UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dotknąć

Chronologizacja

SStp, SPXVI, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  tknąć 

1. ręką

Definicja

poruszając dłonią lub inną częścią ciała, doprowadzić do jej kontaktu z kimś lub czymś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii cechy dotykowe

Relacje znaczeniowe

synonimy:  dotknąć się

Połączenia

  • dotknąć czoła, głowy, klawiszy, twarzy, piłki, warg
  • dotknąć dłonią, językiem, kciukiem, kolanem, łokciem, palcem, ramieniem, ręką, rysikiem, stopą, ustami, wargami
  • dotknąć do czoła, do dna, do podłogi
  • dotknąć delikatnie, lekko, odruchowo, ostrożnie
  • bać się, chcieć, próbować dotknąć

Cytaty

Renata zatrzymała się przy jednej z ławek. Dotknęła dłonią jej powierzchni. Drewno było mokre.

źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008

Wyciągnąłem rękę i dotknąłem ramienia chłopca.

źródło: NKJP: Zbigniew Nienacki: Księga strachów, 1987

Sheri przypadł do leżącego na ziemi człowieka, dotknął go nosem, a potem odskoczył i wbił spojrzenie w nadchodzącego Awaru.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Atlantyda, wyspa ognia, 1967

Zwierzęta umieszczono na bieżni naszpikowanej elektronicznymi czujnikami. Rejestrowały one każde dotknięcie łap do podłoża.

źródło: NKJP: Artur Włodarski: Biologiczne podstawy uzależnienia od alkoholu, Gazeta Wyborcza, 1996-10-01

Rozpocznij przysiad, uginając kolana i opuszczając ramiona. Dotknij dłońmi do podłogi.

źródło: NKJP: (jog): Zgrabna sylwetka, Dziennik Bałtycki, 2011

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknę
 dotkniemy
2 os. dotkniesz
 dotkniecie
3 os. dotknie
 dotkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłem
+(e)m dotknął
 dotknęłam
+(e)m dotknęła
 dotknęłom
+(e)m dotknęło
 dotknęliśmy
+(e)śmy dotknęli
 dotknęłyśmy
+(e)śmy dotknęły
2 os. dotknąłeś
+(e)ś dotknął
 dotknęłaś
+(e)ś dotknęła
 dotknęłoś
+(e)ś dotknęło
 dotknęliście
+(e)ście dotknęli
 dotknęłyście
+(e)ście dotknęły
3 os. dotknął
 dotknęła
 dotknęło
 dotknęli
 dotknęły

bezosobnik: dotknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknijmy
2 os. dotknij
 dotknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłbym
bym dotknął
 dotknęłabym
bym dotknęła
 dotknęłobym
bym dotknęło
 dotknęlibyśmy
byśmy dotknęli
 dotknęłybyśmy
byśmy dotknęły
2 os. dotknąłbyś
byś dotknął
 dotknęłabyś
byś dotknęła
 dotknęłobyś
byś dotknęło
 dotknęlibyście
byście dotknęli
 dotknęłybyście
byście dotknęły
3 os. dotknąłby
by dotknął
 dotknęłaby
by dotknęła
 dotknęłoby
by dotknęło
 dotknęliby
by dotknęli
 dotknęłyby
by dotknęły

bezosobnik: dotknięto by

bezokolicznik: dotknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dotknąwszy

gerundium: dotknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: dotknięty

odpowiednik aspektowy: dotykać

Składnia

Rzżywotny + dotknąć +
KOGO/CZEGO + (CZYM)
Rzżywotny + dotknąć +
do KOGO/CZEGO + (CZYM)

2. o samolocie

Definicja

zbliżyć się do innej rzeczy aż do uzyskania kontaktu z nią

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii cechy dotykowe

Połączenia

  • piłka dotknęła; stopy, wargi dotknęły czegoś
  • dotknąć powierzchni czegoś, wody, ziemi

Cytaty

W momencie, gdy koła dotknęły ziemi, silnik przestał pracować – wspomina pilot.

źródło: NKJP: Tomasz Siemieniec: Czasami każdy musi sobie polatać, Dziennik Zachodni, 2006-06-09

[...] radziecki próbnik „Łuna II” trafił w Księżyc. Był pierwszym ziemskim obiektem, który dotknął powierzchni naszego satelity.

źródło: NKJP: Grzegorz Brzozowicz, Filip Łobodziński: Sto płyt, które wstrząsnęły światem: kronika czasów popkultury, 2000

Powtarzaj ćwiczenie 20 razy, nie pozwalając, aby stopy dotknęły ziemi.

źródło: NKJP: fitness, Cosmopolitan, 1998, nr 7

Co się [...] wydarzy, gdy głowica dotknie do powierzchni wirującego dysku?

źródło: NKJP: Dariusz Hałas i in.: Karuzela z gigabajtami, Enter, 2003, nr 2

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknę
 dotkniemy
2 os. dotkniesz
 dotkniecie
3 os. dotknie
 dotkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłem
+(e)m dotknął
 dotknęłam
+(e)m dotknęła
 dotknęłom
+(e)m dotknęło
 dotknęliśmy
+(e)śmy dotknęli
 dotknęłyśmy
+(e)śmy dotknęły
2 os. dotknąłeś
+(e)ś dotknął
 dotknęłaś
+(e)ś dotknęła
 dotknęłoś
+(e)ś dotknęło
 dotknęliście
+(e)ście dotknęli
 dotknęłyście
+(e)ście dotknęły
3 os. dotknął
 dotknęła
 dotknęło
 dotknęli
 dotknęły

bezosobnik: dotknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknijmy
2 os. dotknij
 dotknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłbym
bym dotknął
 dotknęłabym
bym dotknęła
 dotknęłobym
bym dotknęło
 dotknęlibyśmy
byśmy dotknęli
 dotknęłybyśmy
byśmy dotknęły
2 os. dotknąłbyś
byś dotknął
 dotknęłabyś
byś dotknęła
 dotknęłobyś
byś dotknęło
 dotknęlibyście
byście dotknęli
 dotknęłybyście
byście dotknęły
3 os. dotknąłby
by dotknął
 dotknęłaby
by dotknęła
 dotknęłoby
by dotknęło
 dotknęliby
by dotknęli
 dotknęłyby
by dotknęły

bezosobnik: dotknięto by

bezokolicznik: dotknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dotknąwszy

gerundium: dotknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: dotknięty

odpowiednik aspektowy: dotykać

Składnia

Rznieżywotny + dotknąć +
CZEGO + (CZYM)
Rznieżywotny + dotknąć +
do CZEGO

3. książki

Definicja

zająć lub zainteresować się czymś

Noty o użyciu

Zwykle neg.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Cytaty

Jutro mnie z biologii pyta, a ja nic kompletnie nie umiem, nawet nie dotknęłam książki.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknę
 dotkniemy
2 os. dotkniesz
 dotkniecie
3 os. dotknie
 dotkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłem
+(e)m dotknął
 dotknęłam
+(e)m dotknęła
 dotknęłom
+(e)m dotknęło
 dotknęliśmy
+(e)śmy dotknęli
 dotknęłyśmy
+(e)śmy dotknęły
2 os. dotknąłeś
+(e)ś dotknął
 dotknęłaś
+(e)ś dotknęła
 dotknęłoś
+(e)ś dotknęło
 dotknęliście
+(e)ście dotknęli
 dotknęłyście
+(e)ście dotknęły
3 os. dotknął
 dotknęła
 dotknęło
 dotknęli
 dotknęły

bezosobnik: dotknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknijmy
2 os. dotknij
 dotknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłbym
bym dotknął
 dotknęłabym
bym dotknęła
 dotknęłobym
bym dotknęło
 dotknęlibyśmy
byśmy dotknęli
 dotknęłybyśmy
byśmy dotknęły
2 os. dotknąłbyś
byś dotknął
 dotknęłabyś
byś dotknęła
 dotknęłobyś
byś dotknęło
 dotknęlibyście
byście dotknęli
 dotknęłybyście
byście dotknęły
3 os. dotknąłby
by dotknął
 dotknęłaby
by dotknęła
 dotknęłoby
by dotknęło
 dotknęliby
by dotknęli
 dotknęłyby
by dotknęły

bezosobnik: dotknięto by

bezokolicznik: dotknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dotknąwszy

gerundium: dotknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: dotknięty

Składnia

Rzosobowy + dotknąć +
CZEGO

4. problemu

Definicja

poruszyć jakiś temat

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

  • dotknąć jakiegoś problemu, tematu, istoty czegoś, jakiejś sprawy

Cytaty

Dotknęliśmy tu kwestii zachęt podatkowych. Nie chodzi mi tu o to, by całą składkę odliczać od dochodu. Można znaleźć wiele rozwiązań pośrednich.

źródło: NKJP: Aleksander Kisil: A może jednak TUW-y?, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2000-05-24

Coraz lepiej rozumiem, że Franek dotknął tylko powierzchni spraw.

źródło: NKJP: Jerzy Broszkiewicz: Doktor Twardowski, 1981

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknę
 dotkniemy
2 os. dotkniesz
 dotkniecie
3 os. dotknie
 dotkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłem
+(e)m dotknął
 dotknęłam
+(e)m dotknęła
 dotknęłom
+(e)m dotknęło
 dotknęliśmy
+(e)śmy dotknęli
 dotknęłyśmy
+(e)śmy dotknęły
2 os. dotknąłeś
+(e)ś dotknął
 dotknęłaś
+(e)ś dotknęła
 dotknęłoś
+(e)ś dotknęło
 dotknęliście
+(e)ście dotknęli
 dotknęłyście
+(e)ście dotknęły
3 os. dotknął
 dotknęła
 dotknęło
 dotknęli
 dotknęły

bezosobnik: dotknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknijmy
2 os. dotknij
 dotknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłbym
bym dotknął
 dotknęłabym
bym dotknęła
 dotknęłobym
bym dotknęło
 dotknęlibyśmy
byśmy dotknęli
 dotknęłybyśmy
byśmy dotknęły
2 os. dotknąłbyś
byś dotknął
 dotknęłabyś
byś dotknęła
 dotknęłobyś
byś dotknęło
 dotknęlibyście
byście dotknęli
 dotknęłybyście
byście dotknęły
3 os. dotknąłby
by dotknął
 dotknęłaby
by dotknęła
 dotknęłoby
by dotknęło
 dotknęliby
by dotknęli
 dotknęłyby
by dotknęły

bezosobnik: dotknięto by

bezokolicznik: dotknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dotknąwszy

gerundium: dotknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: dotknięty

odpowiednik aspektowy: dotykać

Składnia

Rzosobowy + dotknąć +
CZEGO

5. kogoś głupim żartem

Definicja

sprawić komuś przykrość

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:  drasnąć, urazić, zadrasnąć, zranić

Połączenia

  • czyjś szyderczy śmiech, sarkastyczny ton dotknął; zdrada dotknęła; docinki, czyjeś słowa dotknęły kogoś
  • dotknąć boleśnie, ciężko, do żywego, głęboko, mocno
  • bać się, nie chcieć kogoś dotknąć

Cytaty

- Przepraszam pana za pytanie. Nie chciałam pana dotknąć...

źródło: NKJP: Kornel Makuszyński, Szaleństwa panny Ewy, 1985

Boleśniej niż rubaszność Kuby dotknęły mnie słowa O'Briena.

źródło: NKJP: Witold Horwath: Seans, 1997

- Uważasz, że nie jestem dość odpowiedzialna? - spytała, mocno dotknięta.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Dwie miłości, 2008

Wszyscy mieszkańcy byli oburzeni, a niektórzy nawet dotknięci do żywego.

źródło: NKJP: Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem, 1996

Jeśli ktoś poczuł się dotknięty moimi wcześniejszymi wypowiedziami, to przepraszam. Nigdy nie było to moją intencją.

źródło: NKJP: Artur Rolak: Łyk na zgodę, Trybuna Śląska, 2003-07-11

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknę
 dotkniemy
2 os. dotkniesz
 dotkniecie
3 os. dotknie
 dotkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłem
+(e)m dotknął
 dotknęłam
+(e)m dotknęła
 dotknęłom
+(e)m dotknęło
 dotknęliśmy
+(e)śmy dotknęli
 dotknęłyśmy
+(e)śmy dotknęły
2 os. dotknąłeś
+(e)ś dotknął
 dotknęłaś
+(e)ś dotknęła
 dotknęłoś
+(e)ś dotknęło
 dotknęliście
+(e)ście dotknęli
 dotknęłyście
+(e)ście dotknęły
3 os. dotknął
 dotknęła
 dotknęło
 dotknęli
 dotknęły

bezosobnik: dotknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknijmy
2 os. dotknij
 dotknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłbym
bym dotknął
 dotknęłabym
bym dotknęła
 dotknęłobym
bym dotknęło
 dotknęlibyśmy
byśmy dotknęli
 dotknęłybyśmy
byśmy dotknęły
2 os. dotknąłbyś
byś dotknął
 dotknęłabyś
byś dotknęła
 dotknęłobyś
byś dotknęło
 dotknęlibyście
byście dotknęli
 dotknęłybyście
byście dotknęły
3 os. dotknąłby
by dotknął
 dotknęłaby
by dotknęła
 dotknęłoby
by dotknęło
 dotknęliby
by dotknęli
 dotknęłyby
by dotknęły

bezosobnik: dotknięto by

bezokolicznik: dotknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dotknąwszy

gerundium: dotknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: dotknięty

odpowiednik aspektowy: dotykać

Składnia

Rzosobowy + dotknąć +
KOGO + (CZYM)

