Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | ranny |
ranny |
ranny |
ranne |
ranna |
| D. | rannego |
rannego |
rannego |
rannego |
rannej |
| C. | rannemu |
rannemu |
rannemu |
rannemu |
rannej |
| B. | rannego |
rannego |
ranny |
ranne |
ranną |
| N. | rannym |
rannym |
rannym |
rannym |
ranną |
| Ms. | rannym |
rannym |
rannym |
rannym |
rannej |
| W. | ranny |
ranny |
ranny |
ranne |
ranna |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | ranni |
ranni |
ranne |
ranne |
| D. | rannych |
rannych |
rannych |
rannych |
| C. | rannym |
rannym |
rannym |
rannym |
| B. | rannych |
rannych |
rannych |
ranne |
| N. | rannymi |
rannymi |
rannymi |
rannymi |
| Ms. | rannych |
rannych |
rannych |
rannych |
| W. | ranni |
ranni |
ranne |
ranne |
Stopień wyższy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | ranniejszy |
ranniejszy |
ranniejszy |
ranniejsze |
ranniejsza |
| D. | ranniejszego |
ranniejszego |
ranniejszego |
ranniejszego |
ranniejszej |
| C. | ranniejszemu |
ranniejszemu |
ranniejszemu |
ranniejszemu |
ranniejszej |
| B. | ranniejszego |
ranniejszego |
ranniejszy |
ranniejsze |
ranniejszą |
| N. | ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszą |
| Ms. | ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | ranniejsi |
ranniejsi |
ranniejsze |
ranniejsze |
| D. | ranniejszych |
ranniejszych |
ranniejszych |
ranniejszych |
| C. | ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszym |
ranniejszym |
| B. | ranniejszych |
ranniejszych |
ranniejszych |
ranniejsze |
| N. | ranniejszymi |
ranniejszymi |
ranniejszymi |
ranniejszymi |
| Ms. | ranniejszych |
ranniejszych |
ranniejszych |
ranniejszych |
1. związany z ranem
Definicja
Cytaty
1.a chłód
Definicja
Pochodzenie
Zob. rano I
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Połączenia
- ranny chłód; ranna mgła, rosa, zorza; godzina, pora; ranne słońce
- ranny i popołudniowy, ranny i wieczorny
Cytaty
|
Obudziło nas ranne słońce. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Wczoraj wczesną ranną porą, około godziny 8, spojrzałem w ekran kamery zainstalowanej na rogu al. Przyjaźni i al. Róż - relacjonuje strażnik miejski z oddziału nowohuckiego. źródło: NKJP: (mst): Dżentelmeni z piwkiem, Gazeta Krakowska, 2002-07-12 |
|
|
Mimo rannych mgieł i zimna oraz słabego wiatru w południe zaczęło świecić słońce [...]. źródło: NKJP: Puchar został w PTŻ, Dziennik Polski, 2000-09-26 |
|
|
Ranny chłód się utrzymał, o wczorajszej zapowiedzi prawdziwej wiosny przypominało tylko blade słońce. źródło: NKJP: Paweł Pollak: Kanalia, 2006 |
1.b trening
Definicja
Pochodzenie
Zob. rano I
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Połączenia
- ranny kurs, trening; ranna msza, rozmowa
- ranne wstawanie
Cytaty
|
Trenujemy dwa razy dziennie. Ranny trening rozpoczyna się o 9 a kończy o 13. źródło: NKJP: Stefan Leśniowski: Kolusz w raju, Gazeta Krakowska, 2006-07-31 |
|
|
Ostatni pociąg w stronę Redy odjeżdża o godz. 22.15, a pierwszy ranny kurs jest o godz. 4.05. źródło: NKJP: (jan): Kłopotliwe godziny odjazdów, Dziennik Bałtycki, 1999-07-20 |
|
|
Pamiętam, jak ustawialiśmy się w dwóch równych szeregach i szliśmy na ranną mszę o szóstej trzydzieści. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010 |
|
|
Nie umawialiśmy się, niby te nasze ranne spotkania były przypadkowe, ale ja wychodziłem zawsze o tej samej porze, po wiadomościach w radio, i ona też. źródło: NKJP: Paweł Pollak: Kanalia, 2006 |
