Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *otьcь
Współczesna polska postać ojciec (zamiast starszej ociec ) jest wtórna, oparta na temacie przypadków zależnych ojc- < oćc-, w których grupa spółgłoskowa ćc rozwinęła się w jc (Bor)
1. tata
Definicja
Noty o użyciu
Używane także na określenie mężczyzny, który nie spłodził sam dziecka, ale prawnie uznał za swoje dziecko innych ludzi i wychowuje je jak własne dziecko.
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny
Relacje znaczeniowe
Połączenia
- młody; przyszły; biologiczny, naturalny, rodzony; nieznany; samotny; dobry, kochający, kochany, ukochany; szczęśliwy; odpowiedzialny; surowy, zły; toksyczny; bezrobotny, niepracujący, zapracowany ojciec
- ojciec alkoholik
- ojciec chłopca, dziecka, dziewczynki, męża, żony, pana młodego, panny młodej, rodziny, (trojga, czworga, pięciorga, sześciorga, ...) dzieci
- ojciec i brat; ojciec i córka; ojciec i dziadek; ojciec i matka; ojciec i mąż; ojciec i stryj; ojciec i syn
- dom; rodzina; choroba, śmierć; grób; instynkt, miłość; obowiązki, rola; imieniny, urodziny ojca
- Dzień Ojca
- kochać; odwiedzać; odnaleźć ojca
- zostać; opiekować się ojcem
- narzekać na ojca
- odziedziczyć po ojcu
Cytaty
|
[...] uczeń 6 klasy jednej ze szkół podstawowych poczuł się obrażony tym, że nauczyciel wychowania fizycznego przeprowadził z nim tzw. rozmowę dyscyplinującą. Gdy poskarżył się rodzicom, przedstawiając im własną wersję zdarzenia, w szkole pojawił się oburzony ojciec. źródło: NKJP: Rodzic złamał rękę nauczycielowi, Tygodnik Ciechanowski, 2003-02-06 |
|
|
Marek spokojnie przyjął wiadomość o jej wakacyjnej przygodzie sprzed niemal dziewięciu lat, która zakończyła się ciążą i maturą zdaną w wieczorówce. Ojciec dziecka zniknął, jednak Mariola nauczyła się żyć ze spojrzeniami ludzi i funduszem alimentacyjnym. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008 |
|
|
Młodzi ojcowie, tak jak Radek, mają często problemy z wejściem w nową rolę. Bywa, że wyręczani przez matki, teściowe, opiekunki nie nawiązują bliskiego kontaktu z dzieckiem. źródło: NKJP: Barbara Jakubowska: Jak mądrze kochać dzieci, 2001 |
|
|
Sztuka konstruowania tych wielkich bań często przekazywana jest z ojca na syna, z mistrza na czeladnika, jak nauki w cechowym systemie średniowiecznej Europy. źródło: NKJP: Kamila Sławińska: Nowy Jork. Przewodnik niepraktyczny, 2008 |
|
|
[...] mój ojciec, nim zaczął straszyć tarpanem na ulicach Trójmiasta, miał malucha, późno go miał, inni ojcowie rozpierali się w dużych fiatach, polonezach, niektórzy w volkswagenach. źródło: NKJP: Wojciech Stamm: Czarna matka, 2008 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ojciec |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr | ||
| D. | ojca |
ojców |
|
| C. | ojcu |
ojcom |
|
| B. | ojca |
ojców |
|
| N. | ojcem |
ojcami |
|
| Ms. | ojcu |
ojcach |
|
| W. | ojcze |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr |
Składnia
|
+ | ojciec | + |
(CZYJ)
|
|
|
+ | ojciec | + |
(KOGO)
|
Skróty
2. samiec
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwyczaje i zachowania zwierząt
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | samiec |
Połączenia
- ojciec kociąt, piskląt, szczeniąt, ...
- ojciec i matka
Cytaty
|
Pies wygląda jak ojciec kotka, mają sierść takiego samego koloru. Pies jest stary. Brzydko mu pachnie z pyska, mądre oczy mętnieją, ale wciąż radośnie ożywia się, gdy razem wychodzimy z domu. Kotek przepełniony jest energią. źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008 |
|
|
Szczenięta mają doskonałe linie genetyczne zarówno od strony matki, jak i od strony ojca, co czyni je nie tylko doskonałymi psami wystawowymi, ale również wspaniałymi przyjaciółmi rodziny. źródło: Internet |
|
|
Samice sikor modrych wkładają więcej wysiłku w wychowanie młodych, jeśli ojciec piskląt jest atrakcyjnym ptakiem [...]. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ojciec |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr | ||
| D. | ojca |
ojców |
|
| C. | ojcu |
ojcom |
|
| B. | ojca |
ojców |
|
| N. | ojcem |
ojcami |
|
| Ms. | ojcu |
ojcach |
|
| W. | ojcze |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr |
Składnia
|
|
+ | ojciec | + |
(CZEGO)
|
3. twórca
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka określenia człowieka ze względu na jego działalność intelektualną
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | twórca |
Połączenia
- ojciec założyciel
- ojciec filozofii, filmu, historii, literatury, medycyny, poezji, powieści, teatru; prawa, ustawy
Cytaty
|
- Są to spotkania, które pokazują, że jesteśmy wszyscy tacy sami, tylko troszeczkę inni… - takimi słowami przywitał zgromadzonych na koncercie galowym w Ciechanowie ojciec festiwalu [...]. źródło: NKJP: B.Prus: Kupalnocka ma już piętnaście lat: Jesteśmy tacy sami…, Tygodnik Ciechanowski, 2006-07-12 |
|
|
Gombrowicz jest ojcem polskiej powieści post-kolonialnej (przypatrzcie się jego pojmowaniu naszej niedojrzałości i gorszości), ale zmarł bezdzietnie. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Asystent śmierci. Powieść o karykaturach Mahometa, o miłości i nienawiści w Europie, 2007 |
|
|
Zainteresowani tworzeniem filmu dowiedzieli się ciekawostek. Ojcem filmu poklatkowego jest Polak [...]. Co ciekawe, nie był on filmowcem, lecz biologiem [...]. źródło: NKJP: (ram): Zaczęło się od żuczków, Echo Dnia, 2006-08-24 |
|
|
W paryskim Grand Palais otwarta jest wielka wystawa retrospektywna [...] malarza, który wystawiał z impresjonistami, lecz impresjonistą nie był. Nazywa się go ojcem sztuki XX wieku. źródło: NKJP: Andrzej Osęka: Klasyk odwrócony, Gazeta Wyborcza, 1995-11-10 |
|
|
Z kolei wśród najdawniejszych świadectw wartości leczniczych wina mamy wypowiedź samego Hipokratesa, ojca medycyny, powtórzmy: „Wino jest rzeczą cudowną, nadającą się zarówno dla ludzi zdrowych, jak i chorych”. źródło: NKJP: Eugeniusz Kabatc: Vinum sacrum et profanum : wino w kulturze, wino w naturze, wino na naszym stole, 2003 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ojciec |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr | ||
| D. | ojca |
ojców |
|
| C. | ojcu |
ojcom |
|
| B. | ojca |
ojców |
|
| N. | ojcem |
ojcami |
|
| Ms. | ojcu |
ojcach |
|
| W. | ojcze |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr |
Składnia
|
|
+ | ojciec | + |
CZEGO
|
4. w klasztorze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | zakonnik |
Połączenia
- wielebny ojciec
- ojciec prowincjał, przeor; ojcowie bonifratrzy, cystersi, dominikanie, franciszkanie, jezuici, karmelici, paulini, redemptoryści, ...
- ojciec zakonu
- klasztor, zakon ojców
Cytaty
|
W każdym zdaniu słychać czarowną melodię języka, obrazy się piętrzą, ale wszystko w karby wzięte, a te karby to klasyczne wykształcenie nabyte u ojców jezuitów, pomieszane z niebywałym talentem. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Szast-prast: Staropolski poranek, Tygodnik Ciechanowski, 2006-07-08 |
|
|
Misja kapucynów ojca Skiby buduje hospicja dla chorych, szczególnie dla sierot i kobiet z dziećmi. Robią, co mogą, w miarę swych szczupłych możliwości. źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K., 2006 |
|
|
Siedzimy na korytarzu klasztoru ojców marianów, na ustawionych pod ścianą banalnych twardych krzesełkach – metal i gruba sklejka, jak w poczekalni u dentysty. źródło: NKJP: Andrzej Horubała: Farciarz, 2003 |
|
|
Następnie udano się do klasztoru Cystersów w Mogile, zwiedzono go szczegółowo, a ojciec przeor gościł przybyłych kolacją. źródło: NKJP: Mityng coraz większy, Dziennik Polski, 2003-06-17 |
|
|
Skłonił się diablik zakonnikowi i powiada: - Wielebny ojcze, wiem powód twej zadumy. Ale nic z tego, siei w jeziorze nie będzie, chyba że ja ci dopomogę. źródło: NKJP: Hanna Kostyrko: Klechdy domowe, 1960 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | ojciec |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr | ||
| D. | ojca |
ojców |
|
| C. | ojcu |
ojcom |
|
| B. | ojca |
ojców |
|
| N. | ojcem |
ojcami |
|
| Ms. | ojcu |
ojcach |
|
| W. | ojcze |
ojcowie |
ndepr |
| ojce |
depr |