UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

orzec

Chronologizacja

SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. rzec

1. wyrazić opinię

Definicja

książk.

wyrazić rozstrzygającą opinię w jakiejś ważnej sprawie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

biegli, lekarze orzekli
trudno orzec
nie potrafić orzec
orzec na pewno

Cytaty

Skierowano ją na obserwację do Tworek. Psychiatrzy orzekli, że wykazuje nieznaczne cechy psychopatologii ustrojowej i poczytalność jej jest w pewnym stopniu ograniczona, jednakże w chwili popełnienia czynu mogła kierować swą wolą.

źródło: NKJP: Stanisław Milewski: Ciemne sprawy międzywojnia, 2002

Lekarze orzekli, że jej życiu nie zagraża niebezpieczeństwo, lecz po pierwszych próbach zatamowania krwotoków Ryan prawie umarła na stole operacyjnym.

źródło: NKJP: Paweł Sasko: Nocne motyle: Dziewczynka bez zęba na przedzie, Esensja, 2008-11

Przeżuł starannie, roztarł ze znawstwem językiem na podniebieniu, potrzymał chwilę w ustach, jak wytrawny kiper łyk nowego wina. - Smakuje jak rzodkiewka - orzekł wreszcie.

źródło: NKJP: Leon Pawlik: Ankara, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	orzeknę orzekę	orzeczemy orzekniemy
2 os.	orzeczesz orzekniesz	orzeczecie orzekniecie
3 os.	orzecze orzeknie	orzekną orzeką

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	orzekłem +(e)m orzekł	orzekłam +(e)m orzekła	orzekłom +(e)m orzekło	orzekliśmy +(e)śmy orzekli	orzekłyśmy +(e)śmy orzekły
2 os.	orzekłeś +(e)ś orzekł	orzekłaś +(e)ś orzekła	orzekłoś +(e)ś orzekło	orzekliście +(e)ście orzekli	orzekłyście +(e)ście orzekły
3 os.	orzekł	orzekła	orzekło	orzekli	orzekły

bezosobnik: orzeczono
orzeknięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		orzeczmy orzeknijmy
2 os.	orzecz orzeknij	orzeczcie orzeknijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	orzekłbym bym orzekł	orzekłabym bym orzekła	orzekłobym bym orzekło	orzeklibyśmy byśmy orzekli	orzekłybyśmy byśmy orzekły
2 os.	orzekłbyś byś orzekł	orzekłabyś byś orzekła	orzekłobyś byś orzekło	orzeklibyście byście orzekli	orzekłybyście byście orzekły
3 os.	orzekłby by orzekł	orzekłaby by orzekła	orzekłoby by orzekło	orzekliby by orzekli	orzekłyby by orzekły

bezosobnik: orzeczono by
orzeknięto by

bezokolicznik: orzec
orzeknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: orzekłszy

gerundium: orzeczenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	orzeczenie orzeknięcie	orzeczenia orzeknięcia
D.	orzeczenia orzeknięcia	orzeczeń orzeknięć
C.	orzeczeniu orzeknięciu	orzeczeniom orzeknięciom
B.	orzeczenie orzeknięcie	orzeczenia orzeknięcia
N.	orzeczeniem orzeknięciem	orzeczeniami orzeknięciami
Ms.	orzeczeniu orzeknięciu	orzeczeniach orzeknięciach
W.	orzeczenie orzeknięcie	orzeczenia orzeknięcia

odpowiednik aspektowy: orzekać

Składnia

	+	orzec	+	że ZDANIE
	+	orzec	+	MOWA WPROST

2. w sądzie

Definicja

praw.

wydać decyzję, postanowienie, wyrok na podstawie obowiązujących przepisów prawnych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa sąd

Połączenia

sąd, Trybunał Konstytucyjny orzekł; komisja orzekła; kolegium orzekło
orzec areszt, grzywnę, nawiązkę, środek karny, winę, wyrok; adopcję, rozwód, separację; eksmisję, przepadek czegoś, umieszczenie kogoś / gdzieś; niezgodność (z konstytucją), zakaz (prowadzenia czegoś); orzeczona kara
orzec o braku uprawnienia do czegoś, o niezgodności czegoś z czymś, o przepadku czegoś, o uprawnieniu do czegoś

Cytaty

Zarzucił wyrokowi rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego, podczas gdy stopień społecznej szkodliwości czynu, sposób naruszenia zasad bezpieczeństwa i skutek tym czynem wywołany przemawiał za wymierzeniem surowszej kary pozbawienia wolności [...]

źródło: NKJP: WYROK Z DNIA 8 CZERWCA 2006 R., III KK 105/06, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna, 2006-06-08

W tych warunkach Sąd Najwyższy orzekł o utrzymaniu w mocy zaskarżonego zarządzenia.

źródło: NKJP: POSTANOWIENIE Z DNIA 8 WRZEŚNIA 2004 R., V KZ 37/04, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna, 2004-09-08

Sąd Apelacyjny w Krakowie orzekł, że sprawca ma zapłacić poszkodowanemu 10 tys. zł.

źródło: NKJP: (STRZ): Nożownik zapłaci zadośćuczynienie, Dziennik Polski - Małopolska, 2001-12-22