UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

niemy

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

1. człowiek

Definicja

pozbawiony możliwości mówienia wskutek nieprawidłowości budowy lub działania narządów mowy lub układu nerwowego

Noty o użyciu

Używane często w znaczeniu 'człowiek niemy'.

Pochodzenie

psł. *němъ 'pozbawiony zdolności mówienia; mówiący niezrozumiale, obcym, niezrozumiałym językiem'

Forma prasłowiańska prawdopodobnie z pierwotnego *měmъ 'bełkoczący, niewyraźnie, niezrozumiale mówiący' (*měmъ > *němъ z rozpodobnieniem na odległość: m - m > n -m) (Bor)

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie rodzaje chorób

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język mówienie

Połączenia

niemy człowiek; niema osoba
niemy i głuchy

Cytaty

Alexia Harriton przyszła na świat głucha, niema, psychicznie niedorozwinięta, niewidząca i dotknięta paraliżem.

źródło: NKJP: Krzysztof Szymborski: Krzywdzące życie, Polityka, 2002-03-30

Doktor Sacks opisuje, jak muzyka potrafi ożywić zastygłych w bezruchu parkinsonistów, pozwala przemówić niemym ludziom po zawale, a także uspokaja i organizuje życie cierpiących na chorobę Alzheimera czy schizofreników.

źródło: NKJP: Aleksandra Wysocka-Zańko: Czas relaksu, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2009-10-06

[...] lud się zdumiewał, widząc, że niemi mówią, kalecy odzyskują zdrowie, chromi chodzą, ślepi widzą i wielbili Boga Izraela.

źródło: NKJP: Mirosław Winczewski: Kręgarstwo dla każdego : kręgarstwo radiestezyjne, terapia i profilaktyka, kręgarstwo klasyczne, chiropraktyka, 2006

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema
D.	niemego	niemego	niemego	niemego	niemej
C.	niememu	niememu	niememu	niememu	niemej
B.	niemego	niemego	niemy	nieme	niemą
N.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemą
Ms.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemej
W.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	niemi	niemi	nieme	nieme
D.	niemych	niemych	niemych	niemych
C.	niemym	niemym	niemym	niemym
B.	niemych	niemych	niemych	nieme
N.	niemymi	niemymi	niemymi	niemymi
Ms.	niemych	niemych	niemych	niemych
W.	niemi	niemi	nieme	nieme

2. prośba

Definicja

niewyrażony słowami

Pochodzenie

psł. *němъ 'pozbawiony zdolności mówienia; mówiący niezrozumiale, obcym, niezrozumiałym językiem'

Forma prasłowiańska prawdopodobnie z pierwotnego *měmъ 'bełkoczący, niewyraźnie, niezrozumiale mówiący' (*měmъ > *němъ z rozpodobnieniem na odległość: m - m > n -m) (Bor)

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Połączenia

niemy krzyk; podziw; niema prośba; nieme osłupienie; pytanie, wołanie

Cytaty

Wpatrując się w doktora, już nie z nadzieją, że ów ocali mu życie, ale z niemą prośbą, aby zechciał odsłonić rąbka tajemnicy.

źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006

Odrzucenie daru życia [...] to zarówno dramat matki, jak i ojca. Ale największą tragedią jest to dla tego, które niemym krzykiem broni się przed unicestwieniem. Są to nieme krzyki, których nie słyszymy lub słyszeć nie chcemy.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 24.07.1992

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema
D.	niemego	niemego	niemego	niemego	niemej
C.	niememu	niememu	niememu	niememu	niemej
B.	niemego	niemego	niemy	nieme	niemą
N.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemą
Ms.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemej
W.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	niemi	niemi	nieme	nieme
D.	niemych	niemych	niemych	niemych
C.	niemym	niemym	niemym	niemym
B.	niemych	niemych	niemych	nieme
N.	niemymi	niemymi	niemymi	niemymi
Ms.	niemych	niemych	niemych	niemych
W.	niemi	niemi	nieme	nieme

3. głoska

Definicja

jęz.

istniejący w zapisie, ale niewymawiany

Pochodzenie

Kalka niem. stumm

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język pisanie

Połączenia

niema głoska, samogłoska, spółgłoska; nieme zakończenie

Cytaty

Nie wiesz że to z hebrajskiego, a tam „h” w wygłosie jest nieme?

źródło: Internet

Jak widać, [...] ostatnia samogłoska w zestawieniu spółgłoska plus samogłoska plus spółgłoska plus samogłoska, pozostaje niema.

źródło: NKJP: Justyna Olko: Wielka przygoda intelektualna XX w., Wiedza i Życie, 1996

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema
D.	niemego	niemego	niemego	niemego	niemej
C.	niememu	niememu	niememu	niememu	niemej
B.	niemego	niemego	niemy	nieme	niemą
N.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemą
Ms.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemej
W.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	niemi	niemi	nieme	nieme
D.	niemych	niemych	niemych	niemych
C.	niemym	niemym	niemym	niemym
B.	niemych	niemych	niemych	nieme
N.	niemymi	niemymi	niemymi	niemymi
Ms.	niemych	niemych	niemych	niemych
W.	niemi	niemi	nieme	nieme

4. film

Definicja

niezawierający słowa mówionego

Pochodzenie

Kalka ang. silent

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka film

Połączenia

niema komedia; nieme kino; film niemy

Cytaty

To początek cyklu, który prezentować będzie filmy nieme przy akompaniamencie współczesnych zespołów.

źródło: NKJP: Justyna Kościelna: Myslovitz i wampiry, Słowo Polskie. Gazeta Wrocławska, 2007-09-20

Owacją na stojąco powitano 100-letniego Hala Roacha, producenta niemych komedii z Haroldem Lloydem czy Flipem i Flapem.

źródło: NKJP: Oscary '92, Gazeta Wyborcza, 1992-04-01

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema
D.	niemego	niemego	niemego	niemego	niemej
C.	niememu	niememu	niememu	niememu	niemej
B.	niemego	niemego	niemy	nieme	niemą
N.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemą
Ms.	niemym	niemym	niemym	niemym	niemej
W.	niemy	niemy	niemy	nieme	niema

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	niemi	niemi	nieme	nieme
D.	niemych	niemych	niemych	niemych
C.	niemym	niemym	niemym	niemym
B.	niemych	niemych	niemych	nieme
N.	niemymi	niemymi	niemymi	niemymi
Ms.	niemych	niemych	niemych	niemych
W.	niemi	niemi	nieme	nieme

Frazeologizmy

łabędź niemy
niemy świadek
sejm niemy

Data ostatniej modyfikacji: 09.01.2013