UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dżentelmen

rzadziej gentleman

Chronologizacja

SWil: dżentlmen, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

ang. gentleman

1. angielski

Definicja

uprzejmy mężczyzna, który jest rycerski wobec kobiet i w każdej sytuacji wie, jak się zachować

Warianty

  • rzadziej gentleman

Wymowa

[dżentelmen] lub pot. [dżentelmen]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

Połączenia

  • dystyngowany, elegancki; prawdziwy, wielki; angielski dżentelmen
  • dżentelmen na boisku; dżentelmen w garniturze, w meloniku
  • dżentelmen i dama
  • słowo dżentelmena; klub dżentelmenów
  • gra, klub dla dżentelmenów
  • godny dżentelmena
  • okazać się dżentelmenem
  • uchodzić za dżentelmena

Cytaty

Chłopcy okazali się wielkimi dżentelmenami i przyrzekli Zenobii swoją opiekę nad Kasią.

źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1987

Von Finckl był prawdziwym dżentelmenem i oczarował mnie kulturą, a nade wszystko miłością do sztuki.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003

Jestem przekonany, że taki dżentelmen jak ty zawsze dotrzymuje słowa.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek w krainie kangurów, 1995

Oświadczy się, jak przystało na dżentelmena, przyklęknąwszy na jedno kolano. Z prawą ręką na sercu.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Złodziejka pamięci, 1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dżentelmen
dżentelmeni
ndepr
dżentelmeny
depr
D. dżentelmena
dżentelmenów
C. dżentelmenowi
dżentelmenom
B. dżentelmena
dżentelmenów
N. dżentelmenem
dżentelmenami
Ms. dżentelmenie
dżentelmenach
W. dżentelmenie
dżentelmeni
ndepr
dżentelmeny
depr

2. jakiś

Definicja

żart. 
mężczyzna nieznany mówiącemu

Warianty

  • rzadziej gentleman

Wymowa

[dżentelmen] lub pot. [dżentelmen]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  mężczyzna

Cytaty

O swojej współpracy z Sitarzem nie wypowiada się zbyt pochlebnie. - Ten dżentelmen złamał wiele obietnic i zniszczył zaufanie, jakim go darzyłem. Sitarz wyjaśnia, że to Western był nielojalny, bo bez jego zgody zaczął kooperować z innymi polskimi firmami.

źródło: NKJP: Paweł Wrabec, Bujanie w obłokach, Polityka, 2003-11-01

Przeciętny kram w Buczkowicach polega na sprzedaży bezpośrednio z auta dostawczego. Na przykład sprzedaż cebulek, z których wyrasta później czerwona cebula (mniam, mniam), obsługiwało dwóch dżentelmenów. Jeden, trzeźwy, opalał się w naczepie, pilnował towaru oraz pełnił funkcję kierowcy. Drugi, kompletnie pijany (dużo pustych puszek po piwie walało się po ziemi), podawał i ważył cebulki na tradycyjnej wadze z ołowianymi ciężarkami.

źródło: NKJP: Agata Passent: Kura z jajami, 2005

Tak więc nie odtajanymi samochodami ruszają dżentelmeni w czapkach i jesionkach, damy w kożuchach i kozakach, a ja zastanawiam się, czy wiedzą, co czynią. Ciężkie płaszcze krępują ruchy (ręka w rękawie skraca się zdecydowanie), czapka nie pozwala usłyszeć złej pracy silnika, zimno przenosi się z oblodzonych rękawic na ręce, które nie czują dobrze kierownicy. Stąd już tylko krok do wypadku.

źródło: NKJP: Szkoła jazdy, Gazeta Wyborcza, 1993-03-05

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. dżentelmen
dżentelmeni
ndepr
dżentelmeny
depr
D. dżentelmena
dżentelmenów
C. dżentelmenowi
dżentelmenom
B. dżentelmena
dżentelmenów
N. dżentelmenem
dżentelmenami
Ms. dżentelmenie
dżentelmenach
W. dżentelmenie
dżentelmeni
ndepr
dżentelmeny
depr
Data ostatniej modyfikacji: 02.01.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj