UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zawrócić

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Pochodzenie

Zob.  wrócić 

1. na pięcie

Definicja

zacząć poruszać się w kierunku przeciwnym niż dotychczas

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek

Połączenia

  • zawrócić do bazy, do domu, do brzegu
  • zawrócić ku drzwiom, ku wyjściu
  • zawrócić na południe, na północ...; na pięcie
  • zawrócić od drzwi
  • zawrócić w stronę czegoś
  • zawrócić z drogi, z trasy

Cytaty

Powłócząc nogami, zawrócił do obozu.

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Talizman złotego smoka, 2002

[...] żeby się tam dostać, musieliśmy zawrócić na najbliższym skrzyżowaniu i pojechać kawałeczek w przeciwnym kierunku.

źródło: NKJP: Dariusz Rekosz: Czarny Maciek i wenecki starodruk, 2010

Trudno zdecydować o zawróceniu z drogi na szczyt? Nie, jeśli masz świadomość, że zdobycie góry możesz okupić życiem.

źródło: NKJP: Marcin Piątek: Życie na linie, Polityka, 2008-12-06

Po tej zmianie trzy łodzie ruszyły dalej w stronę drugiego brzegu, czwarta natomiast zawróciła ku nam.

źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Orinoko, 1957

Stara rzeka zawróciła bieg.

źródło: NKJP: Marek Oramus, Barbara Pietkiewicz: Siwe włosy ludzkości, Polityka, 2001-05-19

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zawrócę
 zawrócimy
2 os. zawrócisz
 zawrócicie
3 os. zawróci
 zawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zawróciłem
+(e)m zawrócił
 zawróciłam
+(e)m zawróciła
 zawróciłom
+(e)m zawróciło
 zawróciliśmy
+(e)śmy zawrócili
 zawróciłyśmy
+(e)śmy zawróciły
2 os. zawróciłeś
+(e)ś zawrócił
 zawróciłaś
+(e)ś zawróciła
 zawróciłoś
+(e)ś zawróciło
 zawróciliście
+(e)ście zawrócili
 zawróciłyście
+(e)ście zawróciły
3 os. zawrócił
 zawróciła
 zawróciło
 zawrócili
 zawróciły

bezosobnik: zawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zawróćmy
2 os. zawróć
 zawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zawróciłbym
bym zawrócił
 zawróciłabym
bym zawróciła
 zawróciłobym
bym zawróciło
 zawrócilibyśmy
byśmy zawrócili
 zawróciłybyśmy
byśmy zawróciły
2 os. zawróciłbyś
byś zawrócił
 zawróciłabyś
byś zawróciła
 zawróciłobyś
byś zawróciło
 zawrócilibyście
byście zawrócili
 zawróciłybyście
byście zawróciły
3 os. zawróciłby
by zawrócił
 zawróciłaby
by zawróciła
 zawróciłoby
by zawróciło
 zawróciliby
by zawrócili
 zawróciłyby
by zawróciły

bezosobnik: zawrócono by

bezokolicznik: zawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zawróciwszy

gerundium: zawrócenie

odpowiednik aspektowy: zawracać

Składnia

bez ograniczeń + zawrócić +
(SKĄD | DOKĄD)

2. uchodźców

Definicja

spowodować zmianę czyjegoś kierunku poruszania się na przeciwny do dotychczasowego

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wrócić

Połączenia

  • zawrócić konia, samochód
  • zawrócić kogoś z granicy

Cytaty

Głośny sygnał telefonu zawrócił Grzegorza od drzwi.

źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008

Najkrócej na Krym miał przez Mołdawię, ale zawrócono go z granicy ukraińsko-mołdawskiej.

źródło: NKJP: Gdzie Krosno, gdzie Krym... , Super Nowości, 1998

Gwinejka zamierzała wyemigrować do jednego z państw Unii Europejskiej; po wykonaniu czynności procesowych zawrócono ją na Ukrainę.

źródło: NKJP: Gwinejska emigrantka, Dziennik Polski, 1999-08-12

Kastor, widząc nieszczęście przyjaciół, zawrócił konie i pognał galopem drogą powrotną.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

[...] mogli zawrócić transport paliwa do samolotów z drogi na lotnisko i skierować je do portu morskiego.

źródło: NKJP: Tomasz Teluk: E-biznes. Nowa gospodarka, 2002

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zawrócę
 zawrócimy
2 os. zawrócisz
 zawrócicie
3 os. zawróci
 zawrócą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zawróciłem
+(e)m zawrócił
 zawróciłam
+(e)m zawróciła
 zawróciłom
+(e)m zawróciło
 zawróciliśmy
+(e)śmy zawrócili
 zawróciłyśmy
+(e)śmy zawróciły
2 os. zawróciłeś
+(e)ś zawrócił
 zawróciłaś
+(e)ś zawróciła
 zawróciłoś
+(e)ś zawróciło
 zawróciliście
+(e)ście zawrócili
 zawróciłyście
+(e)ście zawróciły
3 os. zawrócił
 zawróciła
 zawróciło
 zawrócili
 zawróciły

bezosobnik: zawrócono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. zawróćmy
2 os. zawróć
 zawróćcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. zawróciłbym
bym zawrócił
 zawróciłabym
bym zawróciła
 zawróciłobym
bym zawróciło
 zawrócilibyśmy
byśmy zawrócili
 zawróciłybyśmy
byśmy zawróciły
2 os. zawróciłbyś
byś zawrócił
 zawróciłabyś
byś zawróciła
 zawróciłobyś
byś zawróciło
 zawrócilibyście
byście zawrócili
 zawróciłybyście
byście zawróciły
3 os. zawróciłby
by zawrócił
 zawróciłaby
by zawróciła
 zawróciłoby
by zawróciło
 zawróciliby
by zawrócili
 zawróciłyby
by zawróciły

bezosobnik: zawrócono by

bezokolicznik: zawrócić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: zawróciwszy

gerundium: zawrócenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: zawrócony

odpowiednik aspektowy: zawracać

Składnia

bez ograniczeń + zawrócić +
KOGO/CO + (SKĄD | DOKĄD)

Frazeologizmy

coś zawróciło w głowie komuś
ktoś kijem rzeki nie zawróci
ktoś zatrzymał się w pół drogi
ktoś zawrócił w pół drogi
ktoś zawrócił kijem Wisłę
ktoś zawrócił kogoś z drogi czegoś
ktoś zawrócił w głowie komuś
ktoś zawrócił z drogi
Data ostatniej modyfikacji: 11.06.2024
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN