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Noc i inne opowiadania, 2001
	Tym razem Achim poderwał brzydką jak noc, ale majętną jak marzenie Joasię. źródło: NKJP: Marcin Król, Bracia jak się patrzy (cz. 1), Trybuna Śląska , 2004-09-17

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	noc	noce
D.	nocy	nocy

C.	nocy	nocom
B.	noc	noce
N.	nocą	nocami
Ms.	nocy	nocach
W.	nocy	noce

2. kabaretowa

Definicja

impreza kulturalna odbywająca się wieczorem lub w nocy - części doby między wschodem a zachodem słońca

Noty o użyciu

Zwykle używane jako składnik nazw imprez kulturalnych, np. Olsztyńskie Noce Bluesowe.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

impreza

Połączenia

noc kabaretowa
noc poetów; muzeów

Cytaty

Adam Marek regularnie wygrywał konkursy jednego wiersza. Dwa kolejne w Dziurze, jeden w Gliwicach podczas tak zwanej nocy poetów.

źródło: NKJP: Maciej Malicki: OSTATNIA [sto czternaście opowiadań o tym samym], 2009

Odbywały się na nim spotkania autorskie, sympozja. Od roku 2000 WIR organizuje imprezy w ramach Długiej Nocy Książki na Oranienstrasse w Berlinie.

źródło: NKJP: Justyna Fular: Niech się spotyka dużo ludzi, Esensja, 2008-07

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	noc	noce
D.	nocy	nocy

C.	nocy	nocom
B.	noc	noce
N.	nocą	nocami
Ms.	nocy	nocach
W.	nocy	noce

Składnia

	+	noc	+	KOGO/CZEGO
	+	noc	+	JAKA

3. okupacji

Definicja

okres w historii, postrzegany jako zdecydowanie zły i pełen tragicznych wydarzeń

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Połączenia

noc komunistyczna, stalinowska
noc hitleryzmu, komunizmu, totalitaryzmu; okupacji

Cytaty

Klęska wrześniowa 1939 roku rozpoczęła tragiczną noc okupacji

źródło: NKJP: Wychowanie patriotyczne, Wychowawca nr 136, 2004-04

Ten wiersz z 1952 roku przywołuje obraz nocy komunizmu , ale jego znaczenia nie sprowadzają się do odczytania wątku historii.

źródło: NKJP: Anna Sobolewska: Mapy duchowe współczesności, 2009

Przybyła też prababcia Truskolaska, matrona, osoba wielce wykształcona i zasłużona dla kraju, bohaterka walk w 39, powstaniec warszawski, prześladowana za czasów nocy stalinowskiej .

źródło: NKJP: Wojciech Stamm,Czarna matka, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	noc	noce
D.	nocy	nocy

C.	nocy	nocom
B.	noc	noce
N.	nocą	nocami
Ms.	nocy	nocach
W.	nocy	noce

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

	+	noc	+	CZEGO
	+	noc	+	JAKA

Frazeologizmy

bajka z tysiąca i jednej nocy
baśń z tysiąca i jednej nocy
biała noc
dobrej nocy
spokojnej nocy
gorączka sobotniej nocy
jak noc długa
królowa nocy
ktoś robi z nocy dzień
ktoś zrobił z nocy dzień
noc kryształowa
noc polarna
noc świętojańska
noc Kupały
noc w noc
co nocy
noc po nocy
od rana do wieczora
od świtu do nocy
od rana do nocy
po nocach
po nocy
z nocy na noc
zielona noc
zrównanie dnia z nocą

Przysłowia

W nocy wszystkie koty są czarne
Kto drogi skraca, (ten) do domu nie wraca
Kto drogi skraca, na noc do domu nie wraca

Data ostatniej modyfikacji: 17.07.2025