6. o kryzysie

Definicja

doświadczyć kogoś negatywnie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

  • nieszczęście, represje, ograniczenia, zwolnienia dotknęły kogoś
  • boleśnie, ciężko, mocno, najbardziej dotknięty
  • dzieci dotknięte (np. autyzmem), osoby, rodziny dotknięte (np. alkoholizmem), gminy, gospodarstwa, kraje, miasta, regiony, rejony, tereny dotknięte (np. kryzysem); ludzie, pacjenci dotknięci (np. chorobą), rolnicy dotknięci (np. powodzią)
  • dotknięty alkoholizmem, autyzmem, bezrobociem, biedą, chorobą, cierpieniem, cukrzycą, epidemią, inwalidztwem, kataklizmem, katastrofą, klęską, kryzysem, plagą (np. kradzieży), podwyżkami, powodzią, problemem (np. bezrobocia) recesją, skutkami (np. kryzysu), suszą, tragedią, ubóstwem

Cytaty

Na całym obszarze dotkniętym kataklizmem brakuje wody pitnej i istnieje zagrożenie wybuchu epidemii cholery.

źródło: NKJP: (G): Rośnie liczba ofiar lawiny błotnej, Dziennik Bałtycki, 2006-12-05

Bądź ostrożny, gdy wyjeżdżasz na tereny dotknięte skutkami powodzi. Drogi mogą być osłabione i nie wytrzymać ciężaru pojazdu.

źródło: NKJP: Powódź, Rybnik.eu - Informator Miejski

Gorzej, że dziś dekoniunktura dotknęła ludzi, którzy wzięli kredyty.

źródło: NKJP: Internet

Wszyscy zdają sobie jednak sprawę, że sytuacja jest daleka od normalności. Zwłaszcza polska branża rolno-spożywcza, którą rosyjskie embargo dotknęło wyjątkowo boleśnie.

źródło: NKJP: Adam Grzeszak: Chłód od wschodu, Polityka, 2006-09-09

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknę
 dotkniemy
2 os. dotkniesz
 dotkniecie
3 os. dotknie
 dotkną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłem
+(e)m dotknął
 dotknęłam
+(e)m dotknęła
 dotknęłom
+(e)m dotknęło
 dotknęliśmy
+(e)śmy dotknęli
 dotknęłyśmy
+(e)śmy dotknęły
2 os. dotknąłeś
+(e)ś dotknął
 dotknęłaś
+(e)ś dotknęła
 dotknęłoś
+(e)ś dotknęło
 dotknęliście
+(e)ście dotknęli
 dotknęłyście
+(e)ście dotknęły
3 os. dotknął
 dotknęła
 dotknęło
 dotknęli
 dotknęły

bezosobnik: dotknięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dotknijmy
2 os. dotknij
 dotknijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dotknąłbym
bym dotknął
 dotknęłabym
bym dotknęła
 dotknęłobym
bym dotknęło
 dotknęlibyśmy
byśmy dotknęli
 dotknęłybyśmy
byśmy dotknęły
2 os. dotknąłbyś
byś dotknął
 dotknęłabyś
byś dotknęła
 dotknęłobyś
byś dotknęło
 dotknęlibyście
byście dotknęli
 dotknęłybyście
byście dotknęły
3 os. dotknąłby
by dotknął
 dotknęłaby
by dotknęła
 dotknęłoby
by dotknęło
 dotknęliby
by dotknęli
 dotknęłyby
by dotknęły

bezosobnik: dotknięto by

bezokolicznik: dotknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dotknąwszy

gerundium: dotknięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: dotknięty

odpowiednik aspektowy: dotykać

Inne uwagi

Zwykle imb.

Składnia

Rznieżywotny + dotknąć +
KOGO/CO

Frazeologizmy

jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki
jak za dotknięciem różdżki
Data ostatniej modyfikacji: 14.03.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN