Chronologizacja
W postaci: lokomotyw (rodzaj męski)
W tym samym roku wyraz lokomotyw został użyty w odniesieniu do wynalazku z zakresu rolnictwa - pługu parowego (Przewodnik Rolniczo-Przemysłowy, nr 1, polona.pl).
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | lokomotywa |
lokomotywy |
|
| D. | lokomotywy |
lokomotyw |
|
| C. | lokomotywie |
lokomotywom |
|
| B. | lokomotywę |
lokomotywy |
|
| N. | lokomotywą |
lokomotywami |
|
| Ms. | lokomotywie |
lokomotywach |
|
| W. | lokomotywo |
lokomotywy |
Pochodzenie
może fr. locomotive
z ang. locomotive (engine)
łac. locō 'z miejsca' + p.-łac. mōtīvus 'skłaniający do ruchu'
1. w pociągu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | pojazd |
Połączenia
- elektryczna, parowa, spalinowa; czeska, polska...; wykolejona zabytkowa lokomotywa; lokomotywa manewrowa, napędowa, towarowa, wąskotorowa
- lokomotywa kolejki wąskotorowej, pociągu
- lokomotywa bez hamulców, bez maszynisty
- lokomotywa na węgiel
- lokomotywa na bocznicy, na dworcu, na torach; na kołach
- maszynista; prędkość, zjazd; awaria, naprawa, obsługa, produkcja; bok, kabina, koła, kotły, model, podwozie, zderzak; gwizd, świst lokomotywy; fabryka lokomotyw
- węgiel do lokomotywy; dym, para, sprężyny z lokomotywy; części, paliwo do lokomotyw
- jazda na lokomotywie; jazda, kabina, maszynista, pantograf, tłoki; pożar w lokomotywie
- lokomotywa kursuje, nadjeżdża, pędzi
- prowadzenie, sapanie lokomotywy
- zaczepiać, zatrzymać lokomotywę; prowadzić lokomotywy
- kierować, wjechać, wjeżdżanie lokomotywą
- biec, podejść do lokomotywy, wychodzić, wynieść z lokomotywy
- czekać, patrzeć na lokomotywę; wjechać w lokomotywę; wpaść pod lokomotywę
- jechać/jeździć na lokomotywie; być w lokomotywie
- sapać jak lokomotywa
Cytaty
|
Lokomotywa spalinowa, która kursuje po tej trasie, żre do dwustu litrów oleju na setkę. źródło: NKJP: (WZ): Stacja kolejowa, Dziennik Polski, 2000-04-07 |
|
|
[...] patrzył w dal, tam gdzie ginęła czarna wstęga dymu z lokomotywy. źródło: NKJP: Włodzimierz Pawluczuk: Judasz, 2004 |
|
|
[...] pomysł rozkręcania torów i wjeżdżania lokomotywami na miejsca ich pozbawione, był tak egzotyczny, że mógł się zrodzić tylko w głowach fachowców od prowokacji politycznej, dla których praca jest tylko płaszczykiem źródło: NKJP: Janusz Rolicki: Edward Gierek: życie i narodziny legendy, 2002 |
|
|
Denerwuje ich, że naczelnik i panie z nim pracujące nie potrafią przejść kilkuset metrów dzielących stację od biurowca, tylko każą zaczepiać lokomotywę do wagonu. źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Gazeta Wyborcza, 1992-03-02 |
|
|
Chciała przejechać przez tory, ale wjechała w lokomotywę pociągu pospiesznego. źródło: NKJP: (IK): Cudem uniknęła śmierci, Echo Dnia, 2005-10-10 |
2. w gospodarce lub polityce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- finansowa, giełdowa, główna lokomotywa; lokomotywa gospodarcza, wyborcza
- lokomotywa integracji europejskiej, kampanii; giełdy, gospodarki, hossy, koniunktury, parkietu, reformy, rozwoju, rynku, wzrostu gospodarczego
- ktoś/coś stanowi lokomotywę finansową, gospodarczą, rozwoju
- coś jest lokomotywą ciągnącą polski przemysł; giełdy, gospodarki
Cytaty
|
Gdy się jednak głosuje na nazwiska, często zdarza się, iż osoby z wielkim poparciem - nazywamy je lokomotywami wyborczymi - wnoszą niejako na swoich plecach ludzi z bardzo małym, kiepskim poparciem. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 23.01.2003 |
|
|
Toteż akcje firmy stale idą do góry i nawet dostali nagrodę od prezesa Rozłuckiego za to, że są lokomotywą giełdy. źródło: NKJP: Danuta Zagrodzka: Magazyn nr 39 dodatek do Gazety Wyborczej , 1993-11-26 |
|
|
Ten rozrastający się wciąż kompleks hotelowy ze słynnym parkiem wodnym [...] może przyjąć obecnie 1500 gości i jest lokomotywą napędzającą miejscową koniunkturę. źródło: NKJP: Podróże - Miasteczko z bajki: Dziennik Polski, 2000-07-25 |