UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pojedynek

Chronologizacja

1553, SPXVI
Użycie przysłówkowe N. lp pojedynkiem w znaczeniu 'każdemu z osobna'. Forma narzędnikowa pojedzinkiem notowana jest w tym zn. od 1418 r. (SStp).

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	pojedynek	pojedynki
D.	pojedynku	pojedynków
C.	pojedynkowi	pojedynkom
B.	pojedynek	pojedynki
N.	pojedynkiem	pojedynkami
Ms.	pojedynku	pojedynkach
W.	pojedynku	pojedynki

Pochodzenie

Zob. jeden I
Zob. jedyny

Pierwotnie pojedynek 'osobna jednostka' (od XVI w.), używany zwykle w narzędniku pojedynkiem 'pojedynczo, indywidualnie: każdy z osobna, jeden po drugim; każdego (każdemu) z osobna, jednego po drugim; sam jeden, bez towarzystwa; sam na sam, jeden na jednego, z jednym'; od XVI w. pojedynek 'walka dwóch (uzbrojonych) przeciwników'; od wyrażenia przyimkowego po jednemu (Bor.).

1. honorowy

Definicja

walka dwóch osób odbywana w obecności sekundantów traktowana jako sposób rozstrzygania sporów lub obrony honoru

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

walka

Połączenia

bratobójczy, śmiertelny pojedynek
pojedynek do pierwszej krwi
pojedynek na miecze, na szable, na pistolety; na śmierć i życie
pojedynek na udeptanej ziemi
stoczyć; wygrać, przegrać pojedynek
stanąć do pojedynku
wyzwać kogoś na pojedynek
postrzelić, zranić kogoś; zginąć w pojedynku

Cytaty

Do scysji pomiędzy obu panami doszło w garderobie Włoszki. Poobrażali się wzajemnie, ale kto kogo na pojedynek wyzwał – nie wiadomo. Koniec końców następnego dnia, czyli 5 marca 1766 roku Casanova i Branicki spotkali się w warszawskich ogrodach na Woli.

źródło: NKJP: Adam Synowiec: Casanova po polsku, Dziennik Zachodni, 2006-04-03

Pojedynek miał odbyć się na szable, do pierwszej krwi.

źródło: NKJP: Mariusz Urbanek: Waldorff, ostatni baron Peerelu, 2008

Tchórze uciekli, opustoszało miasto, szeryf zamknął się w areszcie, a zza firanek lękliwie wyglądał grabarz. Tylko oni - pojedynek sam na sam, dwaj rewolwerowcy, mający po kilka słów w spierzchniętych ustach i po jednej kuli w koltach.

źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003

Składnia

pojedynek

na CO

2. rycerski

Definicja

walka dwóch rycerzy odbywana najczęściej w czasie turnieju lub harców przed bitwą

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	harce
	hiperonimy:	walka

Połączenia

pojedynek na śmierć i życie
stoczyć; wygrać, przegrać pojedynek

Cytaty

[...] pojedynek turniejowy nie do końca mówi prawdę o wojowniku. Tam walczy się w ograniczonym polu, nie używając tarcz, tam rozjemca w każdej chwili może przerwać starcie.

źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003

[...] przeciwnicy złożyli kopie i ruszyli cwałem na siebie. Wojsko w milczeniu obserwowało pojedynek.

źródło: Leszek Podhorodecki: Kulikowe pole 1380, 1986

3. rywalizacja

Definicja

rywalizacja dwóch przeciwników w jakiejś dziedzinie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

walka

Połączenia

ciekawy, ciężki, dramatyczny, emocjonujący, pasjonujący, prestiżowy, nierówny, wyrównany, trudny, zacięty, zażarty; zwycięski, przegrany pojedynek; pojedynek bokserski, piłkarski, strzelecki; bezpośredni, deblowy, derbowy, finałowy, półfinałowy, inauguracyjny, ligowy, pucharowy, rewanżowy, sparingowy, towarzyski, wyjazdowy; słowny
pojedynek drużyn, gigantów, mistrzów; lidera z kimś; Dawida z Goliatem
pojedynek o pierwsze miejsce w turnieju, o tytuł wicemistrza
pojedynek z utytułowanym przeciwnikiem, z reprezentantem Niemiec, Grecji..., z wicemistrzem; z Gołotą, z Legią; między drużynami, między klubami; między kandydatami na prezydenta, między partiami; między Legią a Wisłą; między mordercą a śledczym, między obrońcą a oskarżycielem, między rządem a opozycją
przebieg pojedynku
pojedynek na argumenty, na słowa; na pięści
pojedynek toczy się, trwa, zakończył się
stoczyć, rozegrać, odbyć; rozstrzygnąć, wygrać, przegrać pojedynek

Cytaty

	Najważniejszy pojedynek Polaka w boksie zawodowym będzie transmitowany [...]. źródło: NKJP: Radosław Leniarski: Boks zawodowy, 1995-11-30
	Zanim jednak chorzowianie mogli cieszyć się ze szczęśliwego zakończenia rozgrywek, przyszło im stoczyć zacięty pojedynek z trzecioligową Stalą. źródło: NKJP: Tomasz Kuczyński: Uczucie wielkiej ulgi, Dziennik Zachodni, 2004-06-28
	Co chwila jakiś wywiad, pojedynek słowny, program rozrywkowy z jego udziałem. źródło: NKJP: Polityka, 2004-03-27
	Największą atrakcją jak co roku był pojedynek między najlepszymi szermierzami w kraju. źródło: NKJP: Karina Marciniak: Gloria Victis dla Pawła, Dziennik Zachodni, 2001-11-27
	[...] walczyć z dinozaurami „na otwartym polu” ssaki nie mogły - nie było po prostu żadnych ekologicznych uwarunkowań, które pozwalałyby na taki ewolucyjny pojedynek Dawida z Goliatem. źródło: NKJP: Marcin Ryszkiewicz: Przepis na człowieka, 1996
	Sam Maurycy wyzwał go na mały pojedynek: kto zna więcej ludowych przysłów związanych ze świętymi, i proboszcz Tłoczek ukończył go bez hańby, ale resztką sił. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2002
	Przez długą chwilę piorunowali się wzrokiem. Pojedynek na spojrzenia przerwał dopiero okrzyk barmana. źródło: NKJP: Eugeniusz Dębski: Aksamitny Anschluss, 2001

Składnia

+	pojedynek	+	KOGO + z KIM + (o CO)
+	pojedynek	+	KOGO + z KIM + na CO
+	pojedynek	+	między/pomiędzy KIM a KIM

Data ostatniej modyfikacji: 31.08.2023