1.c zmiana
Definicja
Pochodzenie
Zob. rano I
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Połączenia
- ranna obsada, szychta, zmiana
Cytaty
|
- To praca stojąca, często trzeba dźwigać ciężary, a na ranną zmianę zrywać się skoro świt. źródło: NKJP: Trudno o dobrą posadę, Wieczór Wybrzeża, 2000-03-22 |
|
|
No nic, trzeba iść spać. Jak trzeba, to trzeba, śpij smacznie, co byś się wyspał na ranną szychtę! źródło: Internet: forum.pomorska.pl |
1.d pociąg
Definicja
Pochodzenie
Zob. rano I
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | poranny |
Połączenia
- ranny autobus, pociąg
Cytaty
|
Ostatni ranny samolot, któremu udało wystartować, odleciał do Warszawy o godzinie 5.50. źródło: NKJP: Bogdan Lewicki: Ławica / Odwołano dwa loty z Poznania Lotnisko we mgle, Polska Głos Wielkopolski, 2006-11-20 |
|
|
[...] za zupełnie niedorzeczny pomysł uważa się przesunięcie godziny wyjazdu rannego pociągu z Piły z godziny 5.55 na 5.35. źródło: NKJP: WP: Zamącili w rozkładzie, Gazeta Poznańska, 2004-12-14 |
|
|
[...] mieszkańcy Osiedla Bajkowego uskarżają się na brak rannego autobusu, który dowiózłby dzieci do szkoły. źródło: NKJP: Anna Bińczak: Pechowa dwunastka, Dziennik Bałtycki, 2005-11-22 |
|
|
Kanki stukały o piątej, budząc ludzi z tej narożnej kamienicy. [...] To mogło denerwować. W ciszy, zanim zaczęły jechać ranne tramwaje, stukające kanki i butelki w skrzynkach. źródło: NKJP: Inga Iwasiów: Bambino, 2008 |
1.e dziennik
Definicja
Pochodzenie
Zob. rano I
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | poranny |
Połączenia
- ranny program
Cytaty
|
X prowadzi ranny program „Chwytaj dzień”, nadawany od godziny 6 do 9. źródło: NKJP: (J): Radio z Tarnowa, Gazeta Krakowska, 2001-08-02 |
|
|
Jest dawno po północy. Wstrzymano druk rannych gazet w Gdańsku. źródło: NKJP: Wojciech Jaruzelski: Pod prąd: refleksje rocznicowe, 2005 |
|
|
Sekretarz redakcji dziennika rannego jest na ogół człowiekiem, który spędza całe miesiące, nie widząc dziennego światła. Kładzie się o 6 rano i wstaje o 4 po południu [...]. źródło: NKJP: O sekretarzu redakcji, Dziennik Polski, 2006-03-04 |
|
|
[...] gdybyś jutro około jedenastej usłyszał, że ktoś dzwoni, otwórz i odbierz ranną prasę [...]. źródło: NKJP: Wiesław Paweł Szymański: Niedźwiedź w katedrze, 1981 |
1.f strój
Definicja
Pochodzenie
Zob. rano I
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Połączenia
- ranne pantofle
Cytaty
|
Pan Ignacy porwał się z łóżka, wsunął nogi w ranne pantofle i już leciał. źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Brzezina i inne opowiadania Biłek, 2006 |
|
|
Autorki felietonów poświęconych modzie [...] doskonale zdawały sobie sprawę, że większość poznanianek przez cały dzień nosi tylko jedną suknię. Stąd do wąskiego grona zamożnych elegantek adresowane były zalecenia dotyczące sukien rannych, dziennych, popołudniowych, wizytowych i wieczorowych oraz dodatków do stroju. źródło: NKJP: AD: Paryż na poznańskich ulicach, Gazeta Poznańska, 2004-11-13 |
|
|
[...] wczesnym rankiem udała się z rozpuszczonymi włosami i w rannym, ponętnym stroju, ledwo co przesłaniającym wdzięki niewieście, do ogrodu, pod okno mędrca. źródło: NKJP: Przewrotna Filis, Dziennik Polski, 2003-08-30 |
2. żołnierz
Definicja
Noty o użyciu
Używane często w znaczeniu 'człowiek ranny'.
Pochodzenie
Zob. rana
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Połączenia
- ranny cywil, dowódca, górnik, jeniec, kierowca, marynarz, oficer, pacjent, partyzant, policjant, powstaniec, pracownik, rowerzysta, rycerz, strażak, strażnik, taternik, turysta, żołnierz; dzik, koń, niedźwiedź, pies, zwierz; ranna pasażerka, turystka; sarna, zwierzyna; ranne zwierzę
- ranny odłamkiem
- ranny od kul, od wybuchu
- ranny podczas akcji, podczas ataku, podczas walk, podczas wybuchu
- ranny w brzuch, w głowę, w klatkę piersiową, w nogę, w ramię, w rękę, w stopę, w szyję, w twarz
- ranny w bitwie, w katastrofie, w karambolu, w powstaniu, w pożarze, w strzelaninie, w walce, w wybuchu, w wypadku, w zamachu
- ranny wskutek wypadku, wskutek zderzenia
- lekko; dwukrotnie, trzykrotnie, wielokrotnie ranny
- ranny i chory
- zostać rannym
- ranny osunął się, umarł, zmarł
- leczyć, opatrzyć/opatrywać, operować, ratować, uratować; dobijać; ewakuować, wyciągnąć, wydobyć, wydostać; przenieść, przetransportować, przewieźć/przewozić, transportować; ułożyć rannego
- udzielać pomocy rannemu
- ciało, ciężar, obrażenia, stan, zdrowie; ewakuacja, transport rannego; apel, krzyki; liczba; dziesiątki, setki, tysiące; tłum rannych
Cytaty
|
Wśród demonstrantów [...] jeden zginął w wyniku wymiany strzałów, jeden zmarł na pogotowiu, trzech zostało rannych od rykoszetów. źródło: NKJP: Marcin Zaremba: Nie udało się tak po prostu, Polityka, 2007-10-06 |
|
|
[...] został w czasie strzelaniny ranny w brzuch. źródło: NKJP: Franciszek Ryszka: Noc i mgła: Niemcy w okresie hitlerowskim, 1963 |
|
|
[...] nieznany samochód potrącił około godz. 2 w sobotę 33-letniego mężczyznę. Ranny zmarł na miejscu wypadku. źródło: NKJP: WAG: Potrącił i uciekł, Trybuna Śląska, 2001-10-29 |
|
|
Policjanci zatrzymali 35-latka, który na ul. Batalionów Chłopskich postrzelił kota z wiatrówki. Rannemu zwierzęciu udzielił pomocy weterynarz. źródło: NKJP: Region w skrócie, Dziennik Zachodni, 2010-07-13 |
Składnia
|
+ | ranny | + |
GDZIE
|
| szyk: neutralny | ||||
|
|
+ | ranny | + |
od CZEGO
|
| szyk: neutralny | ||||
3. palec
Definicja
Pochodzenie
Zob. rana
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób
Połączenia
- ranna głowa, ręka
Cytaty
|
- Miał ranną głowę, rozcięte ucho i połamane ręce. Natychmiast poszliśmy z nim na pogotowie. źródło: NKJP: Halina Bykowska: Traktor przygniótł rannego Piotrusia, Wieczór Wybrzeża, 2000-10-23 |
|
|
[...] musiał opuścić oddział i odjechać do szpitala – w rannej ręce rozwinęła się gangrena. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Nie wiadomo na razie, dlaczego nastąpił wybuch. 27-latek z ranną nogą został przewieziony do szpitala i operowany. źródło: NKJP: AKT: Wybuchł piec kaflowy, Dziennik Elbląski, 2004-01-05 |
|
|
[...] ostre krawędzie kamieni wpijały się w skórę i rozdzierały ją. [...] Tętniła krew, wyciekająca z rannych stóp. źródło: NKJP: Marian Pilot: Na odchodnym, 2002 |
4.a na duszy
Definicja
Pochodzenie
Zob. rana, tu w znaczeniu metaforycznym.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- ranny na duszy
Cytaty
|
Ze studia wyszłam ranna na psychice i emocjach. Ciągle jeszcze do siebie dochodzę. źródło: NKJP: Dariusz Pawłowski: Uderzyć w stół, Dziennik Łódzki, 2003-11-14 |
|
|
Wiesz, w takich układach zawsze jest minimum dwoje, a najczęściej czworo. Że ktoś wyjdzie z tej potyczki ranny na sercu i duszy, to jest jasne. źródło: Internet: f.kafeteria.pl |
Składnia
|
|
+ | ranny | + |
na CZYM
|
| szyk: neutralny | ||||
4.b dusza
Definicja
Pochodzenie
Zob. rana, tu w znaczeniu metaforycznym.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- ranne serce
Cytaty
|
Stróż, który go znalazł za śmietnikiem, zanim zamknął mu powieki, spojrzał w głąb jego oczu i dostrzegł w nich ból... ale nie był to ból kaleczonego ciała - lecz rannej duszy. źródło: NKJP: Maciej Borkowski: Pieskie życie - Złote Pióro, Co Tydzień Jaworzno, 2004-06-03 |
|
|
Ludzie nie są w stanie uleczyć rannego serca. Tylko czas może to zrobić. źródło: Internet: animephrases.dbnao.net |